Prezydent Andrzej Duda skierował ten projekt zmiany Kodeksu cywilnego do Sejmu w drugiej połowie kwietnia br. Jego pierwsze czytanie odbyło się 20 maja br. Następnie - przed dwoma tygodniami - zapisy projektu dopracowała sejmowa komisja.

Projekt przewiduje dodanie w tym kodeksie art. 446[2]. Artykuł ten ma stanowić, że "w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę".

Prezydent chce, by przepis ten stosowany był z mocą wsteczną, tj. - jak to ujęto w wersji regulacji przyjętej w czerwcu przez komisję - także w związku ze zdarzeniami, których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynowania z poszkodowanym więzi rodzinnej, powstałymi przed dniem wejścia w życie projektowanej nowelizacji.

W środę podczas drugiego czytania poparcie dla generalnej idei projektu wyrazili przedstawiciele wszystkich klubów i kół zabierających głos w dyskusji.

Krzysztof Paszyk (Koalicja Polska) zaznaczał, że według niego projekt wymagałby jednak dopracowania. "Nie podano katalogu zamkniętego zdarzeń, które mogą być podstawą żądania. Do takich zdarzeń można zaliczyć stan wegetatywny, śpiączkę lub ciężkie uszkodzenie mózgu" - wskazywał.

Natomiast Tomasz Zimoch (Polska 2050) złożył poprawkę, która miałaby zmienić sformułowanie mówiące o "najbliższych członkach rodziny" na "osoby najbliższe". "Dyskusyjna jest w doktrynie możliwość przyznania odszkodowania konkubentom, wychowankom, narzeczonym" - argumentował.

Na zastrzeżenia posłów odpowiadała prezydencka minister Małgorzata Paprocka. "Brak jest możliwości utworzenia zamkniętego katalogu zdarzeń, musi to być pozostawione orzecznictwu sądowemu, gdyż życie jest bogatsze, także jeśli chodzi o tragiczne sytuacje" - mówiła.

Przekonywała też, że sformułowanie "najbliższy członek rodziny" jest "sformułowaniem najbardziej odpowiednim" analogicznym, jak w przypadku zadośćuczynień za śmierć osoby. "Sądy w każdej sprawie indywidualnie tę sprawę badają i pokrewieństwo nie jest jedynym kryterium do przyznawania tego zadośćuczynienia" - zaznaczyła Paprocka.

Poparcie dla projektu wyraziła także wiceminister sprawiedliwości Katarzyna Frydrych.

Ponieważ zgłoszono poprawkę musi zostać ona jeszcze w czwartek zaopiniowana przez sejmową komisję nadzwyczajną ds. zmian w kodyfikacjach. Głosowanie nad projektem Sejm przeprowadzi najprawdopodobniej w tym tygodniu.

Kancelaria Prezydenta przedkładając projekt podkreślała, że potrzeba zmiany w tym zakresie wynika z rozbieżności w orzecznictwie sądowym. Dominującą linią orzeczniczą jest zasądzanie przez sądy zadośćuczynienia najbliższym członkom rodziny poszkodowanego za krzywdę w postaci zerwanej więzi rodzinnej, jednak zdarzają się przypadki odmowy prawa do tego rodzaju zadośćuczynienia.

Kwestia, której dotyczy projekt, w ostatnich latach jest także przedmiotem rozbieżności w orzeczeniach Sądu Najwyższego, do którego wpływają pytania sądów dotyczące tego zagadnienia.

Natomiast najpierw - w marcu 2018 r. - w uchwale Izby Cywilnej w sprawie, która dotyczyła rodziców dziecka poszkodowanego w wyniku błędu lekarskiego podczas odbierania porodu - orzeczono, że sąd może przyznać zadośćuczynienie za naruszenie więzi rodzinnej bliskim nie tylko osoby zmarłej, ale też bliskim osoby trwale niepełnosprawnej.

"Mając na względzie, że dobra osobiste wynikają z wartości ściśle związanych z człowiekiem i jego indywidualnością, trzeba uznać, iż nierozerwalnie połączone z naturą człowieka i wspólne wszystkim ludziom jest pozostawanie w więzi z osobami najbliższymi. (...) Uznanie więzi bliskości za dobro osobiste pozostaje też w zgodzie z pojmowaniem dóbr osobistych jako indywidualnych wartości świata uczuć" - uzasadniał wtedy SN.

Następnie jednak - w październiku 2019 r. - w uchwale Izby Kontroli Nadzwyczajnej orzeczono, że osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, nie przysługuje zadośćuczynienie pieniężne.

Jak podkreślał wtedy SN, poszkodowany w tamtej sprawie w wyniku błędu medycznego może domagać się pełnego naprawienia szkody dla siebie, jednak innym osobom zadośćuczynienie pieniężne nie należy się. SN zaznaczał, że "więzi rodzinne nie są dobrami osobistymi", dlatego "nie podlegają ochronie środkami służącymi ochronie dóbr osobistych".

W związku z tym I prezes SN Małgorzata Manowska - jeszcze jesienią zeszłego roku - zarządziła posiedzenie obu tych Izb SN, w celu rozstrzygnięcia tej kwestii. Izby - Cywilna oraz Kontroli Nadzwyczajnej - rozpoczęły rozpatrywanie tego zagadnienia 25 maja br. Wówczas, po blisko 8 godzinach obrad, posiedzenie odroczono.

Jak informował wtedy SN, skład połączonych Izb uznał, że istnieją podstawy do podjęcia uchwały w tej sprawie. "Pod głosowanie poddano też jeden z projektów uchwały, który jednak nie został przyjęty. Prace nad treścią uchwały będą kontynuowane na kolejnym posiedzeniu wyznaczonym przez I prezes SN w najbliższym czasie" - przekazywał SN.(PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ mark/