18 lipca

--------

1418 - We Wrocławiu rozpoczęły się zamieszki na tle społecznym, nazywane defenestracją wrocławską. Zbuntowani rzemieślnicy zabili burmistrza Freibergera i kilkunastu urzędników miejskich.

1651 – W Krakowie został wbity na pal Aleksander Kostka-Napierski, przywódca zdławionego powstania chłopskiego na Podhalu.

1792 - Pod Dubienką wojska polskie dowodzone przez gen. Tadeusza Kościuszkę pokonały korpus rosyjski gen. Michaiła Kachowskiego.

1870 - W Kibartach na Litwie urodził się Emil Młynarski, dyrygent, skrzypek, kompozytor; w latach 1919-1929 dyrektor Opery Warszawskiej.

1879 - W Lipniku (obecnie dzielnica Bielska-Białej) urodził się Karol Wojtyła (senior), żołnierz armii austriackiej, kapitan Wojska Polskiego; ojciec Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II, kanonizowanego w 2014 r.

1898 - Maria Skłodowska-Curie i Piotr Curie poinformowali o odkryciu nowego pierwiastka - polonu.

1920 - W Wołkowysku urodził się Ludwik Benoit, aktor teatralny i filmowy, znany m.in. filmów "Ewa chce spać" "Przygody Pana Michała", "Proszę słonia" i "Fucha".

1927 - W Podhajcach koło Lwowa urodził się Tadeusz Łomnicki, aktor, reżyser, pedagog, założyciel i pierwszy dyrektor Teatru Na Woli w Warszawie; ogromny dorobek artystyczny Łomnickiego obejmuje 82 role sceniczne, 51 ról filmowych, 26 ról w spektaklach teatry TV, 12 reżyserii teatralnych; odtwórca roli Michała Wołodyjowskiego w filmach "Pan Wołodyjowski", "Potop", Stefana Starzyńskiego w filmie "Gdziekolwiek jesteś, panie prezydencie". Zmarł w 1992 roku podczas prób nad Królem Learem w Teatrze Nowym w Poznaniu.

1937 - W Gdyni urodził się Jacek Fedorowicz, aktor, satyryk; członek gdańskiego teatru Bim-Bom, współautor programów "Małżeństwo doskonałe", "Sześćdziesiąt minut na godzinę" oraz cyklu książek satyrycznych "W zasadzie"; popularność przyniosły mu role w filmach "Motodrama" i "Nie ma róży bez ognia".

1940 - W Woroszyłowsku w Rosji urodził się Aleksy Awdiejew - rosyjski piosenkarz, związany m.in. z Piwnicą pod Baranami, profesor nauk humanistycznych i językoznawca w Instytucie Rosji i Europy Wschodniej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1942 - W warszawskim getcie w Domu Sierot prowadzonym przez Janusza Korczaka odbyło się przygotowane przez dzieci przedstawienie "Poczty" Rabindranatha Tagore, opowiadające o nieuleczalnej chorobie i śmierci hinduskiego chłopca.

1943 - Na stacji kolejowej w Józefowie pod Warszawą żołnierze Kedywu z Oddziału "Osjan" wykonali wyrok śmierci na volksdeutschu Erneście Sommerze, który podczas akcji pod Arsenałem zatrzymał w bramie kamienicy przy ul. Długiej i wydał Niemcom biorącego w niej udział kaprala Huberta Lenka ps. Hubert.

1944 - Oddziały 2 Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Władysława Andersa wyzwoliły portowe miasto Ankona nad Morzem Adriatyckim. Był to kolejny duży sukces bojowy Korpusu po zdobyciu dwa miesiące wcześniej Monte Cassino.

1944 - Pod Ankoną zginął Adolf Bocheński, pisarz i publicysta, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

1944 - Urodził się Stanisław Gościniak, siatkarz, czterokrotny mistrz Polski w barwach Resovii, mistrz świata z roku 1974.

1949 - W Mikulczycach (obecnie dzielnica Zabrza) urodził się Jerzy Gorgoń, piłkarz, reprezentant Polski; zdobywca trzeciego miejsca na mistrzostwach świata w RFN w 1974 r., mistrz olimpijski z Monachium (1972) i wicemistrz olimpijski z Montrealu (1976).

1957 - W Krotoszynie urodziła się Katarzyna Grochola, pisarka, scenarzystka; autorka popularnych powieści "Nigdy w życiu", "Serce na temblaku", "Trzepot skrzydeł", artykułów oraz sztuk teatralnych.

1969 – Otwarto Centrum Radiowo-Telewizyjne przy ul. Woronicza w Warszawie.

1974 - Sejm PRL przyjął ustawę powołującą Fundusz Alimentacyjny.

1998 - Sejm przyjął ustawę o nowym podziale administracyjnym kraju; Polskę podzielono na 16 województw, 372 powiaty ziemskie i 64 powiaty grodzkie.

19 lipca

--------

1399 – W krypcie Katedry na Wawelu odbył się wspólny pogrzeb zmarłej 17 lipca królowej Jadwigi Andegaweńskiej i jej nowo narodzonej córki Elżbiety Bonifacji, która zmarła 4 dni wcześniej.

1569 – Na Sejmie w Lublinie książę Prus Albrecht Fryderyk Hohenzollern złożył hołd lenny królowi Zygmuntowi Augustowi.

1655 - Początek "potopu szwedzkiego"; na teren Rzeczypospolitej wkroczyły wojska szwedzkie pod wodzą króla Karola X Gustawa.

1702 - Pod Kliszowem szwedzka armia dowodzona przez Karola XII pokonała wojska Augusta II Mocnego.

1764 - W Olsztynku (niem. Hochenstein) urodził się Krzysztof Celestyn Mrongowiusz, pastor, pisarz religijny, obrońca polskości na Warmii i Mazurach, autor podręczników do nauki języka polskiego.

1794 - Insurekcja Kościuszkowska: początek dwudniowego nieudanego szturmu Rosjan na Wilno.

1855 - W Kochaczynie pod Orszą zmarł Tomasz Zan, poeta, współzałożyciel Towarzystwa Filomatów, założyciel Związku Promienistych, prezes Zgromadzenia Filaretów (1820-1823); w latach 1824-1837 na zesłaniu.

1915 - W Taszkiencie urodziła się Wiera Badalska, polska pisarka, autorka książek oraz audycji radiowych dla dzieci.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Armia Czerwona zajęła Grodno.

1927 - W Warszawie urodził się Michał Bobrowski, satyryk, scenarzysta i reżyser, twórca telewizyjnego programu "Spotkania z balladą".

1934 - W Wilnie urodził się Janusz Christa, rysownik, autor jednego z najpopularniejszych polskich komiksów "Kajko i Kokosz".

1939 - W Milanówku urodził się Bohdan Cywiński, historyk, publicysta, działacz opozycji antykomunistycznej, redaktor naczelny miesięcznika "Znak" (1973-1977), członek Klubu Inteligencji Katolickiej, współorganizator Towarzystwa Kursów Naukowych; zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Solidarność" (1981).

1943 - W KL Auschwitz w odwecie za ucieczkę kilku więźniów i za kontakty z ludnością cywilną esesmani powiesili 12 Polaków.

1952 - W Helsinkach rozpoczęły się XV Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich cztery medale; mistrzem olimpijskim w boksie został Zygmunt Chychła - był to pierwszy złoty medal olimpijski dla Polski od zakończenia II wojny światowej.

1972 - Prasa PRL poinformowała o odkryciu bogatych złóż węgla kamiennego na Lubelszczyźnie. Trzy lata później rozpoczęła się budowa kopalni w Bogdance koło Łęcznej.

1974 - O godz. 11.15 uruchomiono zegar na Wieży Zygmuntowskiej odbudowanego Zamku Królewskiego w Warszawie.

1977 - Dekret Rady Państwa PRL o amnestii, która objęła m.in. uczestników robotniczych protestów z czerwca 1976 r.

1980 - W Moskwie rozpoczęły się XXII Letnie Igrzyska Olimpijskie; polscy reprezentanci zdobyli na nich 32 medale, w tym 3 złote; część państw, m.in. USA i RFN, zbojkotowały moskiewskie igrzyska, protestując w ten sposób przeciwko sowieckiej agresji na Afganistan.

1985 - W Warszawie zmarł Janusz A. Zajdel, pisarz, prekursor nurtu socjologicznego w polskiej literaturze science-fiction; autor powieści "Limes inferior", "Paradyzja"; jego imieniem nazwano najważniejsza polską nagrodę literacką w dziedzinie SF.

1989 - Zgromadzenie Narodowe wybrało gen. Wojciecha Jaruzelskiego na prezydenta.

1989 - W Londynie zmarł Prezydent RP na uchodźstwie Kazimierz Sabbat; tego samego dnia jako nowy prezydent zaprzysiężony został Ryszard Kaczorowski.

2005 - W Warszawie zmarł prof. Stefan Amsterdamski, filozof, dyrektor powstałej w 1992 r. Szkoły Nauk Społecznych przy IFiS PAN; prowadził badania m.in. w zakresie metodologii filozofii i historii nauki, a także socjologii wiedzy.

2011 – Oddano do użytku stadion PGE Arena Gdańsk.

2020 - W Krakowie zmarł prof. Franciszek Ziejka, historyk literatury, w latach 1999–2005 rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności.

20 lipca

--------

1492 - Aleksander Jagiellończyk został wielkim księciem litewskim.

1657 - Pod Czarnym Ostrowem armia koronna dowodzona przez hetmanów Potockiego i Lubomirskiego pokonała oddziały siedmiogrodzkie i zmusiła Jerzego II Rakoczego do kapitulacji oraz podpisania traktatu pokojowego z Rzeczpospolitą.

1792 - W Sannikach w powiecie średzkim urodził się Ignacy Prądzyński, generał, uczestnik kampanii napoleońskich 1809 i 1812 r.; w czasie Powstania Listopadowego szef sztabu armii polskiej; autor projektu budowy Kanału Augustowskiego.

1797 - Pierwsze publiczne wykonanie "Pieśni Legionów Polskich" - utworu napisanego przez Józefa Wybickiego w lipcu 1797 r., podczas pobytu polskich żołnierzy w Reggio Emilia, który na cześć gen. Jana Henryka Dąbrowskiego nazwano "Mazurkiem Dąbrowskiego".

1797 - W Głuszynie, obecnie w granicach Poznania, urodził się Paweł Edmund Strzelecki, geolog, geograf, podróżnik, odkrywca, wybitny badacz Australii.

1816 - W "Gazecie Warszawskiej" ukazał się tekst "Pieśni narodowej za pomyślność króla" autorstwa Alojzego Felińskiego, która stała się oficjalnym hymnem Królestwa Kongresowego. Dziś znana jest pod tytułem "Boże, coś Polskę".

1888 - W Bielsku urodził się Emil Zegadłowicz, pisarz, poeta, założyciel grupy literackiej "Czartak", autor powieści "Zmory", "Motory", i sztuk teatralnych, propagator sztuki ludowej.

1898 - W Krakowie urodził się Leopold Infeld, fizyk.

1904 - W Warszawie urodziła się Hanna Ożogowska, pisarka, tłumaczka, autorka popularnych powieści dla młodzieży "Tajemnica zielonej pieczęci", "Ucho od śledzia", "Głowa na tranzystorach".

1917 - Urodził się Józef Bartosik, polski kapitan marynarki wojennej i brytyjski kontradmirał, oficer na ORP "Błyskawica".

1939 - Wojciech Korfanty został zwolniony przez władze sanacyjne po trzech miesiącach uwięzienia na Pawiaku. Ciężko chory zmarł miesiąc później.

1944 - W Wilczym Szańcu niedaleko Kętrzyna na Mazurach doszło do nieudanego zamachu na Adolfa Hitlera. Bezpośrednim wykonawcą zamachu był 36-letni pułkownik hrabia Claus Schenk von Stauffenberg, który po zamordowaniu Hitlera planował wraz z innymi współspiskowcami przejąć władzę w III Rzeszy.

1945 - Do Polski powrócił prymas August Hlond.

1948 - W Warszawie urodziła się Anna Chodakowska, aktorka Teatru Narodowego, znana m.in. z roli Antygony w spektaklu Adama Hanuszkiewicza, filmu "Biały mazur", serialu "W labiryncie" i interpretacji utworów poetyckich Edwarda Stachury.

1952 - W Gdańsku urodziła się Grażyna Łobaszewska, wokalista jazzowa, wykonawczyni przeboju "Czas nas uczy pogody".

1965 - W Warszawie zapadł wyrok w sprawie Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, autorów "Listu otwartego do członków PZPR", który wskazywał na konflikt pomiędzy klasą robotniczą i centralną biurokracją partyjną; Kuroń skazany został na 3 lata więzienia, a Modzelewski na 3 lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

1968 - Na Sanie w Solinie oddano do użytku sztuczny zbiornik o powierzchni ponad 21 kilometrów kwadratowych.

1979 - Zmarł Józef Saski, ps. Katoda, żołnierz kompanii wydzielonej "Agat", a później batalionu "Parasol", uczestnik Akcji pod Arsenałem.

1982 - Stan wojenny: W Warszawie ogłoszono powstanie Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego (PRON).

2016 – W Piasecznie pod Warszawą zmarł Włodzimierz Odojewski, pisarz, autor „Zasypie wszystko, zawieje…”, dziennikarz Radia Wolna Europa, nazywany był „polskim Sołżenicynem”.

21 lipca

--------

1229 - W Modenie zmarł Iwo Odrowąż, biskup krakowski od 1218 r.

1342 - Przyszły król Polski Ludwik Węgierski zasiadł na tronie Węgier i Chorwacji.

1807 - Uroczyście proklamowano Wolne Miasto Gdańsk powstałe po klęsce Prus w wojnie z napoleońską Francją.

1905 - Na stokach warszawskiej Cytadeli stracony został Stefan Okrzeja, działacz socjalistyczny, współtwórca Organizacji Bojowej PPS, aresztowany podczas zamachu na oberpolicmajstra Karla Nolkena.

1907 - W Warszawie urodził się Kazimierz Moczarski, żołnierz Armii Krajowej, więzień stalinowski, dziennikarz, autor "Rozmów z katem", opisujących 255 dni, które spędził w jednej celi z Juergenem Stroopem, oprawcą warszawskiego getta.

1943 - Rozkaz Naczelnego Wodza o utworzeniu z Armii Polskiej na Wschodzie 2 Korpusu Polskiego; dowództwo Korpusu objął gen. Władysław Anders.

1943 - W Borzechowie urodził się Krzysztof Jasiński, aktor, reżyser teatralny; od 1966 r. dyrektor naczelny i artystyczny Teatru STU w Krakowie.

1944 - W Moskwie pod patronatem Stalina utworzony został Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN).

1944 - Krajowa Rada Narodowa powołała Ludowe Wojsko Polskie; przejmując zwierzchnictwo nad Armią Polską w ZSRR i podejmując decyzję o scaleniu Armii Ludowej i Armii Polskiej w ZSRS w jednolite Wojsko Polskie.

1947 - W Łodzi urodził się Marek Nowicki, działacz opozycji antykomunistycznej, obrońca praw człowieka; prezes Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w latach 1990-2003.

1948 - We Wrocławiu otwarta została Wystawa Ziem Odzyskanych.

1948 - Powstał Związek Młodzieży Polskiej (ZMP).

1950 - Sejm uchwalił ustawę o Planie Sześcioletnim.

1952 - Zapadł wyrok w tzw. procesie komandorów - siedmiu wysokich oficerów Marynarki Wojennej fałszywie oskarżonych o szpiegostwo i dywersję. Pięciu oskarżonych skazano na karę śmierci (wykonano trzy wyroki), pozostałych na karę dożywotniego więzienia.

1955 - W Warszawie premier Józef Cyrankiewicz i ambasador ZSRR Pantelejmon Ponomarienko podpisali protokół przekazania Polsce Pałacu Kultury i Nauki im. Józefa Stalina; następnego dnia PKiN został uroczyście otwarty.

1958 - W Bytomiu urodziła się Agnieszka Fatyga, aktorka i śpiewaczka; związana z teatrami Ateneum i Narodowym; odtwórczyni songów Bertolda Brechta.

1962 - W Warszawie zmarła Maria Ukniewska, pisarka, w młodości tancerka rewiowa; na podstawie własnych przeżyć napisała powieść "Strachy", która doczekała się dwukrotnej ekranizacji (1938, 1979); żona pisarza Andrzej Kuśniewicza.

1972 - W Warszawie rozpoczęto licencyjną produkcję Coca-Coli.

1973 - Pierwsza wolna sobota, którą wprowadziła Rada Państwa dekretem z 1972 r.; początkowo wolne soboty były dwa razy w roku (za odpracowaniem); od 1975 roku było to 12 dni w roku, potem dwie i trzy soboty miesięcznie.

1982 - Stan wojenny: Z okazji Święta 22 Lipca władze komunistyczne zwolniły z internowania 913 osób (w tym wszystkie kobiety), a 314 internowanym udzieliły urlopu.

1983 - Rozwiązała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego.

1984 - Sejm uchwalił amnestię dla więźniów politycznych. Na wolność wyszła większość skazanych i aresztowanych, w sumie ponad 600 osób.

1988 - Lech Wałęsa, za pośrednictwem mecenasa Władysława Siły-Nowickiego, przekazał ministrowi spraw wewnętrznych gen. Czesławowi Kiszczakowi list zawierający "wstępną zgodę na proponowane kontakty i rozmowy".

2005 - W Warszawie zmarł Stanisław Stomma, publicysta, prawnik, działacz katolicki; współzałożyciel i redaktor naczelny (1946-1953) miesięcznika "Znak", członek redakcji "Tygodnika Powszechnego"; prezes krakowskiego Klubu Inteligencji Katolickiej (1958-1964); poseł na Sejm (1957-1976), przewodniczący koła poselskiego Znak; jeden z inicjatorów polsko-niemieckiego pojednania; w 1976 r. jako jedyny z posłów nie poparł zmian w Konstytucji, wprowadzających zapis o PZPR jako przewodniej sile narodu; przewodniczący Prymasowskiej Rady Społecznej (1981-1985); współzałożyciel i przewodniczący Klubu Myśli Politycznej "Dziekania"; uczestnik w obrad Okrągłego Stołu; senator RP w latach 1989-1991.

2005 - W Sopocie zmarł Andrzej Grubba, najlepszy polski tenisista stołowy; zdobywca 15 medali mistrzostw świata i Europy, zwycięzca turnieju Europa TOP 12 w 1985 r. oraz zdobywca Pucharu Świata w roku 1988 i dwukrotny finalista tych rozgrywek; zwycięzca plebiscytu "Przeglądu Sportowego" na Sportowca Roku 1984.

2012 - W Warszawie zmarł Andrzej Łapicki, aktor, reżyser teatralny; wieloletni wykładowca warszawskiej PWST, jej rektor w latach 1981-1987 i 1994-1996; prezes ZASP (1989-1996); dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie (1996-1998), poseł na Sejm (1989-1991).

22 lipca

--------

1018 - W czasie wyprawy na Kijów Bolesław Chrobry pokonał Jarosława Mądrego, wielkiego księcia kijowskiego.

1603 - W Lipnikach pod Tykocinem zmarł Łukasz Górnicki, humanista, poeta, tłumacz, sekretarz i bibliotekarz króla Zygmunta Augusta, autor "Dworzanina polskiego" i "Dziejów w Koronie Polskiej".

1657 - W Międzybożu skapitulowały sprzymierzone ze Szwedami, osaczone przez siły polskie, wojska księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego.

1793 - Sterroryzowany obecnością wojsk rosyjskich sejm w Grodnie wyraził zgodę na oddanie Rosji województw bracławskiego, mińskiego, kijowskiego i podolskiego oraz części pozostałych województw wschodnich, sankcjonując tym samym II rozbiór Polski.

1807 - W Dreźnie Napoleon Bonaparte nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję.

1878 - W Warszawie urodził się Henryk Goldszmit (według różnych źródeł w roku 1879), powszechnie znany jako Janusz Korczak, pedagog, pisarz, lekarz i działacz społeczny, prekursor walki o prawa dziecka i uznanie jego podmiotowości; twórca zakładów wychowawczych "Dom Sierot" i "Nasz Dom", autor powieści dla dzieci "Król Maciuś I", "Bankructwo Małego Dżeka", "Kajtuś czarodziej".

1897 - W Warszawie rozpoczęła działalność pierwsza stacja pogotowia ratunkowego.

1902 - W Rzymie zmarł Mieczysław Ledóchowski, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański, kardynał; więziony przez władze pruskie (1874-1876) i pozbawiony archidiecezji.

1902 - W Chłapowie koło Władysławowa urodził się Augustyn Necel, pisarz związany z Kaszubami, autor powieści historycznych.

1910 - W Łodzi urodził się Bolesław Mrówczyński, pisarz, autor powieści historycznych i podróżniczych, m.in. cyklu "Bartochowie", opisującego losy polskich emigrantów w Brazylii.

1917 - Po tzw. kryzysie przysięgowym w Legionach władze niemieckie aresztowały w Warszawie Józefa Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego; obaj osadzeni zostali w areszcie w twierdzy magdeburskiej.

1920 – Generał broni Tadeusz Rozwadowski objął stanowisko szefa Sztabu Generalnego.

1930 - W Warszawie zmarł Wacław Szymanowski, rzeźbiarz i malarz, autor projektu pomnika Fryderyka Chopina w warszawskich Łazienkach oraz pomnika Juliusza Słowackiego we Wrocławiu (wcześniej - w Krzemieńcu).

1938 - Koło miejscowości Gura Humorului w Rumunii w katastrofie lecącego z Czerniowiec do Bukaresztu samolotu Lockheed L-14 Super Electra należącego do PLL LOT zginęło wszystkich 14 osób na pokładzie.

1942 - Niemcy rozpoczęli wielką akcję wysiedleńczą w warszawskim getcie. W ciągu dwóch miesięcy 254 tys. ludzi wywieziono do obozu zagłady w Treblince, 11 tys. skierowano do obozów pracy, na miejscu rozstrzelano ok. 6 tys. W getcie legalnie pozostało 35 tys. osób, a ok. 25 tys. żyło w ukryciu.

1944 - Radio moskiewskie ogłosiło powstanie w zajętym przez Armię Czerwoną Chełmie Lubelskim Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Podało również tekst ogłoszonego przez PKWN manifestu. W rzeczywistości PKWN utworzono pod patronatem Stalina 21 lipca 1944 r. w Moskwie, a jego członkowie dotarli do Chełma Lubelskiego dopiero 27 lipca 1944 r.

1944 - Wojska niemieckie, na kilka godzin przed opuszczeniem Lublina, zamordowały ok. 300 Polaków i Żydów przetrzymywanych w więzieniu na lubelskim Zamku, w tym kobiety i dzieci.

1945 - Dekret o ustanowieniu Święta Odrodzenia Polski.

1949 - W Warszawie oddano do użytku Trasę W-Z i most Śląsko-Dąbrowski; na Placu Zamkowym ponownie ustawiono kolumnę Zygmunta III Wazy.

1949 - W Raszynie uruchomiono stację nadawczą Polskiego Radia; jej 335 m maszt był najwyższym masztem w Europie.

1949 - W Warszawie urodził się Wojciech Trzciński, kompozytor, dyrygent, założyciel Centrum Artystycznego Fabryka Trzciny na warszawskiej Pradze.

1952 - Sejm uchwalił Konstytucję PRL.

1952 - W Warszawie oddano do użytku Marszałkowską Dzielnicę Mieszkaniową (MDM).

1953 - Koniec pierwszego etapu powojennej odbudowy Starego Miasta w Warszawie; do użytku oddano Rynek oraz część budynków przy ulicach Piwnej i Zapiecek.

1954 - W podkrakowskiej Hucie im. Lenina dokonano pierwszego spustu surówki.

1955 - W Warszawie oddano do użytku Pałac Kultury i Nauki im. Józefa Stalina oraz Stadion Dziesięciolecia PRL.

1973 - W Bielsku-Białej uruchomiono linię produkcyjną Fiata 126p.

1974 - W Warszawie uroczyście otwarto Trasę Łazienkowską i Wisłostradę. W Gdańsku otwarto Port Północny.

1983 - Rada Państwa, po 586 dniach obowiązywania, zniosła formalnie stan wojenny w Polsce, zachowując jednak część represyjnego ustawodawstwa.

2002 - W siedzibie "Gazety Wyborczej" doszło do spotkania Lwa Rywina z redaktorem naczelnym Adamem Michnikiem. Opublikowany stenogram z tej rozmowy dał początek tzw. aferze Rywina, która doprowadziła do przegranej rządu SLD w wyborach parlamentarnych.

23 lipca

--------

1422 - W Czerwińsku nad Wisłą król Władysław II Jagiełło nadał szlachcie polskiej przywilej, który m.in. zabraniał królowi konfiskowania majątków szlacheckich bez wyroku sądowego; przywilej ten nie pozwalał również na łączenie w jednym ręku urzędów starosty i sędziego.

1792 - Król Stanisław August Poniatowski zgłosił akces do konfederacji targowickiej; przedstawił rosyjskie ultimatum na naradzie Straży Praw zwołanej w Zamku Królewskim; za jego przyjęciem opowiedziała się większość zebranych; po uzyskaniu zapewnienia o zachowaniu przez Rosję integralności terytorialnej Rzeczypospolitej, mając nadzieję na uratowanie przynajmniej części reform Sejmu Czteroletniego, król zdecydował o zakończeniu działań zbrojnych w wojnie z Rosją.

1817 - W krypcie św. Leonarda w Katedrze na Wawelu pochowano księcia Józefa Poniatowskiego.

1829 - W Warszawie zmarł Wojciech Bogusławski, aktor, dramatopisarz, reżyser, twórca polskiego teatru narodowego.

1842 - W Przemyślu urodził się Henryk Jordan, lekarz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pionier wychowania fizycznego na ziemiach polskich; w 1888 r. założył w Krakowie pierwszy w Polsce park gier i zabaw ruchowych dla dzieci i młodzieży.

1909 - W Warszawie zmarł Zygmunt Noskowski, kompozytor, dyrygent, pedagog, krytyk muzyczny.

1914 - Austro-Węgry wystosowały wobec Serbii ultimatum z żądaniem m.in. dopuszczenia cesarsko-królewskich organów ścigania do śledztwa na terenie Serbii ws. zabójstwa arcyksięcia Franciszka Ferdynanda; niespełnienie tego warunku doprowadziło 28 lipca do wypowiedzenia Serbii przez Austro-Węgry wojny, która przekształciła się w konflikt światowy.

1914 - W Droniowicach k. Lublińca urodził się Adolf Dygacz, etnograf, folklorysta, badacz dziedzictwa kulturowego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Rozkaz głównodowodzącego Armii Czerwonej Siergieja Kamieniewa: Front Zachodni uderzać ma na Warszawę, natomiast Front Południowo-Zachodni ma atakować Lwów.

1920 - W Smoleńsku bolszewicy powołali Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski (Polrewkom).

1935 - W Krakowie urodził się Władysław Serczyk, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek PAN, specjalista w dziedzinie historii Rosji i Ukrainy.

1942 - Początek funkcjonowania niemieckiego obozu zagłady w Treblince; do sierpnia 1943 r. zgładzono w nim ok. 870 tys. Żydów.

1942 - Adam Czerniaków, przewodniczący Judenratu w warszawskim getcie, popełnił samobójstwo.

1944 - Oddziały Armii Krajowej, współdziałając z Armią Czerwoną, rozpoczęły walkę o Lwów.

1944 - Armia Czerwona zajęła niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku, wyzwalając około tysiąca więźniów.

1944 - W Chełmie Lubelskim ukazał się pierwszy numer dziennika PKWN "Rzeczpospolita", pod redakcją Jerzego Borejszy.

1944 - Współpracujący z Niemcami Ukraiński Legion Samoobrony dokonał pacyfikacji polskiej wsi Chłaniów i przyległych miejscowości w pow. krasnostawskim; w masakrze zginęło ponad 40 osób.

1951 – Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał na karę śmierci niemieckiego zbrodniarza Jürgena Stroopa, odpowiedzialnego m.in. za krwawe stłumienie powstania w getcie warszawskim.

1953 - W Otwocku urodził się Kamil Sipowicz, filozof, publicysta, poeta, rzeźbiarz, malarz.

1960 - W gdańskim klubie "Czarny Kot" zadebiutował zespół Czerwono-Czarni, jedna z pierwszych polskich grup big-beatowych.

1978 - W Warszawie zmarł Jerzy Duszyński, aktor, odtwórca głównych ról w pierwszych polskich filmach powojennych: "Zakazane piosenki", "Dwie godziny", "Skarb"; aktor teatrów warszawskich.

1980 - W większości lubelskich zakładów zakończyły się strajki.

1983 - Jerzy Kukuczka i Wojciech Kurtyka jako pierwsi Polacy zdobyli szczyt Gaszerbrum I (8068 m n.p.m.), leżący w paśmie Karakorum - gór na pograniczu Indii, Pakistanu i Chin.

24 lipca

--------

1002 - Podczas zjazdu w Merseburgu doszło do ataku na orszak Bolesława Chrobrego. Domniemanym zleceniodawcą zamachu był cesarz Henryk II.

1292 - W Starym Sączu zmarła Kinga, zwana również Kunegundą, księżniczka węgierska, księżna krakowska i sandomierska, kanonizowana w 1999 r.

1400 - W salach krakowskiego Collegium Maius odbyły się pierwsze wykłady uniwersyteckie.

1520 - Król Polski Zygmunt I Stary wydał w Toruniu edykt zakazujący przywożenia do kraju pism luterańskich i zakaz publicznego głoszenia zasad nowego wyznania.

1599 - Parlament szwedzki pozbawił Zygmunta III Wazę praw do tronu szwedzkiego, kończąc w ten sposób polsko-szwedzką unię personalną.

1900 - W Warszawie urodził się Aleksander Żabczyński, aktor, uczestnik kampanii polskiej 1939 r., oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ranny w bitwie pod Monte Cassino; gwiazda kina międzywojennego.

1912 - W Warszawie urodził się Stanisław Wohl, operator, scenarzysta i reżyser; współzałożyciel i wieloletni wykładowca PWSF w Łodzi; autor scenariusza filmu "Strachy" i serialu "Czterej pancerni i pies".

1917 - Pod Krechowcami, niedaleko Stanisławowa, wchodzący w skład Dywizji Strzelców Polskich 1 pułk ułanów płk. Bolesława Mościckiego stoczył z wojskami niemieckimi całodzienny bój, skutecznie osłaniając odwrót wojsk rosyjskich.

1919 - Sejm RP uchwalił ustawę o Policji Państwowej.

1922 - W Wilnie urodził się Bernard Ładysz, śpiewak operowy, aktor filmowy; bas-baryton Opery Warszawskiej i Teatru Narodowego, niezapomniany Skołuba w "Strasznym dworze" Stanisława Moniuszki.

1924 - W Kielcach urodziła się Krystyna Skuszanka, reżyserka teatralna, w latach 1983-1990 wraz z mężem Jerzym Krasowskim prowadziła Teatr Narodowy w Warszawie.

1933 - W Puławach urodził się Jerzy Harasymowicz, poeta, związany ze środowiskiem pisma "Współczesność", piewca kultury łemkowskiej; autor tomu "Zielnik", "Wesele rusałek", "Zimownik".

1939 - Premier Węgier Pal Teleki w depeszy do Adolfa Hitlera odmówił poparcia dla planowanej niemieckiej inwazji na Polskę, tłumacząc, że "nie może przedsięwziąć żadnej akcji militarnej przeciw Polsce ze względów moralnych".

1943 - Załoga niszczyciela ORP Orkan uratowała 37 rozbitków z zatopionego niemieckiego okrętu podwodnego U-459 i brytyjskiego lotnika z samolotu rozbitego podczas ataku na u-boota.

1944 - Wojska 1 Frontu Białoruskiego zajęły Lublin.

1944 - W Lesie Grabińskim koło Iwonicza-Zdroju funkcjonariusze gestapo i ukraińskiej formacji SS rozstrzelali 72 Polaków, przetrzymywanych wcześniej w więzieniu w Jaśle.

1945 - Odezwa płk. Jana Rzepeckiego do byłych żołnierzy AK, wzywająca ich do legalnej pracy i walki politycznej.

1948 - W Warszawie powstał Instytut Badań Literackich (IBL), placówka naukowa zajmująca się badaniem historii i teorii literatury, historii kultury, dokumentacją literacką i leksykografią. Od 1952 r. IBL działa w strukturach Polskiej Akademii Nauk.

1949 - W Wałbrzychu zmarł Konstanty Skirmunt, członek Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu, minister spraw zagranicznych (1921-1922), poseł na Sejm, w latach 1929-1934 ambasador RP w Londynie.

1959 - W Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie rozpoczęła się seryjna produkcja samochodu dostawczego Żuk.

1978 - Premiera filmu "Wodzirej" w reżyserii Feliksa Falka.

1979 - W Warszawie zmarł Edward Stachura, poeta, prozaik, tłumacz; autor powieści "Cała jaskrawość", "Siekierezada", szkicu literackiego "Fabula rasa" i poematu "Kropka nad Ypsylonem".

1985 - Sejm PRL znowelizował ustawę związkową, zgodnie z którą poddano ściślejszej kontroli związki zawodowe.

1993 - Po raz ostatni ukazała się gazeta "Świat Młodych"; było to wydawane od 1949 roku, jedno z najpopularniejszych pism dla młodzieży w czasach PRL.

1995 - W Warszawie zmarł Jerzy Toeplitz, krytyk filmowy, historyk kina, pedagog.

1998 - Sejm RP uchwalił ustawę o podziale terytorialnym państwa, wprowadzającą podział na 16 województw i przywracającą instytucję powiatu.

1998 - Zmarł Jacek Kalabiński, dziennikarz, korespondent prasowy w USA, dziennikarz Radia Wolna Europa i BBC, tłumacz przemówienia Lecha Wałęsy w amerykańskim Kongresie.(PAP)

szuk/ skp/ aj/ mp/