21 czerwca

----------

1305 - W Pradze zmarł Wacław II z dynastii Przemyślidów, król czeski i polski.

1768 - W czasie kozacko-chłopskiego powstania na Ukrainie, zwanego koliszczyzną, doszło do rzezi w Humaniu, w wyniku której powstańcy zamordowali co najmniej kilka tysięcy szlachty, Żydów i księży unickich.

1791 – Powołano Komisję Policji Obojga Narodów, której zadaniem było nadzorowanie miast królewskich w imieniu Sejmu i Straży Praw.

1807 - Car Aleksander I Romanow podpisał w Taurogach zawieszenie broni, które poprzedziło traktat pokojowy z Napoleonem Bonaparte z Tylży. W rezultacie tego porozumienia powstało Księstwo Warszawskie.

1866 - W Siemianicach w Wielkopolsce zmarł gen. Piotr Szembek, jeden z dowódców polskich w Powstaniu Listopadowym.

1877 - W Krakowie urodził się Ludwik Puget, rzeźbiarz, malarz, historyk sztuki.

1882 - W Pniowie koło Stanisławowa urodził się Ludwik Kolankowski, historyk, badacz epoki Jagiellonów, profesor Uniwersytetu Wileńskiego i Uniwersytetu Lwowskiego; po II wojnie światowej organizator i pierwszy rektor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

1885 - We wsi Spiczyńce urodził się Janusz Jędrzejewicz, żołnierz Legionów Polskich i POW, pułkownik WP, działacz BBWR, poseł na Sejm (1928-1935), senator (1935-1938); minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego (1931-1934); premier RP w latach 1933-1934.

1911 - W Jordanowicach urodziła się Hanna Malewska, pisarka, autorka powieści historycznych, w latach 1957-1973 redaktorka pisma katolickiego "Znak".

1918 - Na Zamku Królewskim w Warszawie odbyło się inauguracyjne posiedzenie Rady Stanu.

1918 - W Warszawie zmarł Edward Abramowski, socjolog, psycholog, działacz społeczny, teoretyk spółdzielczości; członek II Proletariatu, współzałożyciel PPS.

1928 - W Baranowicach Śląskich urodził się biskup Alojzy Orszulik; od 1980 r. sekretarz Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski; uczestnik rozmów przygotowujących Okrągły Stół; od 1989 do 1994 r. zastępca sekretarza Episkopatu Polski; w latach 1992-2004 pierwszy biskup diecezji łowickiej.

1945 - Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRS w Moskwie ogłosiło wyrok w sprawie aresztowanych przez NKWD przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których oskarżono o działania przeciwko Armii Czerwonej i ZSRS oraz współpracę z Niemcami; trzech spośród skazanych zmarło w sowieckich więzieniach: ostatni dowódca AK gen. Leopold Okulicki "Niedźwiadek", wicepremier i delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz Stanisław Jasiukowicz, członek Rady Ministrów na Kraj ze Stronnictwa Narodowego.

1945 - We Lwowie urodził się Adam Zagajewski, poeta, prozaik, eseista, krytyk, tłumacz; współzałożyciel "Zeszytów Literackich", autor takich prac jak "Płótna", "Ziemia Ognista", "Ciepło, zimno", "Cienka kreska", "Solidarność i samotność".

1946 - W Poznaniu rozpoczął się proces Arthura Greisera, niemieckiego nazistowskiego zbrodniarza, w czasie II wojny światowej gauleitera tzw. Kraju Warty (Warthegau).

1948 - W Łodzi urodził się Andrzej Sapkowski, pisarz, autor powieści i opowiadań fantasy.

1949 - W Warszawie na Konferencji Architektów Partyjnych ogłoszono, że realizm socjalistyczny będzie obowiązującą doktryną w architekturze; zgodnie z proklamacją rozpoczęto prace nad budową m.in. MDM i Placu Konstytucji w Warszawie oraz Nowej Huty.

1951 - W Krakowie zlikwidowana została Polska Akademia Umiejętności.

1971 - W Radomiu urodził się Tomasz Karolak, aktor, znany m.in. z seriali "Mamuśki", "39 i pół", "Rodzinka.pl", "Piąty stadion", "Baron24", a także z filmów "Ciało", "Rezerwat", "Tylko mnie kochaj", "Testosteron", "Milion dolarów", "Ciacho" i "Wyjazd integracyjny"; od 2010 r. dyrektor artystyczny teatru IMKA w Warszawie.

1976 - W Londynie zmarł Juliusz Mieroszewski, dziennikarz, publicysta, pisarz, korespondent i współpracownik paryskiej "Kultury".

1990 - Parlamenty RFN i NRD uznały nienaruszalność zachodniej granicy Polski.

1999 - W warszawskim kinie Capitol po raz pierwszy przyznano Orły - Polskie Nagrody Filmowe.

2012 - W Warszawie zmarł Henryk Bereza, krytyk literacki, odkrywca Marka Hłaski i Edwarda Stachury, redaktor miesięcznika "Twórczość".

22 czerwca

----------

1596 - Uroczyście otwarto Bibliotekę Rady Miasta Gdańska (Bibliotheca Senatus Gedanensis); obecnie to Biblioteka Gdańska PAN.

1789 – Sejm Czteroletni uchwalił przeprowadzenie pierwszego w Polsce spisu powszechnego.

1792 - Na wniosek króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla upamiętnienia zwycięstwa nad wojskami rosyjskimi pod Zieleńcami ustanowiony został Order Virtuti Militari, przyznawany za męstwo na polu bitwy; pierwsze odznaczenia otrzymało 44 żołnierzy, którzy wyróżnili się w bitwie pod Zieleńcami.

1812 – W Wyłkowyszkach w Księstwie Warszawskim Napoleon Bonaparte w rozkazie dziennym do armii ogłosił „początek II wojny polskiej”, co oznaczało wojnę z Rosją.

1897 - W Jaśle urodził się Henryk Dobrzański, żołnierz Legionów Polskich, major WP, kawalerzysta, olimpijczyk; we wrześniu 1939 r. zastępca dowódcy rezerwowego 110. pułku ułanów Brygady Kawalerii "Wołkowysk"; po kapitulacji Warszawy przedostał się na Kielecczyznę; przyjmując pseudonim "Hubal" utworzył Oddział Wydzielony Wojska Polskiego prowadzący walkę z Niemcami; zginął w kwietniu 1940 r. pod Anielinem.

1898 - W Inowrocławiu urodził się Zenon Kosidowski, pisarz, autor książek o religiach i kulturach starożytnych, m.in. "Gdy słońce było bogiem" i "Opowieści biblijnych".

1904 - W Jelizawetgradzie na Ukrainie urodził się Michał Choromański - pisarz i dramaturg, autor powieści "Biali bracia", "Zazdrość i Medycyna", "Schodami w górę, schodami w dół", "Słowacki wysp tropikalnych", "Skandal w Wesołych Bagniskach".

1906 - W Suchej Beskidzkiej (wówczas Sucha na terenie zaboru austriackiego) urodził się Billy Wilder, amerykański scenarzysta, reżyser, producent; twórca m.in. "Bulwaru Zachodzącego Słońca", "Pół żartem, pół serio" i "Pocałuj mnie, głuptasie".

1913 - W Warszawie urodził się Władysław Siła-Nowicki, adwokat, żołnierz ZWZ-AK, członek Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość; więziony przez władze komunistyczne (1947-1956); członek opozycji antykomunistycznej i obrońca w procesach politycznych; prezes Chrześcijańsko-Demokratycznego Stronnictwa Pracy (1990-1992); poseł (1991-1993).

1926 - W Nowej Wilejce urodził się Tadeusz Konwicki, pisarz, reżyser i scenarzysta; autor powieści "Rojsty", "Sennik współczesny", "Wniebowstąpienie", "Kompleks polski", "Mała Apokalipsa", "Kronika wypadków miłosnych" i "Bohiń" oraz filmów "Ostatni dzień lata", "Zaduszki", "Salto", "Jak daleko stąd, jak blisko", "Dolina Issy" i "Lawa".

1935 - W Warszawie zmarł Szymon Askenazy, historyk, dyplomata, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, autor książek "Napoleon a sprawa polska" i "Książę Józef Poniatowski".

1936 - W nocy z 22 na 23 czerwca miał miejsce tzw. najazd na Myślenice, zorganizowany przez działacza Stronnictwa Narodowego Adama Doboszyńskiego, w czasie którego podpalono synagogę i niszczono sklepy żydowskie.

1938 - Walery Sławek został wybrany marszałkiem Sejmu RP, zastępując zmarłego Stanisława Cara.

1939 - W Łodzi urodził się Jerzy Grzegorzewski, reżyser teatralny, scenograf, dyrektor artystyczny Teatru Narodowego w Warszawie w latach 1997-2003.

1941 - Początek operacji "Barbarossa" - atak III Rzeszy Niemieckiej na Związek Sowiecki.

1941 - Wojna niemiecko-sowiecka: podczas odwrotu Armii Czerwonej z terenów II RP zagarniętych przez ZSRS w 1939 r., funkcjonariusze NKWD wymordowali w więzieniach tysiące Polaków, m.in. we Lwowie, Łucku i w Wilnie.

1944 – Armia Czerwona rozpoczęła operację Bagration, która doprowadziła do całkowitej klęski niemieckiej Grupy Armii "Środek" oraz osiągnięcia przez sowietów linii Wisły.

1945 - W Moskwie rozpoczęło się spotkanie przywódców Polski i Czechosłowacji dotyczące spornych kwestii granicznych.

1946 - W Nowym Sączu urodził się Józef Oleksy, członek PZPR (1968-1990); parlamentarzysta, przewodniczący Socjaldemokracji Rzeczpospolitej Polskiej (1996-1997), przewodniczący Sojuszu Lewicy Demokratycznej (2004-2005); marszałek Sejmu (1993-1995 i 2004-2005), wicepremier i minister spraw wewnętrznych i administracji (2004); premier RP w latach 1995-1996.

1948 - W Lubomi koło Wodzisławia Śląskiego urodził się Franciszek Smuda, trener piłkarski, selekcjoner polskiej reprezentacji narodowej w latach 2009-2012.

1960 - W Gdańsku powstał zespół Czerwono-Czarni.

1973 - W Milanówku urodził się Marcin Dorociński, aktor, związany z warszawskim Teatrem Ateneum; znany m.in. z filmów "Jack Strong", "Róża", "Obława", "Rewers", "Ogród Luizy", "Na granicy", a także z serialu "Pitbull".

1989 - W Warszawie zmarła Halina Mikołajska, aktorka, związana m.in. z Teatrem Narodowym w Warszawie, pedagog warszawskiej PWST; działaczka opozycji demokratycznej, członek Komitetu Samoobrony Społecznej KOR, internowana w stanie wojennym.

2004 - W Warszawie zmarła Anna Zawadzka, harcerka, uczestniczka Powstania Warszawskiego, siostra Tadeusza Zawadzkiego "Zośki".

2016 - W Warszawie zmarł Andrzej Kondratiuk - reżyser filmowy, scenarzysta i aktor; twórca filmów "Hydrozagadka", "Wniebowzięci", "Big Bang", "Wrzeciono czasu", "Słoneczny zegar".

2018 – W Warszawie zmarł Marek Andrzej Karewicz, artysta fotografik specjalizujący się w zdjęciach muzyków jazzowych i rockowych, dziennikarz muzyczny, animator jazzu.

23 czerwca

----------

1262 - W czasie najazdu na Mazowsze Litwini zdobyli Jazdów; znajdujący się w grodzie książę Siemowit I płocki został zabity, a jego syn Konrad uprowadzony do niewoli; informacje o litewskim najeździe z 1262 r. są pierwszymi informacjami dotyczącymi działań wojennych na obszarze warszawskim.

1703 - W Trzebnicy na Dolny Śląsku urodziła się Maria Leszczyńska, córka króla Stanisława Leszczyńskiego i Katarzyny Opalińskiej; królowa Francji (1725-1768) - żona Ludwika XV.

1767 - W Radomiu z inspiracji rosyjskiego ambasadora Nikołaja Repnina zawiązana została konfederacja w obronie "złotej wolności" szlacheckiej, skierowana przeciwko królowi Stanisławowi Augustowi i stronnictwu reform.

1800 - W Poznaniu urodził się Karol Marcinkowski, lekarz, działacz społeczny, uczestnik Powstania Listopadowego; organizator Towarzystwa Naukowej Pomocy, inicjator budowy Bazaru Polskiego w Poznaniu.

1818 - W katedrze na Wawelu odbył się uroczysty pogrzeb Tadeusza Kościuszki; jego szczątki sprowadzone do Krakowa ze Szwajcarii spoczęły w kryptach królewskich.

1828 - W Poznaniu władze pruskie rozpoczęły budowę Twierdzy Poznań (Festung Posen).

1838 - W Paryżu urodził się Władysław Mickiewicz, działacz emigracyjny, księgarz, bibliotekarz i publicysta.

1885 - W Krakowie urodził się Juliusz Osterwa, aktor, reżyser i reformator teatru, twórca "Reduty".

1894 - W Paryżu zmarł Władysław Czartoryski, syn Adama Jerzego Czartoryskiego, po jego śmierci w 1861 r. przywódca Hotelu Lambert; założyciel Muzeum Czartoryskich w Krakowie.

1905 - Rosyjski wojskowy sąd wojenny w Warszawie skazał na śmierć Stefana Okrzeję, działacza socjalistycznego, współtwórcę Organizacji Bojowej PPS, aresztowanego w 1905 r. podczas zamachu na oberpolicmajstra Karla Nolkena.

1916 - W Katowicach urodził się Ernest Wilimowski, piłkarz, zawodnik m.in. Ruchu Chorzów, z którym czterokrotnie zdobywał mistrzostwo Polski, dwukrotny król strzelców rozgrywek ligowych; wielokrotny reprezentant Polski; w czasie mistrzostw świata w 1938 r. w meczu z Brazylią strzelił 4 bramki. W 1939 r. przyjął obywatelstwo niemieckie, w następnych latach występował w reprezentacji Niemiec.

1920 - Powołano rząd z Władysławem Grabskim na czele.

1923 - W Gdyni zmarł Antoni Abraham, działacz społeczny, walczący o polskość Kaszub i Pomorza; delegat kaszubski na konferencję pokojową w Paryżu w 1919 r.

1927 - W Wolsztynie urodził się Cezary Julski, aktor filmowy i teatralny.

1933 - We Lwowie urodził się Andrzej Trzos-Rastawiecki, reżyser, scenarzysta, autor filmów dokumentalnych i fabularnych, m.in. "Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie " oraz serialu "Marszałek Piłsudski".

1937 - Na polecenie arcybiskupa krakowskiego Adama Sapiehy trumna ze szczątkami marszałka Józefa Piłsudskiego została przeniesiona z krypty św. Leonarda do krypty pod Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu.

1941 - Pierwszy nalot sowiecki na Warszawę; zginęły 34 osoby, kilkadziesiąt zostało rannych.

1944 - Oddział V Brygady Wileńskiej AK w odwecie za zabicie przez litewską policję, współpracującą z Niemcami, 38 Polaków ze wsi Glinciszki na Wileńszczyźnie, zabił we wsi Dubinki 27 Litwinów.

1944 - Początek likwidacji getta w Łodzi (Litzmannstadt Getto); było drugim, co do wielkości gettem utworzonym przez Niemców w Polsce, a jednocześnie tym, z którego ocalało najwięcej Żydów. Według różnych źródeł, spośród przebywających w nim ponad 200 tys. osób przeżyło od 5 do 12 tys.; ostatni transport odjechał z Łodzi do obozu Auschwitz-Birkenau 29 sierpnia 1944 roku.

1946 - W Palmirach odbył się uroczysty pogrzeb Macieja Rataja, przywódcy ruchu ludowego, marszałka Sejmu, rozstrzelanego przez Niemców w czerwcu 1940 r.

1949 - Premiera filmu "Ulica graniczna" w reżyserii Aleksandra Forda.

1949 - W Nowej Hucie rozpoczęto budowę pierwszego budynku mieszkalnego.

1975 - W Krakowie urodził się Maciej Stuhr, aktor, występujący w Nowym Teatrze w Warszawie, znany z ról w filmach "Pokłosie", "Operacja Dunaj", "Chłopaki nie płaczą", "Przedwiośnie", "Wesele" (2004), "Testosteron", "Śluby panieńskie", "Obława", "Obywatel", a także z serialu "Glina".

1980 - Premiera filmu "Olimpiada '40" w reżyserii Andrzeja Kotkowskiego.

1983 - Papież Jan Paweł II zakończył drugą pielgrzymkę do Polski.

1986 - Wanda Rutkiewicz jako pierwsza kobieta zdobyła drugi szczyt Ziemi K2 (8611 m).

1986 - W Warszawie zmarł Jerzy Putrament, pisarz, działacz polityczny, członek KC PZPR; autor powieści "Bołdyn".

1989 - Ukonstytuował się Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), jego przewodniczącym został Bronisław Geremek.

1992 - W Warszawie podpisano polsko-białoruski układ o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy.

1992 - W Warszawie zmarł Adolf Forbert, operator filmowy, reżyser filmów dokumentalnych, jeden z założycieli łódzkiej szkoły filmowej.

2008 - W Warszawie zmarł Marian Glinka, aktor, trzykrotny mistrz Polski w kulturystyce.

2014 - Zmarła Małgorzata Braunek, aktorka, znana m.in. z roli Oleńki Billewiczówny w ekranizacji "Potopu" oraz Izabeli Łęckiej w serialu "Lalka", wystąpiła również w filmach "Skok", "Polowanie na muchy", "Lokis". Rękopis profesora Wittembacha", "Diabeł", "Tulipany", a także w serialu "Dom nad rozlewiskiem".

2015 - Z powodu ujawnienia kolejnych nagrań „afery taśmowej” Radosław Sikorski ustąpił ze stanowiska marszałka Sejmu RP.

24 czerwca

----------

972 - Pod Cedynią wojska Mieszka I i jego brata Czcibora pokonały oddziały niemieckie margrabiego Hodona.

1390 - W Kętach urodził się Jan Kanty, teolog, filozof, profesor Akademii Krakowskiej; kanonizowany w 1767 r.

1621 - W Raciborsku w okolicach Krakowa urodził się Jan Andrzej Morsztyn, poeta epoki baroku; podskarbi wielki koronny (1668-1683), przywódca stronnictwa profrancuskiego; w opozycji wobec króla Jana III Sobieskiego; oskarżony o zdradę stanu wyemigrował do Francji.

1768 - W Wersalu zmarła Maria Leszczyńska, córka króla Stanisława Leszczyńskiego i Katarzyny Opalińskiej; królowa Francji (1725-1768) - żona Ludwika XV.

1838 - W Krakowie urodził się Jan Matejko, najwybitniejszy przedstawiciel polskiego malarstwa historycznego w XIX w.; autor m.in. obrazów "Bitwa pod Grunwaldem", "Kazanie Skargi", "Hołd pruski", "Sobieski pod Wiedniem", "Reytan na sejmie warszawskim 1773 roku", "Unia lubelska", "Stańczyk", "Batory pod Pskowem", "Konstytucja 3 Maja", "Kościuszko pod Racławicami", a także cyklu "Poczet królów i książąt polskich".

1860 - W Olszanie koło Korsunia urodził się Jan Stanisławski, malarz, reprezentant polskiego modernizmu.

1866 - W Kraju Zabajkalskim na Syberii wybuchło powstanie polskich zesłańców, którzy trafili tam po Powstaniu Styczniowym.

1900 - W Bezwodnem koło Wołkowyska urodził się Rafał Lemkin, polski prawnik, pochodzenia żydowskiego, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie; twórca pojęcia "ludobójstwa"; jego prace z zakresu prawa karnego i międzynarodowego stały się m.in. podstawą aktu oskarżenia przeciwko nazistom w Procesie Norymberskim; opracował Konwencję w sprawie Zapobiegania i Karania Zbrodni Ludobójstwa, przyjętą w 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ; wykładał prawo na Uniwersytecie Yale; autor książki "Rządy państw Osi w okupowanej Europie".

1902 - W Tomaszowie Mazowieckim urodziła się Lidia Ciołkosz, z domu Cahn, historyczka, działaczka socjalistyczna, od 1979 r. przewodnicząca PPS na Obczyźnie.

1905 - W Pernitz w Austrii zmarł Kazimierz Kelles-Krauz, działacz PPS, teoretyk socjalizmu niepodległościowego.

1916 - W Rogaczewie urodziła się Lidia Wysocka, aktorka, piosenkarka, reżyser, założycielka kabaretu literacko-artystycznego "Wagabunda".

1926 - Papież Pius XI mianował Augusta Hlonda arcybiskupem gnieźnieńskim i poznańskim, prymasem Polski.

1936 - W Łodzi urodził się Andrzej Kostenko, operator filmowy, reżyser.

1937 - W Łodzi urodził się Erazm Ciołek, fotografik, fotoreporter, autor zdjęć dokumentujących wydarzenia związane z powstaniem Solidarności, stanem wojennym i pielgrzymkami Jana Pawła II do Polski.

1941 – Wojna niemiecko-sowiecka: siły niemieckie zajęły Przemyśl i Wilno.

1942 - We Lwowie oddziały SS zamordowały 6-8 tys. Żydów, mieszkających poza terenem getta.

1943 - Niemcy rozpoczęli drugą fazę masowych wysiedleń ludności polskiej z terenów Zamojszczyzny; w ciągu kilku miesięcy 1942 i 1943 r. z około 300 wsi wypędzili ponad 100 tys. mieszkańców, w tym ok. 30 tys. dzieci, częściowo przeznaczonych do germanizacji.

1943 - W ruinach warszawskiego getta Niemcy zamordowali około 220 więźniów Pawiaka.

1946 - We wsi Piotrówek na Mazowszu w wyniku obławy oddziałów m.in. KBW i UB zginął legendarny dowódca oddziałów partyzanckich Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" na Lubelszczyźnie mjr Marian Bernaciak ps. Orlik.

1950 - W Bogatyni urodził się Ryszard Pawłowski, taternik, alpinista, himalaista; zdobywca dziesięciu ośmiotysięczników, jako jedyny Polak pięciokrotnie stanął na szczycie Mont Everestu.

1963 - W Paczkowie na Opolszczyźnie urodził się Paweł Kukiz, muzyk, wokalista, autor tekstów, lider zespołu Piersi; w maju 2015 r. wystartował w wyborach na prezydenta RP, zajmując w nich trzecie miejsce - uzyskał 20,8 proc. głosów; po jesiennych wyborach parlamentarnych w 2015 r. wszedł do Sejmu jako lider ugrupowania Kukiz'15.

1973 - W Warszawie zmarł prof. Stanisław Herbst, badacz dziejów nowożytnych, historyk wojskowości, varsavianista.

1976 - W transmitowanym przez radio i telewizję wystąpieniu sejmowym premier Piotr Jaroszewicz przedstawił informację na temat planowanej podwyżki cen detalicznych, która miała wejść w życie 28 czerwca; ceny mięsa wzrosnąć miały średnio o 69 proc., masła i serów o 50 proc., a cukru o 100 proc.; podwyżka wywołała falę strajków i protestów robotniczych.

1990 - Na Uniwersytecie Warszawskim odbyło się posiedzenie Komitetu Obywatelskiego, podczas którego doszło do ostrego sporu pomiędzy przewodniczącym NSZZ "Solidarność" Lechem Wałęsą i jego zwolennikami a stronnikami premiera Tadeusza Mazowieckiego; w wyniku konfliktu KO opuściła grupa 63 osób, zwolenników Mazowieckiego.

2004 - Sejm udzielił wotum zaufania rządowi Marka Belki.

2005 - We Lwowie z udziałem prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego oraz prezydenta Ukrainy Wiktora Juszczenki uroczyście otwarto odbudowany Cmentarz Obrońców Lwowa (Cmentarz Orląt), zdewastowany w czasach Związku Sowieckiego.

2008 - W Warszawie zmarł Józef Szajna, scenograf, reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru, malarz i grafik; więzień KL Auschwitz, gdzie dwukrotnie trafił do bloku śmierci, i obozu w Buchenwaldzie; doświadczenia obozowe i wojenne obecne są w całej jego twórczości; międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, poświęcony pomordowanym w czasie niemieckiej okupacji artystom krakowskiej ASP.

2010 - We Wrocławiu zmarł Kazimierz Paździor, bokser, złoty medalista olimpijski z Rzymu.

2010 - W Gdyni zmarł Leszek Wiktorowicz, kapitan żeglugi wielkiej, przez 25 lat był komendantem "Daru Młodzieży", żaglowca gdyńskiej Akademii Morskiej.

25 czerwca

----------

1447 - W Krakowie odbyła się koronacja Kazimierza IV Jagiellończyka na króla Polski.

1573 - W Poznaniu otwarto szkołę jezuicką, której rektorem został ks. Jakub Wujek. Poznańskie kolegium było jedną z największych i najbardziej prestiżowych uczelni Rzeczypospolitej.

1629 - Pod Trzcianą na Pomorzu Gdańskim wojska hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego odniosły wielkie zwycięstwo nad armią szwedzką dowodzoną przez króla Gustawa II Adolfa.

1903 - W wyborach do Reichstagu pierwszym polskim posłem z Górnego Śląska został wybrany Wojciech Korfanty.

1911 - We Lwowie powstał Związek Polskiej Piłki Nożnej, którego inicjatorem był Stanisław Kopernicki. Związek tworzyły cztery kluby piłkarskie: Czarni Lwów, Pogoń Lwów, Cracovia i RKS Kraków.

1920 - We Lwowie zmarł Ludwik Rydygier, lekarz, wybitny chirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Lwowskiego, generał WP; autor "Podręcznika chirurgii szczegółowej".

1923 - W Garwolinie urodził się Stanisław Likiernik, żołnierz Armii Krajowej, Oddziału Dyspozycyjnego "A" Kedywu Okręgu Warszawa, uczestnik Powstania Warszawskiego; był jednym z pierwowzorów postaci Kolumba z powieści Romana Bratnego "Kolumbowie rocznik 20"; autor wspomnień opublikowanych w książce "Made in Poland".

1928 - Dymisja rządu marszałka Józefa Piłsudskiego.

1941 - W Kownie doszło do pogromu ludności żydowskiej.

1943 - Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację tzw. małego getta w Częstochowie.

1945 - W Kozach w powiecie bielskim urodził się Henryk Talar, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpił m.in. w filmach "Umarli rzucają cień", "Prom do Szwecji", "Dzień Wisły", "Bołdyn", "Kim jest ten człowiek", "Stan strachu", "Prymas. Trzy lata z tysiąca" i "Hel", a także w serialu "Polskie drogi".

1946 - W Warszawie powołano Państwowy Instytut Wydawniczy pod dyrekcją Aleksandra Wata.

1952 - Po brutalnym śledztwie, Najwyższy Sąd Wojskowy w Warszawie skazał gen. Józefa Kuropieskę na karę śmierci; w 1954 r. wyrok w jego sprawie uchylono, a w grudniu 1955 r. wypuszczono go na wolność.

1976 - W wielu zakładach pracy zorganizowano strajki i demonstracje w związku z ogłoszoną przez rząd podwyżką cen, do największych wystąpień robotniczych doszło w Radomiu, Ursusie i Płocku; społeczne protesty brutalnie stłumiła milicja i Służba Bezpieczeństwa; w całej Polsce aresztowano około 2,5 tys. osób; wieczorem premier Piotr Jaroszewicz odwołał zapowiadane podwyżki cen.

1986 - Rzecznik rządu Jerzy Urban ogłosił, że Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego skazał zaocznie na karę śmierci płk. Ryszarda Kuklińskiego.

1997 - Sejm uchwalił ustawę wprowadzającą do polskiego prawa instytucję "świadka koronnego".

1998 - W Warszawie zastrzelony został gen. Marek Papała, komendant główny Policji od stycznia 1997 do stycznia 1998 r.

2011 - W Warszawie zmarł Jan Kułakowski, główny negocjator przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i pierwszy ambasador Polski przy Unii.

2015 - Małgorzata Kidawa-Błońska została wybrana na stanowisko marszałka Sejmu RP.

2016 - W Warszawie zmarł Adam Kilian - artysta plastyk, scenograf, od 1951 r. związany z Teatrem Lalek. Jego twórczość należała do kierunku zwanego folkloryzmem, wywodzącego się m.in. z tradycji Stanisława Wyspiańskiego. Zajmował się także scenografią telewizyjną, projektował plakaty i pocztówki. Był twórcą projektów filmów animowanych rysunkowych i lalkowych.

26 czerwca

----------

1295 - W Gnieźnie odbyła się koronacja Przemysła II na króla Polski.

1407 - Zebrana na zamku w Malborku kapituła generalna wybrała Ulricha von Jungingen na wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego.

1579 - Król Stefan Batory wypowiedział wojnę Rosji i wyruszył do Świru (obecnie na Białorusi), gdzie nastąpiła koncentracja wojsk polsko-litewskich; wojna o Inflanty i ziemię połocką toczyła się do 1582 roku.

1926 - W Druskiennikach urodził się Marian Turski - historyk, dziennikarz; od 1942 r. w łódzkim getcie, w sierpniu 1944 r. deportowany przez Niemców do Auschwitz; wiosną 1945 r. przeżył marsz śmierci z Auschwitz do obozu Buchenwald; wieloletni kierownik działu historycznego tygodnika "Polityka"; działacz organizacji żydowskich, m.in. przewodniczący Rady Muzeum Historii Żydów Polskich, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie.

1929 - Przed Trybunałem Stanu rozpoczął się proces ministra skarbu Gabriela Czechowicza, któremu zarzucono m.in. przekazanie z budżetu państwa do dyspozycji premiera Józefa Piłsudskiego 8 mln zł, przeznaczonych następnie na akcję wyborczą BBWR; było to jedyne w okresie II RP postępowanie przed Trybunałem Stanu.

1938 - We Lwowie urodził się Krzysztof Baranowski, żeglarz, dziennikarz, pedagog, twórca Szkoły pod Żaglami; jako pierwszy Polak dwukrotnie opłynął samotnie kulę ziemską.

1942 - Radio BBC nadało audycję o Zagładzie polskich Żydów, w której wykorzystano materiały konspiracyjnego zespołu badawczego "Oneg Szabat", który tworzył Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, tzw. Archiwum Ringelbluma.

1942 - Na Morzu Północnym zginął ppłk Stanisław Skarżyński, pilot 305 dywizjonu bombowego "Ziemi Wielkopolskiej"; w 1933 r. ustanowił lotniczy rekord świata przelatując samotnie samolotem RWD-5 nad południowym Atlantykiem.

1945 - W San Francisco przedstawiciele 50 rządów podpisali Kartę Narodów Zjednoczonych.

1948 - W Kopenhadze piłkarska reprezentacja Polski przegrała z Danią 0:8; była to najwyższa porażka w historii występów polskich piłkarzy; w meczu tym grał m.in. Kazimierz Górski, dla którego był to jedyny występ w barwach narodowych.

1953 - Na Kremlu aresztowany został Ławrientij Beria, jeden z najbliższych współpracowników Józefa Stalina, komisarz ludowy spraw wewnętrznych ZSRS (1939-1945); po 1945 r. członek Biura Politycznego, kontrolujący Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego (MGB) i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych (MWD); od marca 1953 r. minister spraw wewnętrznych; jako szef NKWD odpowiedzialny za miliony ofiar "czystek", terroru i głodu, zbrodnię katyńską oraz wysiedlenia i represje wobec setek tysięcy obywateli polskich; sądzony przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego, oskarżony m.in. o współpracę z obcymi wywiadami; został zdegradowany, skazany na śmierć i stracony.

1958 - W Łodzi urodził się Paweł Edelman, operator filmowy, nominowany do Oscara w kategorii najlepsze zdjęcia za film "Pianista".

1959 - Zamieszki w Kraśniku Fabrycznym wywołane sprzeciwem władz komunistycznych wobec budowy kościoła.

1961 - W Gwatemali zmarł Andrzej Bobkowski, pisarz, autor dziennika "Szkice piórkiem"; nazywany "chuliganem wolności" po tym, jak napisał: "Człowiek wolny, intelektualista, pisarz i poeta naprawdę wolny, który chce być wolny, będzie do końca tego świata miał coś z chuligana".

1965 - W Gdańsku na Targu Drzewnym odsłonięto przewieziony ze Lwowa pomnik króla Jana III Sobieskiego.

1966 - W Warszawie zakończono obchody Tysiąclecia Chrztu Polski; pochód wiernych powracających z uroczystości kościelnych rozpędziła milicja.

1967 - W Rzymie papież Paweł VI wręczył arcybiskupowi metropolicie krakowskiemu Karolowi Wojtyle nominację kardynalską.

1970 - W Warszawie urodził się Paweł Nastula, judoka, mistrz olimpijski z Atlanty (1996); dwukrotny mistrz świata, trzykrotny mistrz Europy.

1971 - Wielki pożar w rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach; w jego wyniku śmierć poniosło 37 osób, wśród nich 26 strażaków, ponad 100 osób zostało ciężko poparzonych.

1974 - Sejm uchwalił kodeks pracy.

1976 - W Szczecinku urodził się Paweł Małaszyński, aktor, wystąpił w filmach "Katyń", "Ciacho", "Skrzydlate świnie", "Sęp", a także w serialach "Oficer", "Magda M." i "Tajemnica Twierdzy Szyfrów".

1977 - W Kielcach otwarto pierwszy w Polsce tor samochodowo-motocyklowy.

1986 – Na antenie Programu Pierwszego Telewizji Polskiej wyemitowano premierowe wydanie "Teleexpressu".

1995 - W Warszawie zmarł Kazimierz Wichniarz, aktor, niezapomniany Zagłoba z filmowego "Potopu".

27 czerwca

----------

1629 – Wojska polskie pod dowództwem hetmana polnego koronnego Stanisława Koniecpolskiego odniosły przygniatające zwycięstwo nad oddziałami szwedzkimi w bitwie pod Trzcianą na Pomorzu.

1697 - Na Woli odbyła się podwójna elekcja: prymas Michał Radziejowski ogłosił królem Polski francuskiego księcia Contiego, natomiast biskup kujawski Stanisław Dąmbski księcia Fryderyka Augusta, elektora saskiego.

1831 - W Witebsku zmarł wielki książę Konstanty Pawłowicz Romanow, w latach 1815-1830 naczelny wódz wojsk Królestwa Polskiego i faktyczny jego wielkorządca.

1863 - Na Placu Łukiskim w Wilnie z rozkazu władz carskich powieszony został przywódca Powstania Styczniowego na Żmudzi Zygmunt Sierakowski.

1869 - W Warszawie urodził się Wacław Gąsiorowski, powieściopisarz, działacz społeczny, prezes Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej we Francji; autor powieści "Huragan", "Rok 1809", "Szwoleżerowie gwardii" i "Księżna Łowicka".

1908 - W Dyneburgu urodził się Władysław Raginis, kapitan Korpusu Ochrony Pogranicza, w czasie kampanii 1939 r. bohaterski dowódca odcinka Wizna, na którym żołnierze Wojska Polskiego stawiali opór wielokrotnie silniejszym jednostkom niemieckim; kpt. Raginis poległ 10 września 1939 r. na Górze Strękowej koło Wizny.

1928 - Powołanie rządu Kazimierza Bartla.

1930 - W Puszkarni koło Wilna urodził się Ryszard Ronczewski, aktor, reżyser, przez wiele lat związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku; wystąpił m.in. w filmach "Faraon", "Wilcze echa" i "Pokłosie".

1941 - W Warszawie urodził się Krzysztof Kieślowski, reżyser, scenarzysta, jeden z najwybitniejszych polskich twórców filmowych; autor "Dekalogu", "Krótkiego filmu o zabijaniu", tryptyku: "Trzy kolory: Niebieski", "Trzy kolory: Biały", "Trzy kolory: Czerwony", którego pierwsza część zdobyła Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji, a także filmów "Amator", "Przypadek" i "Podwójne życie Weroniki"; laureat Felixa - Europejskiej Nagrody Filmowej.

1941 - Po zajęciu Białegostoku Niemcy zamordowali około 2 tys. Żydów.

1950 - Sejm uchwalił Kodeks rodzinny, w którym m.in. obniżono wiek pełnoletniości z 21 do 18 lat.

1952 - W Toruniu urodził się Bogusław Linda, jeden z najpopularniejszych polskich aktorów, reżyser; wystąpił w filmach "Człowiek z żelaza", "Przypadek", "Kobieta samotna", "Danton", "Matka Królów", "Magnat", "Zabij mnie glino", "Kroll", "Sauna", "Psy", "Jańcio Wodnik", "Prowokator", "Tato", "Szamanka", "Szczęśliwego Nowego Jorku", "Demony wojny wg Goi", "Zabić Sekala", "Pan Tadeusz", "Operacja Samum", "Quo vadis" i "1920 Bitwa Warszawska".

1959 - W Ziębicach koło Wrocławia urodził się Janusz Kamiński, operator filmowy, reżyser; dwukrotnie nagrodzony Oscarem za zdjęcia do filmów Stevena Spielberga "Lista Schindlera" (1994) i "Szeregowiec Ryan" (1999).

1960 - W Łodzi urodził się Janusz Darocha, jeden z najbardziej utytułowanych pilotów sportowych w historii; multimedalista mistrzostw świata i Europy w lataniu precyzyjnym i rajdowym.

1967 - W Londynie zmarł płk Jerzy Bajan, pilot myśliwski i sportowy; w 1934 r. wspólnie Gustawem Pokrzywką zwyciężył na samolocie RWD-9 w międzynarodowych zawodach sportowych Challenge; w czasie II wojny światowej walczył w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii.

1973 - W Warszawie zmarł Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; wystąpił w filmach "Wolne miasto", "Lunatycy", "Krzyżacy", "Matka Joanna od Aniołów", "Hrabina Cosel", "W pustyni i w puszczy", "Potop", a także w serialu "Czterej pancerni i pies".

1976 - W Warszawie urodziła się Maria Sadowska, wokalistka, reżyserka, kompozytorka, producentka.

1978 - Z kosmodromu Bajkonur wystartował "Sojuz 30", na jego pokładzie znajdował się mjr Mirosław Hermaszewski - pierwszy i jedyny jak dotąd Polak w kosmosie.

1979 - W Krakowie zmarł Antoni Gołubiew, pisarz, autor m.in. cyklu powieściowego "Bolesław Chrobry".

1986 - Polska została członkiem Banku Światowego.

1996 - Polska i Litwa podpisały w Warszawie umowę o wolnym handlu.

1998 - W Piatichatkach pod Charkowem z udziałem prezydenta Polski Aleksandra Kwaśniewskiego i prezydenta Ukrainy Leonida Kuczmy odbyła się uroczystość poświęcenia i wmurowania kamienia węgielnego pod polsko-ukraiński Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu.

2001 - Powstał Ruch Autonomii Śląska.

2007 - Obradujący w Nowej Zelandii Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO podjął decyzję o zmianie tytułu wpisu pozostałości obozu koncentracyjnego Auschwitz na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dotychczasową nazwę "Obóz koncentracyjny Auschwitz" zastąpiono nazwą "Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)"; nowe brzmienie, zaproponowane przez Polskę i Izrael, zostało przyjęte bez głosu sprzeciwu.

2011 - W Warszawie zmarł Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena. (PAP)

szuk /