W poniedziałek odbyła się konferencja, na której przedstawiono wyniki trzeciej edycji Wskaźnika Aktywności Rozwojowej Samorządów (WARS). Algorytm opracowany przez naukowców SGH, pokazuje możliwości rozwojowe samorządów w oparciu o opinie zebrane od osób zarządzających jednostkami samorządu terytorialnego w zakresie inwestycji, usług, zatrudnienia, zadłużenia i dostępności środków na rozwój.

Według raportu SGH w lipcu wskaźnik WARS dla wszystkich samorządów wyniósł 0,199, a więc spadł w porównaniu do badania zaprezentowanego w lutym 2024 r. kiedy to osiągnął 0,218.

"Pierwszy odczyt sprzed roku, który wyniósł 0,187 mówiliśmy wówczas o umiarkowanym optymizmie. Druga edycja prezentowana w lutym 2024 r. i odczyt 0,218 to był wzrost optymizmu. Obecny odczyt jest nieco niższy i wynosi 0,199" – wskazał autor badania prof. Jacek Sierak z SGH.

Dodał, że najmniej optymistycznie swoją przyszłość widzą gminy miejskie (wskaźnik WARS na poziomie 0,167), następnie powiaty (0,182), miasta na prawach powiatu (0,196), gminy wiejskie (0,206), miejsko-wiejskie (0,214) oraz województwa (0,214).

Sierak zwrócił uwagę, że w najnowszym odczycie nastąpiło spłaszczenie wyników.

"Nie ma dużych różnic w postrzeganiu przyszłości między grupami jednostek samorządu terytorialnego. Oznacza to, że samorządy bardzo podobnie widzą teraz przyszłość, niezależnie, czy jest to gmina wiejska, miejsko-wiejska, czy duże miasto" – tłumaczył prof. Sierak.

Jego zdaniem decydujący wpływ na wynik najnowszego badania WARS miała niestabilność otoczenia, w tym planowane zmiany legislacyjne związane z funkcjonowaniem samorządów, z którymi lokalni włodarze wiążą duże oczekiwania.

"Istotny wpływ na wyniki miało też to, że wiele samorządów obecnie nie jest w stanie bilansować swoich budżetów. Wiele z nich funkcjonuje w sytuacji dużych niedoborów finansowych" – dodał Sierak.

Rektor SGH, prof. Piotr Wachowiak podkreślił, że niższy odczyt wskaźnika WARS w porównaniu do badania sprzed pół roku "to nie tąpnięcie".

"Trudno oczekiwać dużego entuzjazmu jak cały czas samorządy funkcjonują w otoczeniu turbulentnym. Ranga samorządu wzrasta od początku tego roku. (...) Dałbym pewien okres czasu na zmiany i przypuszczam, że edycja wiosenna WARS w 2025 pokaże, że ten wskaźnik będzie na wyższym poziomie" – mówił rektor SGH.

Jego zdaniem, żeby tak się stało "trzeba tak zmienić uwarunkowania działalności samorządów, żeby dać im stabilizację, a po drugie pewne możliwości rozwojowe".

Zdaniem prof. Wachowiaka dużą nadzieją są tu pieniądze z KPO. "Uważam, że większość tych środków powinna być wykorzystana przez samorządy, bo są do tego dobrze przygotowane. A przypominam, że jest bardzo mało czasu na ich wydatkowanie" – zaznaczył.

Zdaniem senatora Zygmunta Frankiewicza wskaźnik WARS oddaje pewne nastroje i emocje oraz oparty jest o oczekiwania samorządowców.

"Skoro teraz mamy okres niepewności, a wcześniej mieliśmy ogromną niestabilność, to doskonale to widać w tym wskaźniku. Ci, którzy znają samorząd i analizują na bieżąco te dane, potrafią odpowiedzieć dlaczego tak to wygląda w każdej z grup samorządów" – zaznaczył Frankiewicz.

Senator zwróci uwagę, że po siedmiu miesiącach od ukonstytuowania się nowego rządu nie wszystkie zmiany idą w takim tempie, jak oczekiwali tego samorządowcy. Zaznaczył jednak, że trudna i kluczowa reforma dochodów samorządowych idzie do przodu.

"Nie wiem jak ten wskaźnik będzie wyglądał za pół roku, ale ważne jest żeby stworzyć podstawy do rozwoju. To co się dzieje w samorządach ma bardzo silne przełożenie na rozwój gospodarczy Polski i na poziom inwestycji. Jeżeli samorządy nie będą miały na wkład własny do projektów unijnych to możemy dużo stracić" – ostrzegł senator.

Wójt gminy Długosiodło i przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP Stanisław Jastrzębski przyznał, że sytuacja gmin wiejskich jest trudna. "Wydatki bieżące rosną, a dochody bieżące nie mogą nadążyć za tymi wydatkami" – tłumaczył. Jego zdaniem bez wsparcia ze strony rządu samorządy będą miały problemy ze zbilansowaniem tegorocznych budżetów.

"Dziś jest potrzebna kroplówka finansowa od rządu, żebyśmy mogli domknąć nasze budżety i uchwalić kolejne na przyszły rok" – dodał.

Wskaźnik WARS jest szacowany przy zastosowaniu sześciu wag, z których najważniejsza dotyczy środków na inwestycje (30 proc. udziału). Analizowane są też oczekiwania dotyczące zakresu i jakości usług (20 proc.), zmiany w zatrudnieniu (10 proc.), zmiany opłat lokalnych (20 proc.), zmiany poziomu zadłużenia (10 proc.) i możliwości pozyskania środków na rozwój (10 proc.).

W trzeciej edycji badania WARS wzięło udział blisko 600 samorządów.

Serwis Samorządowy PAP objął konferencję, podczas której ogłaszane były wyniki WARS, patronatem medialnym. (PAP)

mp/ mick/