Zgodnie z podpisanym w środę dokumentem, porozumienie zakłada „współpracę w zakresie działalności naukowo-badawczej, edukacyjnej oraz promocji dziedzictwa kulturowego w celu tworzenia kultury pamięci, opartej o dziedzictwo św. Jana Pawła II oraz polskie tradycje intelektualne, artystyczne i społeczne”.

Jak przekazała w środę rzecznik krakowskiej uczelni papieskiej Marta Mastyło, obie strony pragną współpracować przy organizacji cyklicznych sympozjów Akademii Sprawiedliwych, współdziałać w ramach towarzystwa naukowego pod taką samą nazwą, a także tworzyć i realizować projekty badawcze poświęcone problematyce praw człowieka.

Planowane są m.in. interdyscyplinarne badania naukowe poświęcone działalności Kościoła oraz chrześcijan i ich zrzeszeń na rzecz wolności sumienia i idei praw człowieka - w krajach europejskich pod rządami komunistycznymi w latach 1956-1990. W zamierzeniach jest także wspólne stworzenie internetowego portalu poświęconego kulturze pamięci pod kątem różnych dyscyplin nauki.

Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa (ob. woj. podkarpackie). Podczas niemieckiej okupacji, mimo zagrożenia życia dali schronienie ośmiu Żydom: Saulowi Goldmanowi i jego czterem synom oraz dwóm córkom i wnuczce Chaima Goldmana z Markowej – Lei (Layce) Didner z córką i Geni (Gołdzie) Grünfeld.

Wiosną 1944 r. prawdopodobnie granatowy policjant z Łańcuta zadenuncjował rodzinę Ulmów. 24 marca 1944 r. przed ich dom przybyło pięciu niemieckich żandarmów i kilku granatowych policjantów. Dowodził nimi por. Eilert Dieken. Niemcy najpierw zamordowali Żydów, a potem Józefa i Wiktorię, która była w siódmym miesiącu ciąży. Następnie Dieken zadecydował o zabiciu dzieci: ośmioletniej Stanisławy, sześcioletniej Barbary, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtorarocznej Marii.

Wojnę przeżyło około dwudziestu ukrywanych w Markowej Żydów.

W 1995 r. Wiktorię i Józefa Ulmów uhonorowano pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2010 r. prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2016 roku z udziałem pary prezydenckiej otwarto Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów w Markowej.

W 2003 r. w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów. Zgodnie z decyzją papieża Franciszka, ich beatyfikacja odbędzie się 10 września 2023 r. w Markowej, w miejscu męczeńskiej śmierci.(PAP)

autor: Rafał Grzyb

rgr/ pat/