20 października minęło 100 lat od podpisania w Genewie w 1921 r. konwencji, dotyczącej niefortyfikowania i zneutralizowania Wysp Alandzkich.


"Dla zachowania pokoju w obszarze Wysp Alandzkich, umowa jest swoistą siłą równoważącą. To nie jest historyczny relikt, ale żywy byt, niezwykle potrzebna umowa w regionie Bałtyku" – oznajmił prezydent Finlandii Sauli Niinisto, który z powodu wyjątkowo złych warunków atmosferycznych na morzu musiał odwołać w środę podróż na Wyspy i podobnie jak szef MSZ Finlandii Pekka Haavisto uczestniczył w wideokonferencji.


W uroczystym seminarium z okazji 100-lecia konwencji alandzkiej udział wzięli również sekretarz stanu MSZ Szwecji oraz przedstawiciele autonomicznych władz lokalnych. Podkreślono znaczenie zażegnania tzw. kryzysu alandzkiego, kiedy to po uzyskaniu niepodległości przez Finlandię w 1917 r. pretensje do regionu, niemal w całości zamieszkanego przez ludność szwedzkojęzyczną, zgłaszał Sztokholm.


Po I wojnie światowej na forum Ligi Narodów, uzgodniono, że archipelag wysp będzie autonomiczną prowincją Finlandii. Stronami przyjętej konwencji były, oprócz Szwecji, także Niemcy, Dania, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Łotwa, Estonia i Polska. Pierwotnie demilitaryzacja wysp została ustanowiona jeszcze w XIX w. traktatem paryskim z 1856 roku, po wojnie krymskiej.


Na obszarze Wysp obowiązuje całkowity zakaz manewrów i przelotów wojskowych. Oprócz tego kwestia demilitaryzacji wysp została odrębnie uzgodniona między Finlandią a ZSRR w latach 40. Głównym warunkiem umów jest wyłączenie archipelagu spoza działań wojennych w razie ewentualnego konfliktu.


Archipelag często jest wykorzystywany propagandowo przez Rosję. W 2017 r. w trakcie rosyjsko-białoruskich manewrów wojskowych Zapad rosyjscy kadeci na żaglowcu Kruzensztern mieli zawitać do stolicy wysp – portu Mariehamn, ale dowództwo fińskich sił zbrojnych nie wyraziło zgody na ten manewr.


Zwraca się również uwagę, że konstrukcja porozumienia alandzkiego jest przykładem wzorcowym dla innych strategicznych obszarów na świecie. W ostatnich latach odwoływano się do niego w m.in. w trakcie negocjacji w sprawie statusu Kosowa, Abchazji oraz Osetii Południowej.


Z Helsinek Przemysław Molik (PAP)


pmo/ fit/ mal/