O transformacji Śląska w obszarze energetyki, cyfryzacji, górnictwa i hutnictwa mówiono w środę w Katowicach podczas konferencji zorganizowanej przez katowicki oddział Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.

Informację na temat stanu realizacji wsparcia transformacji regionu w ramach Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (FST) przedstawiła Anna Dudek, kierująca referatem transformacji regionu w departamencie rozwoju śląskiego urzędu marszałkowskiego.

FST to dotacyjne narzędzie unijnego Mechanizmu Sprawiedliwej Transformacji (Just Transition Mechanism - JTM), które ma odpowiadać na wyzwania społeczne i gospodarcze w regionach górniczych. W Polsce zostało umieszczone w programach operacyjnych regionów węglowych. Do woj. śląskiego ma trafić z FST ok. 2,2 mld euro - zapisanych w tzw. priorytecie 10. regionalnego programu Fundusze Europejskie dla Śląskiego (cały FE SL to 5,1 mld euro), co według obecnego kursu daje ponad 9 mld zł.

Dudek przypomniała, że wdrażanie programu FE SL, a w nim FST, trwa od półtora roku. Dotąd w ramach FST zrealizowano 50 naborów wniosków na ponad 6 mld zł (ponad 64 proc. alokacji). Złożono ponad 1,5 tys. wniosków (hipotetycznie dofinansowanie wszystkich złożonych wniosków wyczerpałoby już alokację). Do dofinansowania wybrano 488 projektów na ponad 3,27 mld zł (34 proc. alokacji). Zakontraktowano dotąd 20 proc. alokacji.

FST finansuje zarówno inwestycje w zakresie gospodarki, środowiska, jak i społeczne. Ogółem w priorytecie 10. FE SL wyodrębniono 26 działań.

Ponad 200 mln euro służy wsparciu w procedurze pozakonkursowej regionalnej innowacyjności (budowa i rozwój infrastruktury biznesowej w poszczególnych podregionach górniczych woj. śląskiego, a także budowa Śląskiej Sieci Innowacji - systemu usług doradczych - przez Fundusz Górnośląski; ten ostatni projekt jest w trakcie oceny).

W obszarze wsparcia dużych przedsiębiorstw okołogórniczych w kierunku dywersyfikacji działalności w pierwszym naborze dofinansowanie dostało osiem firm, w drugim w ramach preselekcji złożono 36 propozycji projektów. W obszarze wsparcia lokalnej przedsiębiorczości przeprowadzono już większość naborów (planowane są jeszcze w styczniu 2025 r. nabory na wsparcie działalności rzemieślniczej oraz przemysłu czasu wolnego).

W obszarze środowiskowym ponad 300 milionów euro przeznaczono na inwestycje w odnawialne źródła energii; rozstrzygnięto tu już dwa duże nabory, w których wybrano 74 projekty za ponad 650 mln zł (trwają jeszcze nabory na OZE dla samorządów w mechanizmie Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych).

Kluczowym obszarem w części środowiskowej jest zagospodarowanie terenów pogórniczych i poprzemysłowych na cele gospodarcze, środowiskowe i społeczne tutaj. Zidentyfikowane tu inwestycje strategiczne zostały w większości zgłoszone do dofinansowania w instytucji zarządzającej; część inwestycji ma już też podpisane umowy w procedurze konkursowej (np. Centrum Transformacji w Rudzie Śląskiej). Część naborów jest jeszcze w toku.

Większość naborów została już zakończona w obszarze kształcenia i podnoszenia kwalifikacji (kierowanym do szkół zawodowych, branżowych, wyższych - na infrastrukturę, ale też na projekty miękkie). W najbliższych miesiącach mają ruszyć duże nabory realizowane przez Wojewódzki Urząd Pracy dotyczące systemowego wsparcia rynku pracy (przekwalifikowania, zwiększanie kompetencji).

W obszarze społecznym m.in. urząd marszałkowski będzie realizował systemowy projekt Regionalnego Obserwatorium Procesu Transformacji - z udziałem Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Głównego Instytutu Górnictwa, Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, Górniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, Związku Zawodowego Górników w Polsce, Porozumienia Związków Zawodowych Kadra oraz Polskiej Zielonej Sieci.

„Mam nadzieję, że w tym szerokim gronie uda nam się wspierać interesariuszy z terenu woj. śląskiego w szeregu działań związanych ze wsparciem analitycznym, szkoleniowym, warsztatowym, ale też wypracowaniem pewnych rozwiązań modelowych, które mogą być transferowane w mniejszym czy większym zakresie do gmin, do przedsiębiorstw” - zaznaczyła Dudek.

Ponieważ w niektórych obszarach dotacyjna oferta FST już się wyczerpuje, specjalistka zachęciła zainteresowanych do kontaktowania się z Bankiem Gospodarstwa Krajowego czy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym pod kątem wykorzystania środków ze zwrotnych filarów JTM: pożyczkowego i łączącego dotację z pożyczką kredytu dla sektora publicznego. Pierwszy taki projekt z Polski, który uzyska wsparcie, złożyła Dąbrowa Górnicza.

Podstawami działań transformacyjnych samorządu woj. śląskiego są Strategia rozwoju Śląskie 2030 (której rozpoczęcie aktualizacji planowane jest jeszcze w tym roku), a także przygotowany pod kątem realizacji FST dokument Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji. (PAP)

mtb/ mmu/