Jak przypomniał minister sprawiedliwości Adam Bodnar podczas czwartkowej konferencji prasowej, biegli sądowi pojawiają się każdego dnia w procesach cywilnych i karnych. "Państwo wydaje całkiem sporo pieniędzy, by mogli wykonywać swoje zadania, to jest skala prawie 300 mln zł rocznie" - stwierdził.

Mówił, że jednocześnie zdaje sobie sprawę, że "biegli sądowi i brak reformy tej instytucji jest jedną z przyczyn kryzysu w wymiarze sprawiedliwości, a zwłaszcza przewlekłości postępowań sądowych". "I o tym jest generalnie ta reforma, którą dziś zapowiadamy" - dodał Bodnar.

Obecnie bowiem - jak kontynuował szef MS - przepisy dotyczące tej kwestii nie spełniają swoich zadań, bo brakuje rozwiązań systemowych. "Przepisy są niekompletne i przestarzałe, wymagają uporządkowania" - ocenił.

W marcu br. informowano, że Bodnar powołał pełnomocnika do spraw biegłych sądowych, którym został prawnik z Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Tadeusz Tomaszewski. Prace nad przygotowaniem założeń reformy wkrótce potem zaczął zespół prawników i ekspertów.

To właśnie prof. Tomaszewski przedstawił na czwartkowej konferencji główne założenia planowanej reformy. "To nie będzie pudrowanie, tylko zmiana" - zapowiedział. "Po pierwsze proponujemy powołanie niezależnego organu, który miałby certyfikować biegłych, kontrolować i weryfikować kwalifikacje biegłych" - wskazał prof. Tomaszewski.

Dodał, że miałaby powstać komisja certyfikacyjna badająca kompetencje kandydatów na biegłych. "Jednocześnie proponujemy, aby ta komisja mogła analizować możliwości opiniowania na odpowiednim poziomie przez tzw. instytucje specjalistyczne" - powiedział.

"Po drugie dążymy do tego, aby podnieść wynagrodzenia. (...) Stwierdzamy, że te wynagrodzenia powinny znacząco wzrosnąć" - podkreślił profesor.

Jak kontynuował, kolejna zmiana, to zamiar stworzenia centralnej listy biegłych - indywidualnych i instytucji. "Dzisiaj funkcjonuje ich ponad 40. Tyle, ile jest sądów okręgowych, tyle jest list biegłych sądowych. Właściwie nie wiadomo, dlaczego" - mówił Tomaszewski. Dodał, że jedna lista pozwalałaby na przykład na kontrolowanie obciążeń biegłych.

Do komunikacji sądu z biegłymi w większym stopniu miałyby być wykorzystywane narzędzia informatyczne m.in. przesyłanie opinii pocztą elektroniczną, podpisywanie opinii podpisem elektronicznym.

Natomiast - jak zastrzegł - nadal nierozstrzygnięta została kwestia statusu tzw. opinii prywatnych przedkładanych przez strony procesu. "Zakładamy, że warunkiem jakichkolwiek działań w tym zakresie byłoby to, aby te opinie mogliby wydawać tylko eksperci certyfikowani, czyli ci, którzy przeszli przez ocenę komisji certyfikacyjnej" - mówił prof. Tomaszewski.

"Założenia zostaną przekazane do społecznych konsultacji, będziemy oczekiwali na opinie. (...) Zakładamy, że na jesieni będzie przygotowany projekt ustawy. Ten projekt przekazany znowu do konsultacji. Na ich podstawie wprowadzimy poprawki i wówczas trafi on do dalszych działań legislacyjnych" - poinformował.

Kwestia kompleksowego uregulowania zasad udziału biegłych w postępowaniach sądowych to zagadnienie, z którym kolejne kierownictwa resortu sprawiedliwości zmagają się już od kilkunastu lat. Projekty kompleksowych uregulowań odnoszących się do biegłych są zgłaszane od roku 2006.

Prace nad projektem regulującym kwestie dotyczące m.in. powoływania oraz zwalniania biegłych, nadzoru nad wykonywaną przez nich pracą, ich doskonalenia zawodowego oraz wynagradzania, były prowadzone w MS już w 2008 r. O takie regulacje apelował też na przykład I Kongres Nauk Sądowych, który odbywał się w Warszawie w 2010 r. "Biegli odgrywają w procesach sądowych zbyt ważną rolę, by to zadanie powierzać osobom niekompetentnym czy wręcz hochsztaplerom" - mówił w 2016 r. ówczesny minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro.

Minister Bodnar przypomniał w czwartek, że już ponad dekadę temu, kiedy pracował w Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, przedstawiony został przez tę fundację kompleksowy raport dotyczący biegłych sądowych.

Dotychczas jednak całościowe przepisy odnoszące się do biegłych sądowych nie weszły w życie. Jako jeden z wielu spornych problemów, który pojawiał się podczas prac, wymieniana była m.in. kwestia wynagrodzeń biegłych. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ mwt/ godl/