Archiwum Pełne Pamięci zostało zainaugurowane w 2017 r. Celem przedsięwzięcia jest ocalenie, zabezpieczenie i udostępnienie dokumentów z archiwów prywatnych. „To historia narodu polskiego, która wynika z działania systemów totalitarnych – niemieckiego nazizmu i sowieckiego komunizmu – ale także dziejów polskich bohaterów. Ta historia znajduje się przede wszystkim w archiwum IPN. Fundamentem działań IPN jest pielęgnowanie polskiej historii. To archiwum jest sercem uruchamiającym krwioobieg Instytutu” – powiedział prezes IPN.


Nawrocki dodał, że celem działań archiwistów i historyków powinno być ocalenie archiwaliów znajdujących się poza granicami obecnej Polski. „Nie możemy zapomnieć o spuściźnie będącej rodzinnymi relikwiami na wszystkich szerokościach geograficznych” – podkreślił. Przypomniał, że w ciągu pięciu lat do IPN trafiło około 1600 kolekcji źródeł historycznych. „Cieszymy się, że IPN cieszy się tak wielkim zaufaniem społecznym. Dziś Archiwum Pełne Pamięci dostaje drugie życie. Intensyfikujemy działania wokół projektu” – dodał.


Częścią nowej odsłony projektu jest m.in. strona internetowa, która jak podkreślają przedstawiciele IPN, ma na celu nie tylko informowanie o możliwościach przekazywania zbioru, ale również poszerzanie edukowanie o archiwaliach rodzinnych.


Dyrektor Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej dr Marzena Kruk powiedziała, że celem Archiwum Pełnego Pamięci jest „uratowanie okruchów historii i stworzenie z nich pełnego obrazu naszej przeszłości, którą chcemy opowiadać przyszłym pokoleniom”. Dodała, że zadaniem archiwistów IPN jest dotarcie do Polaków na całym świecie i kierowanych przez nich instytucji polonijnych. Kontakt z archiwistami IPN ma ułatwić możliwość przesyłania próbek archiwaliów za pośrednictwem strony internetowej.


Kruk zapowiedziała, że właścicielom pamiątek, które nie znajdą się w polu zainteresowania IPN, archiwiści ułatwią kontakt z innymi instytucjami dbającymi o archiwalia. „Chcemy, aby wszystkie pamiątki po przeszłych pokoleniach znalazły się w Narodowym Zasobie Archiwalnym” – podkreśliła. Dodała, iż do IPN zgłaszają się coraz młodsi spadkobiercy archiwaliów, a to skłania archiwistów i historyków do przygotowywania coraz nowszych form udostępniania tych źródeł, między innymi w formie podcastów. Zapowiedziała, że we wrześniu w Muzeum im. Kazimierza Pułaskiego w Warce zostanie otwarta wystawa poświęcona Sokolstwu Polskiemu USA, której podstawą będą archiwalia przekazane do IPN przez tę organizację polonijną.


W ramach przedsięwzięcia do Archiwum IPN trafiają akta urzędowe, fotografie, wspomnienia oraz prywatne listy, pamiętniki, dzienniki, filmy, nośniki audio i wideo, ukazujące losy Polaków w latach 1917-90. „Celem projektu jest dotarcie do osób prywatnych, stowarzyszeń i organizacji polonijnych oraz archiwów zagranicznych, by na zasadzie współpracy pozyskać i zabezpieczyć materiały obrazujące historię Polski i Polaków w XX w.” – podkreśla IPN w prezentacji. Część z prywatnych archiwaliów (46 kolekcji) została udostępniona w wydanym przez IPN zbiorze „…aby każdy okruch historii został uratowany!”.


Częścią inauguracji nowej odsłony projektu była dyskusja poświęcona tej publikacji z udziałem historyków, archiwistów i darczyńców. W liście skierowanym do jej uczestników premier Mateusz Morawiecki napisał, że „dramatyczne wydarzenia polskiej historii w XX wieku nie dzieją się w oderwaniu od losów jednostek” i „rodzinnych opowieści splatających się z dziejami naszej wspólnoty”. Wyjaśnił, że dlatego tak istotne jest utrwalanie indywidualnych doświadczeń świadków i uczestników. „Dziękuję więc Instytutowi Pamięci Narodowej, który zachęcając do wydobycia z prywatnych zasobów okruchów historii przyczynia się do umacniania naszej wspólnoty narodowej” – podkreślił premier.


Cytując słowa Stanisława Lema dodał, że dzięki pracy archiwistów i historyków badających historie indywidualne „historia przestała być rodzajem walca drogowego, którego nie obchodzi los mrówek i na powrót służy prawdzie i przyszłości”. Premier podziękował również za przyjęcie do Archiwum IPN dokumentów i pamiątek przekazanych przez Dariusza Olszewskiego, działacza Solidarności Walczącej i bliskiego współpracownika Kornela Morawieckiego. Jego kolekcja zawiera nie tylko zbiory dotyczące SW, ale również pamiątki przekazane mu przez polskich weteranów II wojny światowej przebywających na emigracji w USA.


Otwierając dyskusję prof. Andrzej Nowak powiedział, że zbieranie śladów indywidualnej pamięci jest „być może najważniejszym i najbardziej ambitnym elementem działalności IPN”. Dodał, że dla historyków losy indywidualne pozwalają na utożsamienie z historią i emocjonalne powiązanie z bohaterami dziejów. „Wówczas historia nie jest czymś sztucznym, co pozostawia nas obojętnymi” – podkreślił. Jego zdaniem przypadająca w przyszłym roku 160 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego jest „okazją do zastanowienia się nad tym, gdzie wówczas byli nasi przodkowie. „Przez pryzmat skojarzenia z doświadczeniami rodzinnymi możemy odnaleźć się w historii” – zauważył prof. Andrzej Nowak.