10 maja

-------

1034 - Zmarł Mieszko II, król Polski w latach 1025-1031; w 1031 r. utracił władzę na rzecz księcia Bezpryma; powrócił na tron w 1032 r., zmuszony był jednak uznać zwierzchnictwo cesarza i zrezygnować z królewskiego tytułu.

1520 - W Karnkowie koło Włocławka urodził się Stanisław Karnkowski, od 1581 r. arcybiskup gnieźnieński, prymas; jeden z przywódców kontrreformacji w Polsce.

1537 - Zmarł Andrzej Krzycki, poeta, humanista, dyplomata; arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

1667 - W Warszawie zmarła Ludwika Maria Gonzaga, polska królowa; w 1646 r. poślubiła Władysława IV Wazę; po jego śmierci w 1649 r. wyszła za mąż za jego brata - Jana II Kazimierza Wazę.

1789 - W Warszawie przy Nowym Świecie wzniósł się w powietrze pierwszy w Polsce balon z pasażerami, który pilotował Jean Pierre Blanchard; po 45 minutach balon wylądował w Białołęce.

1820 – W Królestwie Polskim zawieszono wolność zgromadzeń i zakazano działalności masonerii.

1846 - W Petersburgu zmarł książę Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki, minister przychodów i skarbu Królestwa Polskiego (1821-1830), inicjator założenia Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i Banku Polskiego.

1863 - Powstanie Styczniowe: Tymczasowy Rząd Narodowy przekształcił się w Rząd Narodowy; wprowadzono nową pieczęć okrągłą z tarczą herbową z wizerunkiem Orła, Pogoni i Archanioła Michała, zwieńczoną jagiellońską koroną oraz napisem "Rząd Narodowy. Równość Wolność Niepodległość".

1874 - W Przemyślu urodził się Mojżesz Schorr, historyk, orientalista, rabin; współzałożyciel i rektor Instytutu Nauk Judaistycznych w Warszawie.

1887 - W Stambule zmarł Marian Langiewicz, generał, dyktator Powstania Styczniowego.

1915 - W Warszawie urodziła się Zofia Korbońska, żołnierz Armii Krajowej, działaczka Polonii Amerykańskiej; żona Delegata Rządu na Kraj Stefana Korbońskiego.

1921 - W Astrachaniu urodził się Wieńczysław Gliński, aktor, przez wiele lat związany z Teatrem Polskim w Warszawie oraz Teatrem Narodowym; wystąpił m.in. w filmach "Kanał", "Kapelusz pana Anatola", "Orzeł", "Romans Teresy Hennert"; żołnierz Armii Krajowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych.

1922 - W Pucku rozpoczęły działalność Warsztaty Remontowe Marynarki Wojenne, przeniesione w 1927 r. do Gdyni, a następnie przekształcone w Stocznię Marynarki Wojennej.

1926 - Wincenty Witos po raz trzeci objął stanowisko premiera, tworząc centroprawicowy rząd oparty na koalicji PSL "Piast", Związku Ludowo-Narodowego, Chrześcijańskiej Demokracji i Narodowej Partii Robotniczej; cztery dni później, w konsekwencji zamachu przeprowadzonego przez marszałka Józefa Piłsudskiego, gabinet Witosa ustąpił.

1933 - Zgromadzenie Narodowe ponownie wybrało Ignacego Mościckiego na urząd prezydenta RP.

1933 - Powołano rząd Janusza Jędrzejewicza.

1939 - W Poznaniu urodził się Witold Woyda, szermierz, zdobywca dwóch złotych medali na igrzyskach olimpijskich w Monachium w 1972 r. - w turnieju indywidualnym i drużynowym; wielokrotny medalista mistrzostw świata.

1940 - Niemcy zaatakowały Holandię, Belgię i Luksemburg; był to początek ofensywy wojsk niemieckich we Francji.

1940 - W Wielkiej Brytanii powołano rząd jedności narodowej z Winstonem Churchillem na czele.

1946 - W Rybniku urodził się Piotr Paleczny, pianista.

1947 - W Warszawie zmarł Juliusz Osterwa, aktor, reżyser i reformator teatru, twórca "Reduty".

1952 - Wprowadzona została reglamentacja cukru i słodyczy.

1964 - Na terenie byłego niemieckiego obozu zagłady w Treblince odsłonięto pomnik-mauzoleum, upamiętniający blisko 900 tys. Żydów, którzy zostali tam zamordowani przez Niemców.

1977 - Powstało Biuro Interwencyjne KSS KOR, które przez ponad cztery lata udokumentowało kilkaset przypadków łamania praw człowieka przez władze PRL; biuro prowadzili Zofia i Zbigniew Romaszewscy.

1981 - Początek wizyty delegacji NSZZ "Solidarność" na czele z Lechem Wałęsą w Japonii.

1988 - Strajk w Stoczni Gdańskiej został przerwany - bez zawarcia porozumienia; protestujący w zwartym pochodzie, w milczeniu opuścili stocznię i udali się do kościoła św. Brygidy.

1989 - Lech Wałęsa odebrał w Strasburgu Europejską Nagrodę Praw Człowieka.

1992 - We Wrocławiu zmarł Andrzej Waligórski, poeta, satyryk, wieloletni pracownik wrocławskiej rozgłośni Polskiego Radia, jeden z twórców "Studia 202", współtwórca i autor kabaretu "Elita".

1996 - Premiera filmu "Pułkownik Kwiatkowski" w reżyserii Kazimierza Kutza.

2015 - W Polsce odbyło się I tura wyborów prezydenckich; do drugiej tury przeszli Andrzej Duda i Bronisław Komorowski.

2020 – Z powodu trwającej epidemii koronawirusa nie odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich.

11 maja

----------

1573 - Pod Warszawą we wsi Kamień zakończyła się pierwsza wolna elekcja, w czasie której szlachta wybrała królem Polski Henryka Walezego, syna króla Francji Henryka II.

1830 - W Warszawie przed Pałacem Staszica na Krakowskim Przedmieściu uroczyście odsłonięto pomnik Mikołaja Kopernika.

1838 - W Wilnie zmarł Jędrzej Śniadecki, chemik, lekarz, profesor Uniwersytetu Wileńskiego, prezes Towarzystwa Naukowego Lekarskiego.

1895 - We Lwowie urodził się Jan Parandowski, prozaik, eseista, tłumacz, znawca kultury starożytnej Grecji i Rzymu.

1911 - W Warszawie zostało zarejestrowane Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Królestwie Polskim.

1918 - I wojna światowa: Pod Kaniowem wojska niemieckie rozbiły i zmusiły do kapitulacji II Korpus Polski dowodzony przez gen. Józefa Hallera.

1919 – W Krakowie rozpoczęła działalność Krakowska Szkoła Pilotów, jedna z pierwszych wojskowych szkół lotniczych w Polsce.

1924 - Powstał Polski Związek Żeglarski.

1926 - Zamach majowy: W rejonie Rembertowa zakończyła się koncentracja oddziałów wojskowych wiernych marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu.

1929 - W Warszawie urodził się Jerzy Jarocki, reżyser teatralny; do jego najwybitniejszych spektakli należą inscenizacje dramatów Tadeusza Różewicza: "Wyszedł z domu", "Stara kobieta wysiaduje", "Na czworakach", "Pułapka"; do kanonu przeszły również reżyserowane przez niego sztuki Witkacego: "Matka" i "Szewcy" oraz Sławomira Mrożka: "Tango", "Rzeźnia", "Garbus", "Pieszo", "Portret".

1941 - W Warszawie urodził się Andrzej Rottermund, historyk sztuki, muzealnik, w latach 1991-2015 dyrektor Zamku Królewskiego w Warszawie.

1943 - W Warszawie urodził się Jan Englert, aktor, reżyser, wieloletni rektor warszawskiej PWST; dyrektor artystyczny Teatru Narodowego w Warszawie; wystąpił m.in. w filmach "Sól ziemi czarnej", "Perła w koronie", "Akcja pod Arsenałem", "Magnat", "Wielka wsypa", "Katyń", "Tatarak", "Tajemnica Westerplatte", a także w serialach "Kolumbowie", "Polskie drogi", "Lalka", "Rodzina Połanieckich", "Dom" i "Czas honoru".

1943 - W Warszawie urodził się Wojciech Karpiński, historyk idei, krytyk literacki, historyk sztuki.

1944 - Pierwsze natarcie 2 Korpusu Polskiego na Monte Cassino.

1944 - W Berlinie podczas bombardowania zginął Leon Kozłowski, archeolog, prof. Uniwersytetu Lwowskiego; działacz BBWR, parlamentarzysta, minister reform rolnych (1930-1932); premier RP w latach 1934-1935; w czasie II wojny światowej więziony przez NKWD; od 1941 r. w armii gen. Władysława Andersa, z której zbiegł na stronę niemiecką, zgłaszając chęć kolaboracji; internowany przez Niemców.

1945 – Zakończyła się operacja praska, ostatni epizod II wojny światowej w Europie.

1955 - W Wielopolu Skrzyńskim podczas wyświetlania filmu przez objazdowe kino w szkolnym baraku wybuchł pożar, w wyniku którego zginęło 56 osób, w większości młodzież i dzieci.

1958 - W Łazienkach Królewskich w Warszawie odsłonięto zrekonstruowany po wojnie pomnik Fryderyka Chopina.

1960 - W okolicy Buenos Aires izraelscy agenci z Mosadu porwali Adolfa Eichmanna, nazistowskiego zbrodniarza, byłego szefa wydziału żydowskiego w Głównym Urzędzie Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA), "mordercę zza biurka", odpowiedzialnego za śmierć milionów Żydów; Eichmann skazany został w Izraelu na karę śmierci i powieszony w 1962 r.

1961 - Premiera filmu "Ludzie z pociągu" w reżyserii Kazimierza Kutza.

1971 - We Wrocławiu zmarł Rafał Wojaczek, poeta, prozaik.

1972 - W Warszawie urodził się Jan Ołdakowski, współtwórca i dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego.

1980 - W Mediolanie Władysław Kozakiewicz ustanowił rekord świata w skoku o tyczce, osiągając wynik 572 cm.

1982 - Stan wojenny: W Poznaniu pobity został 19-letni Piotr Majchrzak, uczeń Technikum Ogrodniczego, który w wyniku obrażeń zmarł kilka dni później; według rodziny wylegitymowany i pobity został przez patrol ZOMO.

2001 – Oddano do użytku stacje metra warszawskiego Świętokrzyska i Ratusz Arsenał.

2005 - W Warszawie zmarł Oskar Hansen, architekt, malarz, rzeźbiarz, profesor warszawskiej ASP.

2010 - W Warszawie zmarł Maciej Kozłowski, aktor Teatru Narodowego w Warszawie; znany m.in. z ról w filmach "Miasto prywatne", "Nic śmiesznego", "Ogniem i mieczem", "Wiedźmin" i "Psy".

12 maja

-------

1364 - Król Kazimierz III Wielki ogłosił akt fundacyjny Akademii Krakowskiej - najstarszej polskiej uczelni, w 1817 r. przemianowanej na Uniwersytet Jagielloński.

1670 - W Dreźnie urodził się przyszły król Polski August II Mocny z dynastii Wettinów.

1781 – Wmurowano kamień węgielny pod budowę greckokatolickiej cerkwi i monasteru Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Warszawie.

1817 - W Warszawie otwarta została pierwsza na ziemiach polskich Giełda Papierów Wartościowych.

1834 - W Bernie powstała Młoda Polska, organizacja niepodległościowa, głosząca hasła wolności, równości i braterstwa.

1890 - W Gdowie koło Myślenic urodził Michał Grażyński, uczestnik powstań śląskich, wojewoda śląski (1926-1939), przewodniczący ZHP (1931-1939).

1919 – W Warszawie rozpoczęła działalność Francuska Szkoła Pilotów, jedna z pierwszych wojskowych szkół lotniczych w Polsce.

1920 - W mieście Bruntal na Śląsku Czeskim urodziła się Irena Anders, ps. artystyczny Renata Bogdańska, aktorka, artystka rewiowa, pieśniarka, działaczka polonijna w Wielkiej Brytanii; żona gen. Władysława Andersa.

1926 - Początek zamachu majowego: spotkanie marszałka Józefa Piłsudskiego z prezydentem RP Stanisławem Wojciechowskim na moście ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie.

1933 - W Warszawie urodziła się Zofia Kucówna, aktorka, pedagog, autorka wspomnień; występowała m.in. w warszawskim Teatrze Powszechnym, Teatrze Ateneum, Teatrze Narodowym i Teatrze Współczesnym; znana również jako wykonawczyni piosenek Agnieszki Osieckiej oraz piosenek z "Kabaretu Starszych Panów", m.in. "Kaziu, zakochaj się".

1935 - W Belwederze w Warszawie o godz. 20.45 zmarł Marszałek Józef Piłsudski.

1935 - Gen. Edward Śmigły-Rydz objął stanowisko generalnego inspektora Sił Zbrojnych.

1936 - W Wilnie na cmentarzu na Rossie, w kwaterze wojskowej z wojny polsko-bolszewickiej, pochowano sprowadzone z Sugint na Litwie prochy

Marii z Billewiczów Piłsudskiej - matki marszałka Józefa Piłsudskiego oraz jego serce.

1940 - Zbrodnia Katyńska: Wyruszyły ostatnie transporty śmierci oficerów polskich z Kozielska do Katynia i ze Starobielska do Charkowa.

1942 - W KL Auschwitz II-Birkenau Niemcy zamordowali 1500 Żydów z Sosnowca.

1942 - W Krakowie urodził się Adam Bujak, fotografik, autor licznych albumów zdjęciowych poświęconych papieżowi Janowi Pawłowi II.

1943 - W proteście przeciwko obojętności świata wobec Zagłady narodu żydowskiego członek Rady Narodowej RP w Londynie Szmul Zygielbojm popełnił samobójstwo.

1943 - W nocy z 12 na 13 maja miał miejsce sowiecki nalot na Warszawę; według komunikatu niemieckiego zginęło około 150 osób.

1946 - Konsekracja Stefana Wyszyńskiego na biskupa lubelskiego.

1946 - W Łodzi urodził się Daniel Libeskind, architekt, autor m.in. projektu Muzeum Żydowskiego w Berlinie, Muzeum Felixa Nussbauma, Imperial War Museum North w Manchesterze, a także wieżowca Złota 44 w Warszawie.

1948 - W więzieniu mokotowskim w Warszawie władze komunistyczne wykonały wyrok śmierci na ppłk. Stanisławie Kasznicy, ostatnim komendancie głównym NSZ.

1967 - W Warszawie urodził się Paweł Althamer, rzeźbiarz, performer, autor instalacji i filmów wideo.

1967 - Zmarł Wojciech Zamecznik, grafik, autor plakatów, fotografik.

1968 - W Drezdenku urodził się Jacek Braciak, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Edi", "Róża", "Drogówka", "Pod Mocnym Aniołem", "Wołyń", a także w serialach "Glina" i "Rodzinka.pl".

1970 - W Londynie zmarł gen. Władysław Anders, organizator i dowódca Armii Polskiej w ZSRS, a następnie 2 Korpusu Polskiego; od lutego do maja 1945 r. pełnił obowiązki Naczelnego Wodza; pochowany na cmentarzu Monte Cassino.

1971 - W Gdańsku urodziły się pięcioraczki.

1981 - Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność".

1983 - W Tampico w Meksyku urodziła się Alicja Bachleda-Curuś, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach "Syzyfowe prace", "Pan Tadeusz", "Wrota Europy" i "Bitwa pod Wiedniem".

1985 - W Warszawie zmarł Bohdan Wodiczko, dyrygent, pedagog; kierownik artystyczny i pierwszy dyrygent Filharmonii Narodowej w Warszawie; kierownik artystyczny filharmonii w Rejkiawiku; dyrektor artystyczny i pierwszy dyrygent Opery Warszawskiej; dyrygent Wielkiej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia i Telewizji w Katowicach; dyrektor i kierownik artystyczny Teatru Wielkiego w Łodzi.

1990 - Powstało Porozumienie Centrum; przewodniczącym partii wybrany został Jarosław Kaczyński.

1992 - W Himalajach zaginęła Wanda Rutkiewicz, wybitna himalaistka, która jako trzecia kobieta i pierwsza Europejka stanęła na wierzchołku najwyższego szczytu świata - Mount Everest.

1994 - Premiera filmu "Trzy kolory. Czerwony" w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

2006 - Sejm przyjął ustawę powołującą Centralne Biuro Antykorupcyjne.

2008 - W Warszawie zmarła Irena Sendlerowa, działaczka społeczna; w czasie II wojny światowej szefowa wydziału dziecięcego Rady Pomocy Żydom "Żegota"; udzieliła pomocy 2,5 tys. dzieci żydowskich, wywożąc je z warszawskiego getta i ukrywając w polskich rodzinach, w sierocińcach oraz klasztorach.

2016 - W Warszawie zmarła Maria Czubaszek, pisarka, satyryk, autorka tekstów piosenek, scenarzystka, felietonistka, dziennikarka.

13 maja

-------

1350 – W Łowiczu król Kazimierz Wielki zawarł sojusz antykrzyżacki z królem Danii Waldemarem IV.

1785 - W Wielkiej Lipie na Śląsku urodził się Iwan Dybicz, feldmarszałek rosyjski, uczestnik wojen napoleońskich, dowódca armii rosyjskiej w wojnie z Turcją (1828-1829); głównodowodzący wojsk carskich w czasie Powstania Listopadowego, pokonał wojska polskie pod Ostrołęką w maju 1831 r.

1794 – Insurekcja Kościuszkowska: w warownym obozie pod Połańcem wojska Naczelnika Siły Zbrojnej Tadeusza Kościuszki odparły atak oddziałów rosyjskich gen. mjr. Fiodora Denisowa.

1814 - W Warszawie urodził się Aleksander Lesser, malarz, współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.

1815 – W Warszawie rozpoczęło działalność literackie Towarzystwo Iksów, skupiające najwybitniejszych pisarzy, publicystów i krytyków literackich.

1859 - W Braszowie w Siedmiogrodzie urodził się Teodor Axentowicz, malarz.

1878 - W Zurychu zmarł Andrzej Towiański, filozof, reprezentant mesjanizmu polskiego, założyciel sekty religijnej, nazywanej Kołem Sprawy Bożej.

1901 - W Ołońcu na północy Rosji urodził się Witold Pilecki, oficer ZWZ-AK, który w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim; w 1947 r. został aresztowany przez władze komunistyczne, a następnie skazany na śmierć i stracony.

1926 - Zamach majowy: Walki w Warszawie pomiędzy siłami rządowymi a oddziałami marszałka Józefa Piłsudskiego.

1926 - W Nowych Miedzach koło Sieradza urodził się Zdzisław Tobiasz, aktor, reżyser teatralny; znany m.in. z serialu "07 zgłoś się".

1934 - Do dymisji podał się premier Janusz Jędrzejewicz.

1939 - We Lwowie urodził się Włodzimierz Press, aktor, związany z warszawskimi scenami: Teatrem Ludowym, Teatrem Kwadrat oraz Teatrem Dramatycznym; znany m.in. z roli Grigorija Saakaszwilego w serialu "Czterej pancerni i pies".

1940 – Z obozu jenieckiego II B Arnswalde w Choszcznie uciekło kanałami centralnego ogrzewania 22 polskich oficerów. Schwytano 17 z nich, a 5 przedostało się do Warszawy.

1947 - W Zakopanem urodził się Janusz Grzywacz, kompozytor, muzyk.

1949 - W Bydgoszczy urodził się Piotr Moss, kompozytor.

1953 - W więzieniu komunistycznym zmarł ksiądz Zygmunt Kaczyński, poseł na Sejm (1919-1927), dyrektor Katolickiej Agencji Prasowej (1930-1939); w latach 1943-1944 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Stanisława Mikołajczyka; w 1945 r. powrócił do Polski; założyciel i redaktor "Tygodnika Warszawskiego"; aresztowany przez władze komunistyczne i skazany na 10 lat pozbawienia wolności.

1958 - W Leńczach koło Krakowa urodziła się Grażyna Trela, aktorka, piosenkarka, scenarzystka, pisarka.

1963 - W Jurkowie w powiecie brzeskim urodził się Andrzej Przewoźnik, historyk, sekretarz generalny Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa (1992-2010); zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie pod Smoleńskiem.

1981 - Na Placu św. Piotra w Rzymie doszło do zamachu na życie Jana Pawła II, do którego strzelał 23-letni Turek Mehmet Ali Agca.

1982 - Początek głodówki internowanych w Białołęce w proteście przeciwko stanowi wojennemu.

1984 - W Santa Fe w stanie Nowy Meksyk zmarł Stanisław Ulam, matematyk, urodzony we Lwowie; współtwórca pierwszej amerykańskiej bomby wodorowej.

2001 - W Warszawie zmarł Paweł Hertz, poeta, tłumacz, pisarz, eseista i edytor.

2017 – W al. Wojska Polskiego w Warszawie odsłonięto pomnik rotmistrza Witolda Pileckiego. Pomnik znajduje się w pobliżu miejsca, gdzie Pilecki został aresztowany 19 września 1940 r.

14 maja

-------

1792 - W Targowicy przeciwnicy reform Sejmu Czteroletniego, ze Stanisławem Potockim i Sewerynem Rzewuskim na czele, ogłosili zawiązanie konfederacji przeciwko Stanisławowi Augustowi i Konstytucji 3 Maja; w rzeczywistości konfederację zawiązano 27 kwietnia 1792 r. w Petersburgu w uzgodnieniu z cesarzową Katarzyną II.

1796 – Brytyjski lekarz Edward Jenner zaszczepił 8-letniego chłopca wirusami ospy krowianki, uzyskując dzięki temu po raz pierwszy odporność biorcy na wirusy ospy czarnej. Było to pierwsze nowoczesne i skuteczne szczepienie, które zastąpiło wcześniejsze wariolizacje.

1867 - W Krasiczynie urodził się książę Adam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski, kardynał.

1919 - Wojna polsko-ukraińska: Początek ofensywy wojsk polskich w Galicji Wschodniej.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Front zachodni pod dowództwem Michaiła Tuchaczewskiego rozpoczął sowiecką ofensywę na Białorusi.

1920 - W Warszawie założono Związek Literatów Polskich; pierwszym prezesem został jego inicjator Stefan Żeromski.

1921 - W Postawach koło Wilna urodził się Stanisław Jasiukiewicz, aktor, żołnierz Armii Krajowej; wystąpił m.in. w filmach "Wolne miasto", "Lunatycy", "Krzyżacy", "Matka Joanna od Aniołów", "Hrabina Cosel", "W pustyni i w puszczy", "Potop", a także w serialu "Czterej pancerni i pies".

1922 – Reprezentacja Polski w piłce nożnej rozegrała pierwszy w historii mecz przed własną publicznością, przegrywając na Stadionie Cracovii z Węgrami 0:3.

1926 - Wobec zamachu stanu dokonanego przez Józefa Piłsudskiego prezydent RP Stanisław Wojciechowski przekazał władzę marszałkowi Sejmu Maciejowi Ratajowi.

1928 - W Nowym Sączu urodził się Władysław Hasior, rzeźbiarz, malarz, scenograf.

1930 - W Krakowie zmarł Władysław Orkan, poeta, pisarz, publicysta; oficer Legionów Polskich.

1930 - W Katowicach urodziła się Barbara Horawianka, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach "Drewniany różaniec", "Kochankowie z Marony", "Samotność we dwoje", "Jezioro osobliwości", "Pensja pani Latter", a także w serialach "Daleko od szosy" i "Modrzejewska".

1938 - W Warszawie urodziła się Elżbieta Czyżewska, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach "Mąż swojej żony", "Zaduszki", "Gdzie jest generał", "Godzina pąsowej róży", "Milczenie", "Żona dla Australijczyka", "Giuseppe w Warszawie", "Rysopis", "Niekochana", "Małżeństwo z rozsądku" i "Wszystko na sprzedaż".

1939 - Początek wizyty polskiej delegacji wojskowej w Paryżu na czele z ministrem spraw wojskowych gen. Tadeuszem Kasprzyckim; rozmowy przyniosły sprecyzowanie francuskich zobowiązań sojuszniczych wobec Polski.

1940 - W Borysławiu urodziła się Marta Lipińska, aktorka, od ponad 50 lat w zespole Teatru Współczesnego w Warszawie; zagrała m.in. w filmach "Salto", "Lalka", "Nad Niemnem", "Nigdy w życiu!", "Stacja Warszawa", a także w serialu "Ranczo"; przez wiele lat występowała jako Eliza w słuchowisku "Kocham Pana Panie Sułku", emitowanym w programie III Polskiego Radia.

1940 - U wybrzeżu Norwegii trafiony niemieckimi bombami zatonął MS Chrobry, polski transatlantyk, przebudowany po wybuchu wojny na transportowiec.

1943 - W Sielcach nad Oką rozpoczęto formowanie 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

1944 - Żołnierze Zgrupowania Stołpeckiego AK odnieśli zwycięstwo w bitwie w Kamieniu Stołpeckim (dzisiejsza Białoruś) z dwiema brygadami sowieckiej partyzantki.

1947 - Rozpoczął działalność Wojskowy Sąd Grupy Operacyjnej "Wisła", który do połowy września 1947 r. rozpatrzył 285 spraw; w większości dotyczyły one osób cywilnych, spośród których 173 skazano na karę śmierci, a 58 na kary dożywotniego więzienia.

1948 - Proklamowano państwo Izrael; Polska uznała rząd tymczasowy Dawida Ben Guriona.

1955 - W Warszawie przywódcy Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRS podpisali sojusz polityczno-wojskowy, określany jako Układ Warszawski; państwa wchodzące w jego skład były całkowicie podporządkowane Związkowi Sowieckiemu, zarówno pod względem politycznym jak i militarnym.

1957 - W Warszawie rozpoczęło się IX plenum KC PZPR, na którym Władysław Gomułka wystąpił przeciwko tzw. rewizjonistom, czyli działaczom partyjnym popierającym kontynuowanie i rozszerzanie demokratyzacji zapoczątkowanej w październiku 1956 r.

1958 - W Brzeźnie Wielkim urodził się Andrzej Grubba, zdobywca 15 medali mistrzostw świata i Europy; zwycięzca turnieju Europa TOP 12 w 1985 r., zdobywca Pucharu Świata w 1988 r. i dwukrotny finalista tych rozgrywek.

1973 - W Siedlcach zmarł Bohdan Arct, pilot myśliwski; w czasie II wojny światowej w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii, m.in. dowódca eskadry "B" w Dywizjonie 303; autor wielu publikacji historycznych i wspomnień; część źródeł jako datę śmierci Bohdana Arcta podaje 11 maja 1973 r.

1983 - Stan wojenny: W Warszawie zmarł Grzegorz Przemyk, 19-letni uczeń Liceum Ogólnokształcącego im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, zatrzymany 12 maja 1983 r. przez funkcjonariuszy MO na pl. Zamkowym w Warszawie i bestialsko pobity w komisariacie przy ul. Jezuickiej; jego śmierć była jedną z najgłośniejszych zbrodni aparatu bezpieczeństwa PRL.

1984 - Premiera filmu "Seksmisja" w reżyserii Juliusza Machulskiego.

2005 – W Warszawie odsłonięto pomnik generała Charles’a de Gaulle’a.

2008 - Zmarł Roman Wapiński, historyk, wieloletni wykładowca Uniwersytetu Gdańskiego, autor biografii Władysława Sikorskiego, Ignacego Paderewskiego i Romana Dmowskiego, a także książek "Narodowa Demokracja 1893-1939", "Świadomość polityczna w II Rzeczypospolitej" i "Pokolenia II Rzeczypospolitej".

2010 – Na południu Polski rozpoczęły się ulewne deszcze, które zapoczątkowały największą od 160 lat powódź na Wiśle i jej dopływach. W jej wyniku zginęło 25 osób, straty materialne według szacunków MSWiA wyniosły ponad 10 mld złotych.

15 maja

-----

1306 – Książę Władysław Łokietek zajął Wawel, jednak sam Kraków pozostał wierny Czechom, aż do śmierci króla Wacława III w sierpniu tego samego roku.

1702 - Zmarł Feliks Kazimierz Potocki, hetman wielki koronny, zwycięzca w bitwie z Tatarami pod Podhajcami w 1698 r.

1815 - Książę Antoni Henryk Radziwiłł został namiestnikiem Wielkiego Księstwa Poznańskiego, powołanego przez króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III.

1863 - Powstanie Styczniowe: W Płocku rozstrzelany został przez władze rosyjskie Zygmunt Padlewski, członek Komitetu Centralnego Narodowego, naczelnik warszawskiej organizacji miejskiej oraz Powstania w guberni płockiej.

1878 - Angielski inżynier William Lindley przedłożył władzom Warszawy projekt sieci wodociągowej.

1885 - W Dąbrowie koło Tarnowa urodził się Marian Kukiel, historyk wojskowości, minister obrony narodowej w rządzie RP na uchodźstwie w latach 1942-1949.

1890 - W Suchej Beskidzkiej urodził się Ferdynand Goetel, pisarz i publicysta; w 1943 r. w porozumieniu z Delegaturą Rządu RP na Kraj był członkiem delegacji zaproszonej przez władze niemieckie do Katynia.

1909 - W Krakowie założono Akademicki Związek Sportowy.

1917 - W Moskwie urodził się Jerzy Duszyński, aktor, wielki amant polskiego kina, odtwórca niezapomnianych ról w "Zakazanych piosenkach" i "Skarbie"; wystąpił również w filmach "Awantura o Basię" i "Śmierć prezydenta".

1922 - W Genewie podpisana została tzw. konwencja górnośląska pomiędzy Polską i Niemcami.

1925 - W Modlnicy koło Krakowa urodził się Tadeusz Bartosik, aktor, dyrektor i kierownik artystyczny Teatru im. Adama Mickiewicza w Częstochowie; wystąpił m.in. w filmach "Zezowate szczęście", "Historia współczesna", a także w serialach "Stawka większa niż życie" i "Doktor Murek".

1926 - Zamach majowy: Marszałek Sejmu Maciej Rataj, który po ustąpieniu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego pełnił obowiązki głowy państwa, powołał nowy rząd z Kazimierzem Bartlem na czele.

1936 - Gen. Felicjan Sławoj Składkowski objął funkcję premiera i ministra spraw wewnętrznych; na stanowisku tym zasiadał do końca września 1939 r., będąc tym samym szefem najdłużej urzędującego gabinetu II RP.

1950 - Władze komunistyczne zlikwidowały Związek Harcerstwa Polskiego i rozpoczęły tworzenie Organizacji Harcerskiej w ramach ZMP.

1951 - Na konferencji prasowej zorganizowanej przez Kongres Wolności Kultury w Paryżu Czesław Miłosz ogłosił decyzję o pozostaniu na emigracji.

1954 - W Krakowie urodził się Jan Frycz, aktor; występował w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie i Starym Teatrze, obecnie w zespole Teatru Narodowego w Warszawie; zagrał m.in. w filmach "Pożegnanie jesieni", "Zwolnieni z życia", "Dwa księżyce", "Dama kameliowa", "Pestka", "Egoiści", "Tam i z powrotem", "Pornografia", "Pręgi", "Nigdy w życiu!", "Komornik", a także w serialu "Tajemnica twierdzy szyfrów".

1954 - W Rabce urodził się Janusz Stokłosa, kompozytor, muzyk.

1956 - Stanisław Królak, jako pierwszy polski kolarz, wygrał Wyścig Pokoju.

1977 - W Krakowie po śmierci Stanisława Pyjasa studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego powołali Studencki Komitet Solidarności - pierwszą niezależną organizację studencką w PRL.

1977 - W Nowej Hucie kardynał Karol Wojtyła konsekrował kościół p.w. Matki Boskiej Królowej Polski.

1991 - Premiera filmu "Podwójne życie Weroniki" w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

1993 - W Warszawie zmarł Andrzej Kuśniewicz, prozaik, eseista, poeta; autor "Lekcji martwego języka", "Króla Obojga Sycylii", "Mieszanin obyczajowych".

1993 - Premiera filmu "Kolejność uczuć" w reżyserii Radosława Piwowarskiego.

1997 - W Warszawie zmarł Andrzej Drawicz, pisarz, krytyk literacki, tłumacz, znawca literatury rosyjskiej i problematyki wschodniej; prezes Komitetu ds. Radia i Telewizji w latach 1989-1991.

16 maja

-------

1561 - W Wiewiórce niedaleko Dębicy zmarł Jan Tarnowski, hetman wielki koronny, kasztelan krakowski; zwycięski wódz w bitwie z armią mołdawską pod Obertynem w 1531 r.

1648 - Powstanie Chmielnickiego: W bitwie pod Żółtymi Wodami armia kozacko-tatarska pokonała wojska polskie dowodzone przez Stefana Potockiego.

1657 - W czasie rzezi w Janowie Poleskim zamordowany został przez Kozaków jezuita Andrzej Bobola; kanonizowany przez papieża Piusa XI w 1938 r., w 2002 r. ogłoszony patronem Polski.

1825 - W Kaliszu urodziła się Maria Angela Truszkowska, zakonnica, założycielka zgromadzenia felicjanek; beatyfikowana w 1993 r.

1902 - W Sosnowcu urodził się Jan Kiepura, światowej sławy śpiewak operowy - tenor, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Kocham wszystkie kobiety", "O czym się nie myśli", "Neapol, śpiewające miasto" i "Zdobyć cię muszę".

1915 - Początek walk I Brygady Legionów Polskich pod Konarami i Kozinkiem; w walkach, które trwały do 22 maja, z rosyjską 3 Dywizją Grenadierów poległo blisko 700 legionistów, czyli ponad 12 proc. stanu osobowego brygady.

1919 - We Lwowie urodził się Zbigniew Kurtycz, piosenkarz, kompozytor.

1920 - W Warszawie urodził się Leopold Tyrmand, prozaik, publicysta, krytyk muzyczny, popularyzator jazzu, autor powieści "Zły" oraz "Dziennika 1954".

1925 – Podniesiono polską banderę na pierwszym w II Rzeczypospolitej jachcie morskim SY "Carmen".

1929 - W Poznaniu otwarto Powszechną Wystawę Krajową.

1930 - W Warszawie urodziła się Krystyna Zachwatowicz, scenograf, aktorka, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.

1930 - W Pilznie urodził się Stanisław Brudny, aktor warszawskiego Teatru Studio; zagrał m.in. w filmach "Komediantka", "Tato" i "Statyści".

1930 - We Włodawie urodziła się Janina Traczykówna, aktorka, przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Dramatycznym; wystąpiła m.in. w filmach "Ludzie z pociągu", "Walet pikowy", "Noce i dnie", "Brunet wieczorową porą", "Dzień świra" i "Wszyscy jesteśmy Chrystusami".

1942 - W New Haven zmarł Bronisław Malinowski, antropolog społeczny, etnolog, religioznawca, podróżnik; autor prac "Argonauci Zachodniego Pacyfiku", "Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji" i "Zwyczaj i zbrodnia w społeczności dzikich".

1943 - Na znak stłumienia powstania w warszawskim getcie Niemcy wysadzili w powietrze Wielką Synagogę. Ładunki wybuchowe odpalił Juergen Stroop, dowódca akcji likwidacji getta.

1944 - Początek deportacji do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau 438 tys. Żydów z Węgier.

1944 - Bunt Romów w obozie cygańskim KL Birkenau.

1944 - Urodził się Maciej Zembaty, poeta, satyryk, reżyser radiowy, muzyk, tłumacz poezji Leonarda Cohena.

1950 - W Białymstoku urodziła się Anna Romantowska, aktorka, wystąpiła w filmach "Dzieci i ryby", "Kobieta i kobieta", "Zabij mnie glino", "Przesłuchanie", "Sztuka kochania", "Statyści", "Nigdy nie mów nigdy", a także w serialach "Matki, żony i kochanki" oraz "Czas honoru".

1972 - W Krakowie urodził się Andrzej Duda - od 6 sierpnia 2015 r. prezydent Polski; doktor nauk prawnych, polityk Prawa i Sprawiedliwości, w latach 2006-2007 wiceminister sprawiedliwości w rządzie Jarosława Kaczyńskiego, od 2008 r. podsekretarz stanu w kancelarii prezydenta Lecha Kaczyńskiego; w latach 2007-2011 członek Trybunału Stanu; poseł na Sejm VII kadencji, europarlamentarzysta w latach 2014-2015.

1972 - W Koninie urodził się Szymon Bobrowski, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Prawo ojca", "Życie jako śmiertelna choroba przenoszona drogą płciową", "Strefa ciszy", "Serce na dłoni", "Róża", "Bokser"; znany także z seriali "Na dobre i na złe", "Magda M.", "Oficerowie" i "Instynkt".

1975 - Premiera serialu telewizyjnego "Czterdziestolatek" w reżyserii Jerzego Gruzy.

1982 - W Warszawie zmarł Jerzy Krzysztoń, prozaik, dramaturg, scenarzysta; autor m.in. "Opowiadań indyjskich" i powieści "Obłęd", "Krzyż południa".

1983 - Premiera filmu "Wielki Szu" w reżyserii Sylwestra Chęcińskiego.

1989 - W Krakowie doszło do gwałtownych starć milicji z młodzieżą uczestniczącą w manifestacjach zorganizowanych przez KPN, NZS, Federację Młodzieży Walczącej i Ruch WiP.

1991 – Rozformowane zostały Wojska Ochrony Pogranicza. Rozpoczęła funkcjonowanie Straż Graniczna.

2000 - W Warszawie zmarł Andrzej Szczypiorski, prozaik, publicysta; autor powieści "Msza za miasto Arras", "Początek", "Noc, dzień i noc", "Autoportretu z kobietą", a także zbiorów opowiadań - m.in. "Amerykańska whisky" oraz dziennika "Z notatnika stanu wojennego".

2014 - W Warszawie zmarł Marek Nowakowski, pisarz, scenarzysta, publicysta; opisywał powojenną Warszawę i świat ludzi żyjących na marginesie społeczeństwa; autor zbiorów opowiadań "Ten stary złodziej", "Benek Kwiaciarz", "Układ zamknięty", "Książę Nocy, "Wesele raz jeszcze", "Raport o stanie wojennym", "Notatki z codzienności", a także książek "Homo Polonicus", "Grecki bożek", "Nekropolis" oraz felietonów "Moja Warszawa. Powidoki". (PAP)

szuk /