80 lat temu, 18 lipca 1944 r., dowodzony przez gen. Władysława Andersa 2. Korpus Polski wyzwolił portowe miasto Ankona nad Morzem Adriatyckim. Zdobycie Ankony i całej nadadriatyckiej Marchii, które było samodzielną operacją polskiego wojska, przyczyniło się do skrócenia czasu walk aliantów z Niemcami we Włoszech.

W związku z tą rocznicą Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych organizuje w dniach 17-19 lipca na terenie Republiki Włoskiej rocznicowe obchody.

W rozmowie z PAP szef UdSKiOR Lech Parell przypomniał, że 2024 to rok jubileuszowy dla szlaku bojowego 2. Korpusu Polskiego, który wiódł przez Włochy. "W maju obchodziliśmy 80. rocznicę bitwy o Monte Cassino, teraz upamiętniamy drugą w ciągu, niezwykle ważną bitwę o Ankonę. Ten jubileusz kończyć będziemy w przyszłym roku uroczystymi obchodami wyzwolenia Bolonii" – powiedział. Podkreślił także, że "te bitwy są dla nas niezwykle ważne". "Zginęło w nich wielu naszych żołnierzy. Były to również bardzo ważne zwycięstwa z naszego punktu widzenia. To bitwy bardzo symboliczne oraz reprezentatywne dla tego, co dokonali polscy żołnierze w czasie II wojny światowej" – zaznaczył.

Minister Parell przypomniał, że "o ile bitwa o Monte Cassino była zaplanowana co do zasady przez dowództwo angielskie - oczywiście z naszym udziałem, ale jednak był to epizod w ramach wielkiej operacji brytyjskiej - o tyle bitwa o Ankonę była znaczącym osiągnieciem dowódczym generała Władysława Andersa i naszych żołnierzy". "Została zaplanowana w szczegółach, od samego początku przez dowództwo 2. Korpusu Polskiego oraz wykonana przez naszych żołnierzy z udziałem oddziałów włoskich" – dodał.

Szef UdSKiOR zwrócił również uwagę, że "wszędzie tam, gdzie się biliśmy, jesteśmy dobrze pamiętani". "Na wojnie dzieją się różne straszne rzeczy, panuje przemoc pod wieloma względami. Polscy żołnierze umieli zachować się odpowiednio, zachowywali dyscyplinę. Po 80 latach są pamiętani przez Włochów bardzo dobrze jako ci, którzy dzielili się żywnością, nie dopuszczali się przemocy, kradzieży i gwałtów" – powiedział.

W ocenie Lecha Parella wyzwolenie Ankony współcześnie może być "symbolem naszego zjednoczenia". "W bitwie o Ankonę brali udział żołnierze 2. Korpusu Polskiego, który składał się przede wszystkim z żołnierzy, którzy wyszli ze Związku Sowieckiego razem z gen. Andersem. Ale już pod Ankoną do polskich oddziałów trafiało coraz więcej Polaków, którzy wcześniej byli przymusowo wcieleni do Wehrmachtu i którzy znajdowali każdą okazję, aby z Wehrmachtu uciekać" - przypomniał. "To oni zasilali siły zbrojne 2. Korpusu Polskiego. Bez tych uzupełnień byłoby nam na pewno dużo trudniej zdobyć Ankonę, a później wyzwolić Bolonię" - zaznaczył.

W rocznicowych uroczystościach we Włoszech udział wezmą żołnierze i junacy 2. Korpusu Polskiego z kraju i zagranicy - kpt. Władysław Dąbrowski, kpt. Krzysztof Flizak, ppor. Józef Skrzynecki i Stanisław Guścin - a także kombatanci i sybiracy. W skład delegacji wejdą również przedstawiciele najbliższych rodzin weteranów, prezesi organizacji kombatanckich, przedstawiciele środowisk kultywujących tradycję czynu zbrojnego armii gen. Andersa, przedstawiciele parlamentu, członkowie Rady ds. Działaczy Opozycji Antykomunistycznej oraz duchowieństwo różnych wyznań. Po raz pierwszy w uroczystościach wezmą udział weterani Misji poza Granicami Kraju.

Uroczystości rozpoczną się w środę w Loreto, mieście związanym z kultem Matki Boskiej Loretańskiej. Gdy w 1944 r. Niemcy zbombardowali bazylikę z cudowną figurą Madonny, polscy żołnierze ocalili świątynię od spłonięcia. Loreto to również miejsce wiecznego spoczynku ponad tysiąca żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, którzy wyszli wraz z gen. Władysławem Andersem z "nieludzkiej ziemi" z zamiarem wyzwolenia Polski i Europy spod niemieckiej okupacji i nigdy nie dotarli do ojczyzny.

Po przyjeździe do Włoch polska delegacja nawiedzi Bazylikę Matki Bożej Loretańskiej. Kulminacyjnym punktem obchodów będzie apel poległych poprzedzony mszą św. na Polskim Cmentarzu Wojennym w Loreto, która rozpocznie się o godz. 18. Środowe uroczystości zakończy koncert fortepianowy organizowany przez Towarzystwo Projektów Edukacyjnych i środowiska polonijne przy Bazylice Matki Bożej Loretańskiej.

Z kolei w czwartek o godz. 9.30 rozpocznie się uroczystość z okazji 80. rocznicy wyzwolenia Ankony organizowana przez włoskie władze miejskie przy XIX-wiecznej Porta San Stefano. Właśnie przez tę bramę 18 lipca 1944 r. do miasta zwycięsko wkroczyli żołnierze Pułku Ułanów Karpackich. W trakcie uroczystości zostaną również złożone kwiaty przed tablicą pamiątkową przy Bramie św. Stefana, przed pomnikiem upamiętniającym Pułk Ułanów Karpackich oraz przed pomnikiem Upamiętniającym Włoski Ruch Oporu w Parco Del Pincio.

W tym dniu zaplanowano także pokaz filmu dokumentalnego "Po zwycięstwo na Monte Cassino" w reżyserii Dominika Sierzputowskiego, a także otwarcie wystawy poświęconej wyzwoleniu Ankony, która została umieszczona na frontonie Stadio Dorico w Ankonie. Uroczystości zakończy koncert Orkiestry Wojskowej z Bydgoszczy na Piazza IV Novembre skierowany do mieszkańców Ankony.

W trakcie rocznicowych uroczystości szef UdSKiOR, który będzie reprezentował premiera RP odznaczy zasłużone osoby medalami "Pro Bono Poloniae" i "Pro Patria".

Delegacja wróci do Polski w piątek.

Lech Parell zaznaczył, że przekaz, jaki płynie z tegorocznych obchodów, jest taki, że "jesteśmy zjednoczeni, jesteśmy wobec siebie solidarni oraz jesteśmy przekonani, że w walce o wolność, niezależną Europę, wolny świat i demokrację, możemy być zwycięzcy".

Po zdobyciu Monte Cassino i Rzymu głównym celem tzw. kampanii włoskiej było zdobycie portów Livorno i Ankony. Ze względu na silny opór Niemców natarcie przebiegało powoli. W pierwszych dniach czerwca 2. Korpus Polski, walczący u boku aliantów, otrzymał zadanie jak najszybszego opanowania portu morskiego Ankona. Żołnierze polscy rozpoczęli natarcie 17 czerwca 1944 r. Cztery dni później dotarli nad rzekę Chienti, za którą znajdowały się niemieckie pozycje obronne. Próba sforsowania rzeki z marszu zakończyła się niepowodzeniem. Dalsze działania ofensywne zostały podjęte 30 czerwca, gdy Niemcy rozpoczęli odwrót.

Na początku lipca korpus stoczył bitwę pod Loreto. Stąd po przegrupowaniu sił, ruszył na Ankonę. Natarcie rozpoczęło się 17 lipca. Po przygotowaniu artyleryjskim i lotniczym 5 Kresowa Dywizja Piechoty zdobyła wzgórze Monte della Crescia, zaś 2 Brygada Pancerna Monte Torto. W rezultacie walk przełamana została obrona niemiecka. Opanowanie przez Polaków wzgórz w okolicy miasta przesądziło o wyniku bitwy o Ankonę.

Następnego dnia, 18 lipca, jednostki 5 Kresowej Dywizji Piechoty i 2 Brygady Pancernej ponownie zaatakowały pozycje niemieckie. Równocześnie, bez większego oporu, 3 Dywizja Strzelców Karpackich opanowała miasto i port. (PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska

akr/ dki/