19 kwietnia

-----------

1773 - W Warszawie rozpoczął obrady sejm rozbiorowy, którego celem było zatwierdzenie decyzji zaborców o podziale Rzeczypospolitej; podczas obrad protestowali niektórzy posłowie m.in. Tadeusz Rejtan, którego rozpaczliwy gest uwiecznił Jan Matejko na słynnym obrazie z 1866 roku.

1809 - Pod Raszynem rozegrała się bitwa pomiędzy austriackim korpusem i wojskami polskimi dowodzonymi przez ks. Józefa Poniatowskiego; Austriacy pomimo dwukrotnej przewagi liczebnej nie zdołali przełamać polskich pozycji, bitwa pozostała nierozstrzygnięta.

1809 - W bitwie pod Raszynem zginął Cyprian Godebski, działacz niepodległościowy, poeta, powieściopisarz, publicysta, żołnierz Legionów Polskich we Włoszech i armii Księstwa Warszawskiego.

1899 - W Warszawie zmarł Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie.

1920 - W Chorzowie urodził się Kazimierz Smoleń, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, m.in. KL Auschwitz; współtwórca i wieloletni dyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau.

1934 - W Warszawie urodził się Jan Kobuszewski, aktor, artysta kabaretowy, związany z warszawskim Teatrem Kwadrat; znany m.in. z występów w kabaretach: "Dudek", Kabarecie Starszych Panów i w Kabarecie Olgi Lipińskiej, a także z ról w filmach Stanisława Barei.

1936 - Na Pl. Krasińskich w Warszawie odsłonięto pomnik Jana Kilińskiego; w 1959 r. został przeniesiony na Podwale.

1942 - W przeddzień urodzin Adolfa Hitlera członkowie konspiracyjnej Organizacji Małego Sabotażu "Wawer" rozwiesili w Warszawie około 2 tys. rysunków swastyki powieszonej na szubienicy.

1943 - Ostra reakcja Moskwy na propozycję prowadzenia przez Międzynarodowy Czerwony Krzyż dochodzenia w sprawie Zbrodni Katyńskiej; sowiecki dziennik "Prawda" opublikował artykuł zatytułowany "Polscy pomocnicy Hitlera", w którym oskarżył Polaków o kolaborację z Niemcami.

1943 - W getcie warszawskim wybuchło trwające miesiąc powstanie; według raportów gen. Stroopa w getcie znajdowało się podczas powstania ponad 56 tys. Żydów. Około 6 tys. zginęło na miejscu w walce, na skutek pożarów i zaczadzenia. 7 tys. Żydów Niemcy zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłali do obozu zagłady w Treblince. Pozostała grupa ok. 36 tys. została wysłana do innych obozów, przede wszystkim do Auschwitz i Majdanka; teren getta został zrównany z ziemią.

1943 - W Radzyminie urodził się Edward Dwurnik, malarz, grafik.

1945 - Początek walk 2 Armii WP w bitwie pod Budziszynem.

1945 - Rząd RP w Londynie rozwiązał organizację "Nie" i powołał na jej miejsce Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj w Likwidacji z płk. Janem Rzepeckim na czele.

1945 - W niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrueck zmarła Halina Krahelska, działaczka społeczna, powieściopisarka i publicystka.

1948 - W Warszawie odsłonięto pomnik Bohaterów Getta.

1949 - W Londynie otwarto Instytut Kultury Polskiej.

1949 - W Warszawie urodził się Antoni Libera, prozaik, eseista, reżyser teatralny, tłumacz.

1950 - Sejm uchwalił ustawę o socjalistycznej dyscyplinie pracy.

1950 - Powołano Urząd do spraw Wyznań.

1953 - W Warszawie urodził się Andrzej Pągowski, grafik, plakacista.

1983 - W Warszawie zmarł Jerzy Andrzejewski, prozaik, publicysta, scenarzysta; w latach 1950-1957 członek PZPR, poseł na Sejm (1952-1957); od 1976 r. członek Komitetu Obrony Robotników, a następnie KSS "KOR"; redaktor niezależnego "Zapisu" (1977); autor powieści "Popiół i diament", "Ciemności kryją ziemię", "Bramy raju" i "Miazga".

1987 - W "Tygodniku Powszechnym" ukazał się tekst prof. Jana Błońskiego "Biedni Polacy patrzą na getto".

1988 - W Warszawie zmarł Jonasz Kofta, poeta, dramaturg, satyryk, piosenkarz; autor tekstów do piosenek "Pamiętajcie o ogrodach", "Jej portret", "Wakacje z blondynką", "Autobusy zapłakane deszczem" i "Samba przed rozstaniem".

1990 - W gdańskiej hali Olivia rozpoczął się II Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność"; przewodniczącym związku ponownie wybrany został Lech Wałęsa.

1997 - W Warszawie zmarła Maria Wittek, członkini Polskiej Organizacji Wojskowej, komendant Przysposobienia Wojskowego Kobiet i Wojskowej Służby Kobiet, pierwsza Polka mianowana na stopień generała Wojska Polskiego.

2005 - Niemiecki kardynał Joseph Ratzinger został obrany papieżem i przybrał imię Benedykt XVI.

2007 - W Princeton zmarł astronom prof. Bohdan Paczyński; w latach 80. XX wieku zaproponował, aby do poszukiwania planet lub innych nieświecących obiektów odległych od Ziemi wykorzystywać zjawisko tzw. mikrosoczewkowania grawitacyjnego.

2019 - W wypadku samochodowym w Monachium zginęła Maria Wachowiak, aktorka i reżyserka, artystka scen warszawskich - Teatru Narodowego i Teatru Dramatycznego oraz łódzkiego Teatru Powszechnego, znana z roli Lidki z "Pożegnań" Wojciecha Jerzego Hasa oraz "Szklanej góry" i seriali telewizyjnych "Wielka miłość Balzaka" i "Układ krążenia".

20 kwietnia

-----------

1807 - W Lublinie urodził się Wincenty Pol, poeta, badacz geografii ziem polskich; uczestnik Powstania Listopadowego.

1864 - Powstanie Styczniowe: Bronisław Brzeziński stanął na czele ostatniego Rządu Narodowego.

1873 - W Sadzawce koło Katowic urodził się Wojciech Korfanty, polityk, działacz ruchu chrześcijańsko-demokratycznego, komisarz plebiscytowy na Górnym Śląsku, dyktator III powstania śląskiego; po rozstrzygnięciu losów Górnego Śląska poseł na Sejm Ustawodawczy i wicepremier w rządzie Wincentego Witosa.

1884 - Papież Leon XIII wydał encyklikę "Humanum genus".

1887 - Józef Piłsudski został skazany przez władze carskie na pięć lat zesłania do wschodniej Syberii za współdziałanie z grupą konspiracyjną przygotowującą zamach na cara Aleksandra III, a jego brat Bronisław na 15 lat katorgi na Syberii.

1889 - W Braunau w Austrii urodził się Adolf Hitler, przywódca III Rzeszy Niemieckiej, zbrodniarz, odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi zamordowanych przez totalitarny nazistowsko-niemiecki reżim, w tym 6 mln obywateli polskich.

1895 - W Warszawie urodził się Jerzy Petersburski, kompozytor, autor muzyki do wielu popularnych w okresie międzywojennym piosenek, m.in. "Ta ostatnia niedziela" czy "Tango milonga".

1910 - W Warszawie urodził się Jan Dobraczyński, pisarz, autor powieści historycznych; w latach 30. związany z ruchem narodowym; uczestnik kampanii polskiej 1939 r. i Powstania Warszawskiego; po wojnie związany ze Stowarzyszeniem PAX; poseł na Sejm PRL; w latach 1983-1989 przewodniczący Rady Krajowej PRON; w 1993 r. uhonorowany tytułem "Sprawiedliwego wśród Narodów Świata".

1916 - Urodziła się Wiera Gran, aktorka kabaretowa i filmowa, piosenkarka; w czasie wojny występowała w warszawskim getcie w kawiarni "Sztuka".

1920 - Założono klub piłkarski Ruch Chorzów.

1923 - Polski Związek Piłki Nożnej (PZPN) został członkiem Międzynarodowej Federacji Piłki Nożnej (FIFA).

1924 - Hrabia Władysław Zamoyski założył fundację "Zakłady Kórnickie".

1937 - Premiera filmu "Dorożkarz nr 13" w reżyserii Mariana Czauskiego.

1939 - W Sichowie Dużym urodziła się Anna Radziwiłł - pedagog, historyk, działaczka Solidarności w latach 80.; po 1989 r. wiceminister edukacji w rządzie Tadeusza Mazowieckiego i w rządzie Marka Belki.

1940 - Komendant ZWZ płk Stefan Rowecki powołał Związek Odwetu (ZO), specjalną jednostkę sabotażowo-dywersyjną.

1940 - W Krakowie generalny gubernator Hans Frank utworzył Instytut Niemieckiej Pracy Wschodniej; Instytut miał być najważniejszym ośrodkiem niemieckiej działalności naukowej w GG.

1941 - W Zambrowie urodził się Józef Michalik, arcybiskup metropolita przemyski, przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski w latach 2004-2014.

1943 - Zbrodnia Katyńska: Zarząd Główny PCK przesłał do MCK w Genewie raport Kazimierza Skarżyńskiego z pobytu w Katyniu.

1943 - W Krakowie oddział egzekucyjny Armii Krajowej "Osa"-"Kosa" przeprowadził nieudany zamach na Friedricha Wilhelma Kruegera, dowódcę SS i Policji, pełnomocnika Heinricha Himmlera do spraw umocnienia niemieckości w Generalnym Gubernatorstwie; w wyniku akcji Krueger został ranny.

1945 - W Piasecznie k. Warszawy zmarł Wacław Sieroszewski, pisarz, etnograf, działacz niepodległościowy, sybirak, żołnierz Legionów Polskich.

1950 - W Tonowie koło Żnina urodził się Janusz Centka, pilot szybowcowy, trzykrotny mistrz świata, wielokrotny medalista mistrzostw Europy.

1954 - W Warszawie urodził się Piotr Gliński, socjolog kultury i społeczeństwa obywatelskiego; w latach 2005-2011 przewodniczący Polskiego Towarzystwa Socjologicznego; w 2012 r. powołany przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego na członka Narodowej Rady Rozwoju; w wyborach parlamentarnych w 2015 r. zdobył mandat poselski z okręgu łódzkiego z list PiS; wicepremier oraz minister kultury i dziedzictwa narodowego.

1957 - Premiera filmu "Kanał" w reżyserii Andrzeja Wajdy.

1968 - W Oświęcimiu urodził się Arkadiusz Skrzypaszek, pięcioboista nowoczesny; indywidualny i drużynowy mistrz olimpijski z Barcelony (1992).

1989 - Sąd Wojewódzki w Warszawie zarejestrował NSZZ "Solidarność" Rolników Indywidualnych.

2007 - W Warszawie zmarł Jan Kociniak, aktor, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum; wystąpił m.in. w filmach "Rękopis znaleziony w Saragossie" Wojciecha Jerzego Hassa i "Miś" Stanisława Barei; jego głosem mówił Gucio w "Pszczółce Mai" i Kubuś Puchatek w serii filmów animowanych.

2008 - W Waszyngtonie zmarł Andrzej Pomian, historyk, pisarz emigracyjny; w czasie II wojny światowej działacz niepodległościowy, szef Wydziału Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej.

2010 - W Warszawie zmarł Piotr Dejmek, aktor, producent filmowy, wystąpił m.in. w filmach "Szpital przemienienia" i "Komediantka".

2011 - W Warszawie zmarła Halina Skibniewska, architektka i urbanistka, twórczyni m.in. osiedla "Sady Żoliborskie", uznawanego za jedno z najlepszych zespołów mieszkaniowych w powojennej Polsce; w czasie II wojny światowej członkini Rady Pomocy Żydom "Żegota".

2015 - W Warszawie zmarł Jan Matyjaszkiewicz, aktor teatralny i filmowy związany z Teatrem Ateneum.

2020 - W Poznaniu zmarła Krystyna Łybacka, minister edukacji i sportu w latach 2001-2004, wieloletnia posłanka SLD (I, II i III, IV, V ,VI i VII kadencji), w latach 2014-2019 zasiadała w Parlamencie Europejskim.

21 kwietnia

-----------

1368 - Król Kazimierz III Wielki wydał statut żupny, dokument określający zasady wydobycia i sprzedaży soli w Królestwie Polskim.

1734 – Wojna o sukcesję polską: wojska polskie dowodzone przez wojewodę lubelskiego Jana Tarłę poniosły klęskę w bitwie z rosyjskim korpusem interwencyjnym pod Wyszecinem.

1865 - W Warszawie urodził się Stanisław Gall, sufragan archidiecezji warszawskiej, pierwszy biskup polowy Wojska Polskiego (1919-1933).

1904 - W Trieście urodził się Odilo Globocnik, nazistowski zbrodniarz, w latach 1939-1943 dowódca SS i policji w dystrykcie lubelskim; odpowiedzialny m.in. za zagładę ludności żydowskiej z terenów Generalnego Gubernatorstwa.

1908 - W Dorpacie urodził się Jerzy Hryniewiecki, architekt, urbanista, jeden z projektantów Stadionu Dziesięciolecia w Warszawie.

1919 - Wojna polsko-bolszewicka: oddziały Wojska Polskiego dowodzone przez Józefa Piłsudskiego zajęły Wilno.

1920 - W Warszawie podpisano polsko-ukraińską umowę międzyrządową, nazywaną powszechnie umową Piłsudski-Petlura; strona polska uznawała niezawisłość Ukrainy i jej władz - Dyrektoriatu z Semenem Petlurą na czele; linię graniczną między Polską i Ukrainą stanowić miała dawna granica między Rosją i Austro-Węgrami.

1923 - W Krakowie urodził się Gustaw Holoubek, aktor, reżyser, ikona polskiego teatru; od 1996 r. dyrektor artystyczny Teatru Ateneum; jedną z największych jego ról była kreacja Gustawa-Konrada w "Dziadach" w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym; wystąpił m.in. w filmach "Pętla", "Gangsterzy i filantropii", "Prawo i pięść", "Marysia i Napoleon", "Sanatorium pod Klepsydrą", "Lawa", serialu "Królewskie sny", ekranizacji "Mistrza i Małgorzaty".

1929 - W Cieszynie zmarł Józef Londzin, ksiądz, działacz narodowy na Śląsku Cieszyńskim, historyk; w latach 1918-1920 przewodniczący Polskiej Rady Narodowej na Śląsku Cieszyńskim, poseł na Sejm, senator.

1936 - Polski statek pasażerski MS "Batory" wypłynął w swój pierwszy rejs wycieczkowy z włoskiego Monfalcone do Gdyni.

1940 - W Warszawie urodził się Zdzisław Wardejn, aktor, związany z warszawskim Teatrem Dramatycznym; wystąpił m.in. filmach "Dreszcze", "To tylko Rock", "Miasto z morza", a także w serialu "Królowa Bona".

1944 - Zbrodnia wołyńska: Oddziały UPA dokonały masakry mieszkańców wsi Kuty nad Czeremoszem; ogółem w wyniku ukraińskich napadów na wieś trwających od marca 1944 r. zginęło około 200 Polaków i Ormian.

1945 - Oddziały 2 Korpusu Polskiego zajęły Bolonię; bitwa rozpoczęła się 9 kwietnia 1945 r. i była jedną z ostatnich batalii stoczonych przez wojska alianckie na froncie włoskim; w walkach zginęło około 300 polskich żołnierzy, a 600 zostało rannych.

1945 - Operacja łużycka: Pod Budziszynem 2 Armia WP, dowodzona przez gen. Karola Świerczewskiego, wzięła udział w kilkudniowej bitwie z niemieckimi wojskami Grupy Armii "Mitte"; zła ocena sytuacji oraz błędy w dowodzeniu 2 Armią spowodowały ciężkie straty; podczas operacji łużyckiej zginęło prawie 5 tys. polskich żołnierzy, trzy tysiące uznano za zaginionych, a 10 tys. zostało rannych.

1945 - W Moskwie Rząd Tymczasowy podpisał układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej między Polską i ZSRS.

1950 - W Bydgoszczy zmarł Adam Wieniawski, kompozytor, dyrygent, pedagog; dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego im. Fryderyka Chopina; organizator Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w latach 1932 i 1937; prezes Stowarzyszenia Kompozytorów Polskich i ZAiKS-u; inicjator Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego, którego pierwsza edycja odbyła się w 1935 r. w Warszawie.

1952 - Prezydium rządu zatwierdziło projekt budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, którego autorem był Lew Rudniew.

1953 - W Nowym Sączu urodził się Wojciech Waglewski, gitarzysta, wokalista, kompozytor, autor tekstów, lider zespołu Voo Voo.

1956 - Sąd Najwyższy wznowił proces w sprawie Kazimierza Moczarskiego i uchylił wydany na niego w 1952 r. wyrok śmierci, zamieniony na karę dożywotniego więzienia; trzy dni później Moczarski został zwolniony z więzienia we Wronkach.

1966 - Obchody Milenium Chrztu Polski: władze PRL ogłosiły, że nie udzielą kard. Wyszyńskiemu zgody na przyjazd do Watykanu i określiły zamiar pielgrzymki Pawła VI do Polski jako niewskazany.

1973 - W San Diego w stanie Kalifornia zmarł Merian Cooper, reżyser filmowy, scenarzysta; pilot, ppłk WP, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, organizator Eskadry Kościuszkowskiej.

1977 - W Legnicy urodził się Tomasz Kot, aktor; za rolę Zbigniewa Religi w filmie "Bogowie" otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora na festiwalu w Gdyni oraz Polską Nagrodą Filmową Orzeł; wystąpił również w filmach "Skazany na bluesa", "Fotograf", "Disco polo", „Zimna wojna”.

1987 - Michaił Gorbaczow i gen. Wojciech Jaruzelski podpisali w Moskwie deklarację o polsko-radzieckiej współpracy w dziedzinie ideologii, nauki i kultury; jedną z jej konsekwencji miało być "wywabianie białych plam" z historii stosunków polsko-radzieckich.

1988 - W Krakowie w więzieniu przy ul. Montelupich wykonano po raz ostatni w Polsce wyrok śmierci; skazaniec, gwałciciel i morderca Stanisław Czabański z Tarnowa, został powieszony.

2006 - Premiera filmu "Wszyscy jesteśmy Chrystusami" w reżyserii Marka Koterskiego.

2007 - W Warszawie zmarł Jan Tadeusz Stanisławski, satyryk, aktor, autor tekstów.

22 kwietnia

-----------

1794 - Powstanie Kościuszkowskie: W Wilnie pod wodzą płk. Jakuba Jasińskiego wybuchła insurekcja.

1891 - W Janowie Śląskim urodził się Teofil Ociepka, malarz prymitywista.

1899 – Położono kamień węgielny pod budowę hotelu Bristol w Warszawie.

1908 - W Charkowie urodziła się Jadwiga Lewandowska z domu Dowbor-Muśnicka, pilot szybowcowy i samolotowy, spadochroniarz, uczestniczka kampanii polskiej 1939 r.; osadzona w sowieckim obozie w Ostaszkowie, następnie przewieziona do Kozielska; zamordowana przez NKWD w Katyniu w kwietniu 1940 r.; jedyna kobieta wśród ofiar zbrodni katyńskiej.

1919 - Dzień po zajęciu Wilna przez oddziały Wojska Polskiego Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał odezwę "Do Mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego"; zapowiedział w niej zasadę samostanowienia ludności w sprawach wewnętrznych, narodowościowych i wyznaniowych.

1920 - Dekretem Naczelnego Wodza i marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie utworzono Muzeum Wojska Polskiego.

1929 - We Lwowie urodził się Jerzy Abratowski, pianista i kompozytor, autor muzyki do wielu popularnych piosenek, m.in. "Gdy mi ciebie zabraknie".

1946 - Polska ratyfikowała umowę o utworzeniu Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju Gospodarczego.

1953 - W Poznaniu zmarł prof. Jan Czochralski, chemik, twórca metody wzrostu kryształów, stanowiącej podstawę współczesnej elektroniki.

1955 - W Olsztynie urodziła się Izabela Trojanowska, piosenkarka, aktorka.

1957 - W Gdańsku urodził się Donald Tusk, historyk, działacz opozycji demokratycznej; przewodniczący Kongresu Liberalno-Demokratycznego; wiceprzewodniczący Unii Wolności; współzałożyciel i od 2003 r. do 2014 r. przewodniczący Platformy Obywatelskiej; premier RP w latach 2007-2014; od grudnia 2014 r. przewodniczący Rady Europejskiej; od 2019 przewodniczący Europejskiej Partii Ludowej.

1970 - Górnik Zabrze awansował do piłkarskiego finału Pucharu Zdobywców Pucharów.

1973 - W Nowej Hucie odsłonięty został pomnik Lenina; 18 kwietnia 1979 r. doszło do próby wysadzenia pomnika podjętej przez jednego z robotników zatrudnionych w Hucie im. Lenina; Ostatecznie monument twórcy państwa sowieckiego został zdemontowany 10 grudnia 1989 r., po protestach organizowanych przez Federację Młodzieży Walczącej.

1973 - Premiera filmu "Poszukiwany, poszukiwana" w reżyserii Stanisława Barei.

1976 - W Warszawie urodził się Michał Żewłakow, piłkarz, jeden z kilku piłkarzy mających na koncie ponad 100 występów reprezentacji; zawodnik m.in. Polonii Warszawa, Excelsioru Mouscron, Anderlechtu, Olimpiakosu i Legii Warszawa.

1981 - Rząd wprowadził reglamentację masła, mąki, ryżu i kasz.

1982 - Stan wojenny: Powstała podziemna Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność"; utworzyli ją przywódcy konspiracyjnych struktur regionalnych: Zbigniew Bujak (Mazowsze), Władysław Frasyniuk (Dolny Śląsk), Władysław Hardek (Małopolska), Bogdan Lis (Gdańsk) oraz członek Prezydium Komisji Krajowej - Eugeniusz Szumiejko.

1985 - Sąd Najwyższy utrzymał w mocy wyrok Sądu Wojewódzkiego w Toruniu w sprawie zabójców księdza Jerzego Popiełuszki.

1986 - W Warszawie przed Sądem Wojewódzkim zakończył się proces przywódców KPN; Leszek Moczulski skazany został na 4 lata więzienia, Krzysztof Król i Adam Słomka na kary po 2,5 roku, a Andrzej Szomański i Dariusz Wójcik na 2 lata pozbawienia wolności.

2012 - W Warszawie zmarł Jan Suzin, wieloletni prezenter telewizji polskiej.

2017 - W Warszawie zmarł Witold Pyrkosz, aktor teatralny, filmowy i dubbingowy, nazywany "królem polskich seriali". Znany m.in. z seriali "Alternatywy 4", "Janosik", "Czterej pancerni i pies", "M jak miłość".

23 kwietnia

-----------

997 - Podczas misji ewangelizacyjnej do kraju Prusów został zamordowany biskup Wojciech Sławnikowic. W 999 r. został kanonizowany przez papieża Sylwestra II i stał się patronem Polski.

1155 - Papież Hadrian IV wydał "Bullę wrocławską", opisującą obszar i uposażenie diecezji wrocławskiej.

1253 - Książęta wielkopolscy Bolesław Pobożny i Przemysł I ogłosili akt lokacyjny Poznania na prawie niemieckim.

1313 - Pierwsza pisemna wzmianka o Warszawie. W dokumencie wystawionym przez księcia Siemowita II użyto określenia "pan warszawski".

1906 - W nocy z 23 na 24 kwietnia Organizacja Bojowa PPS uwolniła z carskiego więzienia na Pawiaku 10 więźniów politycznych skazanych na karę śmierci.

1907 - Koło Polskie w Dumie przedłożyło projekt autonomii Królestwa Polskiego.

1910 - We Lwowie władze austriackie zarejestrowały Związek Strzelecki, jako legalną organizację paramilitarną działającą w Galicji.

1911 - W Tarnowie urodził się Józef Cyrankiewicz, działacz PPS, więzień KL Auschwitz; po wojnie członek PZPR, najdłużej urzędujący premier PRL, sprawujący swoją funkcję 21 lat; współodpowiedzialny za stalinowski terror i krwawe represje wobec protestujących robotników w 1956 i w 1970 r.

1911 - W Mokrej na Podolu urodził się Bolesław Miciński, filozof, eseista, poeta.

1920 - W Biórkowie Wielkim koło Proszowic urodził się Jacek Woźniakowski, historyk sztuki, pisarz, publicysta, profesor KUL, współzałożyciel Wydawnictwa Znak.

1935 - Prezydent Ignacy Mościcki podpisał nową konstytucję, tzw. Konstytucję kwietniową, w myśl której cała władza przeszła w ręce prezydenta i rządu.

1937 - Sejm przyjął ustawę o Święcie Niepodległości, które miało być obchodzone 11 listopada, "jako rocznica odzyskania przez naród polski niepodległego bytu państwowego i jako dzień po wsze czasy związany z wielkim imieniem Józefa Piłsudskiego, zwycięskiego wodza narodu w walkach o wolność ojczyzny".

1940 - W Stanisławowie urodził się Wojciech Duryasz, aktor filmowy i teatralny, przez wiele lat związany z warszawskim Teatrem Dramatycznym.

1941 - W odwecie za ucieczkę więźnia komendant KL Auschwitz Rudolf Hoess po raz pierwszy skazał 10 więźniów na śmierć głodową.

1943 - W czasie walk w warszawskim getcie Żydowska Organizacja Bojowa wydała odezwę do Polaków, w której pisano: "Polacy, Obywatele, Żołnierze Wolności. (…) Wśród dymu pożarów i kurzu krwi mordowanego getta Warszawy - my więźniowie getta, ślemy wam bratnie serdeczne pozdrowienia. (…) Toczy się walka o naszą i waszą Wolność. O wasz i nasz - ludzki, społeczny, narodowy - honor i godność. Pomścimy zbrodnie Oświęcimia, Treblinki, Bełżca, Majdanka! Niech żyje braterstwo broni i krwi walczącej Polski!".

1943 - W Janowej Dolinie na Wołyniu oddziały UPA, którymi dowodził Iwan Łytwyńczuk "Dubowyj", zamordowały około 600 Polaków.

1944 - W Nowosybirsku urodziła się Anda Rottenberg, historyk sztuki, kuratorka wystaw i popularyzatorka sztuki współczesnej; w latach 1993-2001 kierowała Galerią Sztuki Zachęta w Warszawie.

1956 - Aresztowano byłego wiceministra bezpieczeństwa publicznego Romana Romkowskiego i byłego dyrektora X Departamentu MBP Anatola Fejgina; postawiono im zarzuty pozbawiania wolności wielu osób, a także stosowania niedozwolonych metod śledczych.

1956 - Sejm uchwalił ustawę o amnestii, obejmującą m.in. przestępstwa polityczne.

1958 - W Gdańsku urodził się Jerzy Gudejko, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Godzina W", "Był jazz", "Podwójne życie Weroniki" i "Mój Nikifor".

1960 - W Krakowie otwarto studencki Klub pod Jaszczurami.

1964 - Sejm uchwalił przepisy o nieprzedawnianiu ścigania sprawców najcięższych zbrodni hitlerowskich.

1969 - W Nasielsku urodziła się Renata Mauer-Różańska, złota medalistka olimpijska w strzelectwie z Atlanty (1996) i Sydney (2000).

1969 - W Warszawie zmarł Krzysztof Komeda, jeden z najbardziej znanych polskich kompozytorów i pianistów jazzowych, twórca muzyki m.in. do filmów "Niewinni czarodzieje" i "Dziecko Rosemary".

1981 - W Warszawie zmarł Henryk Józewski, polityk, artysta malarz; komendant POW w Kijowie (1919); wojewoda wołyński (1928-1929 i 1930-1938); zwolennik polsko-ukraińskiej współpracy; szef MSW (1929-1930); wojewoda łódzki (1938-1939); od października 1939 do kwietnia 1940 r. komendant Okręgu Warszawa-Miasto, a następnie Warszawa-Województwo w SZP-ZWZ; wydawca podziemnej prasy; po 1945 r. pozostał w podziemiu, współpracował z Delegaturą Sił Zbrojnych i Zrzeszeniem WiN; w 1953 r. aresztowany przez władze komunistyczne, skazany na dożywocie; w 1956 r. zwolniony z więzienia.

1983 - We Wrocławiu aresztowany został przewodniczący podziemnej Solidarności na Dolnym Śląsku Józef Pinior.

1989 - W Waszyngtonie zmarł Stefan Korboński, w czasie II wojny światowej kierownik Walki Cywilnej ZWZ-AK, następnie szef Oporu Społecznego w Kierownictwie Walki Podziemnej; w marcu 1945 r., po aresztowaniu przez NKWD Jana Stanisława Jankowskiego, objął obowiązki Delegata Rządu na Kraj.

1989 - Na spotkaniu Komitetu Obywatelskiego "Solidarność" w Warszawie zatwierdzono listy wyborcze do Sejmu i Senatu oraz przyjęto program wyborczy Komitetu.

1990 - W Warszawie zarejestrowano Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej (ZHR).

1992 - Sejm przyjął Ustawę Konstytucyjną o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

24 kwietnia

-----------

1784 - W Warszawie zmarł Franciszek Bohomolec, jezuita, pisarz, wydawca, działający w okresie Oświecenia.

1877 - Rosja wypowiedziała wojnę Imperium Osmańskiemu; w walkach przeciwko Rosjanom brał udział Legion Polski; w jego skład weszli polscy emigranci; jeden z jego oddziałów walczył w bitwie koło Kizlaru w Bułgarii.

1914 - W Łodzi urodził się Jan Karski, właściwie Jan Kozielewski, emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, który przekazał przywódcom państw alianckich informacje o zagładzie Żydów; po zakończeniu wojny pozostał na emigracji; historyk, prof. Uniwersytetu Georgetown w Waszyngtonie; autor książki "Tajne państwo".

1917 - W Viipuri w Finlandii (obecnie Wyborg w Rosji) powstał Legion Polski, formacja wojskowa złożona z ochotników z armii rosyjskiej; legion podejmował walkę z bolszewikami, w maju 1918 r. powrócił na ziemie polskie.

1920 - Rząd RP zawarł konwencję wojskową z Semenem Petlurą, przywódcą Ukraińskiej Republiki Ludowej, dotyczący wspólnej walki przeciwko Armii Czerwonej.

1927 - Rozgłośnia poznańska Polskiego Radia nadała pierwszą audycję.

1938 - W Łomiankach urodziła się Zofia Nasierowska, fotografka, specjalizująca się w fotografii portretowej.

1942 - W Poznaniu gestapo rozpoczęło aresztowania wśród członków konspiracyjnego Związku Odwetu - dywersyjno-bojowego pionu ZWZ-AK; w ciągu następnych dni Niemcy uwięzili kierującego grupą dr. Franciszka Witaszka oraz około 100 członków podziemnej organizacji.

1945 - W Puławach oddział partyzancki Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" pod dowództwem mjr. Mariana Bernaciaka "Orlika" rozbił Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego; uwolniono wówczas 107 więźniów.

1947 - Prezydium Rady Ministrów przyjęło uchwałę o rozpoczęciu Operacji "Wisła", której celem było wysiedlenie ludności ukraińskiej z południowo-wschodniej Polski i przesiedlenie jej na Ziemie Zachodnie i Północne.

1950 - W Kaliszu urodził się Jerzy Kryszak, aktor, satyryk, artysta kabaretowy.

1952 - Dekret Rady Ministrów o zniesieniu fundacji; majątek fundacji przejęło państwo.

1953 - Najwyższy Sąd Wojskowy skazał na karę śmierci mjr. Benno Zerbsta, uczestnika bitwy pod Monte Cassino, oskarżonego przez władze komunistyczne o próbę obalenia przemocą ustroju i działalność szpiegowską na rzecz zachodnich mocarstw; wyrok wykonano 21 sierpnia 1953 r.

1957 - W Poznaniu urodziła się Hanna Banaszak, wokalistka jazzowa, piosenkarka, znana m.in. z piosenek "Mam ochotę na chwileczkę zapomnienia", "Pogoda ducha", "Samba przed rozstaniem" i "Żegnaj kotku".

1962 - W Warszawie zmarł Tadeusz Piotr Potworowski, malarz kolorysta, członek Komitetu Paryskiego, scenograf.

1982 - Stan wojenny: W Warszawie powstał Międzyzakładowy Robotniczy Komitet Samoobrony Społecznej NSZZ "Solidarność".

1988 - Strajk pracowników Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Bydgoszczy - początek wiosennej fali społecznych protestów.

1994 - Podczas kongresu zjednoczeniowego nastąpiło połączenie Unii Demokratycznej i Kongresu Liberalno-Demokratycznego; na czele nowego ugrupowania - Unii Wolności - stanął Tadeusz Mazowiecki, jego wiceprzewodniczącym został Donald Tusk.

2005 - Telewizja Polska uruchomiła swój pierwszy kanał tematyczny TVP Kultura.

2009 - Premiera filmu "Tatarak" w reżyserii Andrzeja Wajdy.

2009 – Sejm przyjął ustawę o budowie gazoportu w Świnoujściu.

2010 - W Warszawie zmarł Wojciech Siemion, aktor, reżyser, założyciel i dyrektor teatru "Stara Prochownia"; wystąpił m.in. w filmach "Zezowate szczęście", "Skąpani w ogniu", "Barwy walki", "Salto", "Kierunek Berlin", "Ziemia obiecana", "Kolejność uczuć", "Przedwiośnie", "Ubu król", a także w serialach "Czterej pancerni i pies", "Wojna domowa" i "Alternatywy 4".

2014 - We Wrocławiu zmarł Tadeusz Różewicz, jeden z najwybitniejszych polskich poetów współczesnych, prozaik, dramaturg, eseista; autor m.in. zbiorów wierszy "Niepokój", "Pięć poematów", "Czas który idzie", "Wiersze i obrazy", "Równina", a także "Płaskorzeźba", "Zawsze fragment. Recycling", "Historię pięciu wierszy", "Nożyk profesora", "Matka odchodzi" oraz dramatów "Kartoteka", "Świadkowie albo Nasza mała stabilizacja", "Białe małżeństwo", "Stara kobieta wysiaduje", "Odejście głodomora", "Pułapka", "Do piachu".

2015 - W Warszawie zmarł Władysław Bartoszewski, pisarz, historyk, więzień KL Auschwitz, pracownik BIP KG AK, działacz Rady Pomocy Żydom "Żegota", uczestnik Powstania Warszawskiego; po wojnie więziony przez władze komunistyczne; w niepodległej Polsce minister spraw zagranicznych, orędownik dialogu polsko-niemieckiego i polsko-żydowskiego.

25 kwietnia

-----------

1333 - W katedrze na Wawelu odbyła się koronacja królewska Kazimierza III Wielkiego.

1794 - W Wilnie jako zdrajca powieszony został Szymon Kossakowski, generał, hetman wielki litewski od 1793 r.; stronnik Rosji, organizator konfederacji targowickiej na Litwie.

1809 – Wojna polsko-austriacka: oddziały armii Księstwa Warszawskiego odniosły zwycięstwo w bitwie pod Radzyminem.

1920 - Wojna polsko-bolszewicka: Początek ofensywy wojsk polskich na wschodzie - tzw. wyprawy kijowskiej.

1921 - W Bochni urodziła się Halina Kwiatkowska, aktorka teatralna, telewizyjna i filmowa, artystka krakowskich teatrów - Teatru Dramatycznego i Starego Teatru.

1926 - W Warszawie urodził się Tadeusz Janczar, aktor, w czasie II wojny światowej członek Szarych Szeregów, żołnierz AK, a następnie 1. Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki; wystąpił m.in. w filmach "Piątka z ulicy Barskiej", "Pokolenie", "Kanał", "Eroica", "Pożegnania", "Chłopi", "Hubal", a także w serialu "Dom".

1937 - W Grabównie zmarł Michał Drzymała, chłop z poznańskiego, który w latach 1904-1909 prowadził z władzami pruskimi spór o pozwolenie na budowę domu.

1938 - W Gołotczyźnie koło Ciechanowa zmarł Aleksander Świętochowski, pisarz, publicysta, filozof i historyk, główny ideolog polskiego pozytywizmu.

1942 - W Warszawie urodziła się Ewa Wiśniewska, aktorka, przez wiele lat związana z warszawskim Teatrem Ateneum, obecnie w zespole Teatru Narodowego; wystąpiła w filmach "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz", "Halo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy", "Paciorki jednego różańca", "Dolina Issy", "Cudzoziemka", "Ogniem i mieczem", "Stara baśń. Kiedy Słońce było bogiem", a także w serialu "Doktor Ewa".

1943 - W nocy z 25 na 26 kwietnia Związek Sowiecki zerwał stosunki dyplomatyczne z polskim rządem w Londynie, zarzucając mu w sprawie Katynia antysowiecką kampanię prowadzoną wspólnie z III Rzeszą.

1945 - Początek pierwszej konferencji Narodów Zjednoczonych w San Francisco. ONZ rozpoczęła działalność 24 października 1945 r.

1946 - W Heilbronn w Niemczech urodził się Andrzej Seweryn, aktor, reżyser, pedagog; występował m.in. w warszawskim Teatrze Ateneum, od 1980 r. we Francji; w 1993 r. otrzymał angaż - jako trzeci cudzoziemiec w historii teatru francuskiego - do Comedie-Francaise; od 2011 r. dyrektor naczelny Teatru Polskiego w Warszawie; wystąpił m.in. filmach "Ziemia obiecana", "Bez znieczulenia", "Dyrygent", "Człowiek z żelaza", "Pan Tadeusz", "Ogniem i mieczem", "Prymas. Trzy lata z tysiąca", "Zemsta", "Różyczka".

1947 - Powołana została Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza "Prasa".

1949 - W Moskwie rozpoczęła się pierwsza sesja Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG); w jej skład obok Związku Sowieckiego weszły Bułgaria, Czechosłowacja, Polska, Rumunia i Węgry.

1957 - W Warszawie rozpoczął obrady I Zjazd Związku Młodzieży Socjalistycznej, organizacji młodzieżowej będącej "kuźnią kadr" PZPR, podporządkowanej jej ideologicznie i politycznie.

1962 - Premiera filmu "Jutro premiera" w reżyserii Janusza Morgensterna.

1997 - Sejm uchwalił ustawę o Polskiej Akademii Nauk.

1998 - Wszedł w życie Konkordat między Polską a Stolicą Apostolską. (PAP)

szuk /