15 września 2022 r. w Otwocku odbędzie się uroczystość odsłonięcia pomnika poświęconego polskim patriotom i żołnierzom podziemia niepodległościowego, którzy byli więzieni, przesłuchiwani i torturowani przez NKWD oraz UBP w znajdujących się na terenie miasta obiektach m.in. willa „Alba” i willa „Wanda” oraz obóz NKWD nr 11 punkt przyjęć jeńców wojennych przy 1. Froncie Białoruskim Armii Czerwonej.


Wydarzenie odbędzie się o godz. 16.00 przed budynkiem Miejskiej Biblioteki Publicznej przy skrzyżowaniu ulic Hożej i Andriollego 9 w Otwocku.


W uroczystości udział wezmą przedstawiciele Instytutu Pamięci Narodowej, prezydent Otwocka Jarosław Margielski, wiceprezydent Otwocka, przewodniczący Rady Miasta oraz posłowie.

Wydarzenie poprzedzi msza św. w intencji ofiar stalinizmu sprawowana o godz. 15.00 w kościele pw. Św. Wincentego a Paulo.


Jednym z elementów uroczystości będzie prelekcja historyczna dr. Tomasza Łabuszewskiego, dyrektora warszawskiego Oddziału IPN.


Upamiętnienie sfinansowane zostało ze środków Oddziałowego Biura Upamiętnienia Walk i Męczeństwa IPN w Warszawie.


Sowieci zajęli Otwock 29 lipca 1944 r. Natychmiast zainstalowało się tam NKWD. Z relacji Józefa Światły wynika, że w 1944 r. w Otwocku działała grupa operacyjna dowodzona przez płk. Lichaczewa, współpracownika zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRS Iwana Sierowa. Centrala NKWD w Otwocku mieściła się w domu o nazwie „Villa Alba” przy ul. Reymonta 68/70, należącym wcześniej do prawosławnego metropolity Dionizego. W lipcu 1944 r. więziono tu między innymi majora Tadeusza Sztumberk-Rychtera „Żegotę” , szefa sztabu 27. Wołyńskiej Dywizji AK.


NKWD zajęło również dom przy ul. Legionów, gdzie w piwnicach urządzono cele, mieszczące dziesięć osób. Historycy wymieniają jeszcze jedną siedzibę NKWD w Otwocku - willę „Wanda” przy ul. Kościuszki 15. (ob. Kościuszki 18). Więziono w niej m.in. płk Antoniego Żurowskiego – komendanta Obwodu Praga AK, płk Henryka Krajewskiego „Trzaskę” – dowódcę 30. Poleskiej Dywizji AK, mjr Kazimierza Lichodziejewskiego „Tarę” – zastępcę komendanta Obwodu Praga AK.


NKWD dysponowało wcześniej sporządzoną listą miejscowych członków AK, która była przez nich uzupełniana.


„W chwili obecnej wszystkie jednostki NKWD rozmieszczone w powiatach nawiązały łączność z naszymi powiatowymi grupami operacyjnymi i na podstawie posiadanych przez nie materiałów agenturalnych i śledczych opracowały plany operacji wojskowej rozbrojenia band AK, a w przypadku stawienia oporu ich likwidacji" - pisał gen. NKWD i zastępca ludowego komisarza spraw wewnętrznych, Iwan Sierow w raporcie z 25 października 1944 r.


Od października 1944 r. w Otwocku funkcjonował także obóz NKWD nr 11 – Punkt Przyjęć Jeńców Wojennych przy 1. Froncie Białoruskim. Osadzano tam żołnierzy AK.


Oddziały NKWD stacjonowały na terenie Otwocka do początku 1945 r. W represjach na żołnierzach polskiego podziemia niepodległościowego na terenie Otwocka brali udział funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego. UB w Otwocku zajmowała budynki przy ul. Legionów 4 oraz przy ul. Andriollego 9.