„Słowackie społeczeństwo uważane jest za mocno spolaryzowane. Należy się teraz obawiać, że zamach na lewicowo-populistycznego premiera Roberta Fico może podziałać jak dopalacz” – pisze Cathrin Kahlweit w „Sueddeutsche Zeitung”.

Liberalna opozycja była zszokowana koalicją „prorosyjskiego lewicowego populisty” z małą prawicowo-radykalną partią, która zapowiedziała przebudowę mediów i wymiaru sprawiedliwości, a także uchwalenie ustawy o „zagranicznych agentach”. Zachodni partnerzy nie pojmowali, że wybory wygrał „przyjaciel Władimira Putina i Viktora Orbana”.

Zamach został potępiony przez wszystkie strony, ale „nieprzejednana konfrontacja” będzie teraz prowadzona jeszcze ostrzej. Obie strony przerzucają się zarzutami i oskarżeniami. Właśnie tego pragną zamachowcy – eskalacji. „Chcą, aby fronty uległy zaostrzeniu, aby przemoc siała nową przemoc” – pisze Kahlweit.

Jak zaznacza, zwolennicy Fico już teraz mówią o wojnie domowej. Nie wiadomo, jak nastawiona zawsze na konfrontację partia Smer zareaguje na masowe protesty przeciwko ograniczaniu demokracji.

„Nieliberalny scenariusz antydemokratów w rodzaju Orbana czy Vucicia leży zapewne w ministerialnych szufladach” – uważa komentatorka i dodaje - „Istnieje niebezpieczeństwo, że konieczny i słuszny opór opozycji będzie w związku z zamachem przedstawiany jako nieuprawniony”.

Kahlweit zaznaczyła, że dotychczas Fico „więcej groził UE, niż w rzeczywistości jej szkodził”, ale możliwa jest dalsza radykalizacja w związku z realizacją „narodowych interesów” i kontaktami z antydemokratycznymi partnerami w Moskwie i Pekinie.

Komentatorka zwróciła uwagę na zjawisko nienawiści w polityce i w mediach społecznościowych. W dwóch ostatnich wyborach na porządku dziennym były ataki na liberalnych polityków i środowiska LGBT, demonizowanie „brukselskich elit”, szkalowanie osób wspierających Ukrainę w wojnie z Rosją. „Ludzie, którzy byli autorami tyrad nienawiści przeciwko opozycji, przeciwko mediom, przeciwko organizacjom pozarządowym, twierdzą teraz, że to opozycja, media i NGO-sy ponoszą winę za całą tą nienawiść” – kończy Kahlweit.

„Tagesspiegel” pisze, że zamach na Fico wywołał lęk i obawy w Europie. „Co oznacza zamach na premiera Słowacji dla demokracji w Europie Środkowej? Czy stabilność jest zagrożona nie tylko na Słowacji?” – zastanawia się Christian Boehme. „Ten zamach wstrząsnął nie tylko Słowacją, ale całą Europą Środkową” – cytuje eksperta ds. Europy Rolanda Freudensteina wydawana w Berlinie gazeta. Freudenstein zwrócił uwagę na wysłany przez polityczny obóz premiera „pełny nienawiści przekaz” pod adresem opozycji w parlamencie. Obóz rządowy wykorzystuje fakt, że sprawca pochodzi co prawda ze skrajnie prawicowego środowiska, ale podzielał krytyczną opinię o „autorytarnej polityce medialnej” Fico.

„Frankfurter Allgemeine Zeitung” ocenia, że apel odchodzącej prezydent Zuzany Czaputowej, aby wyjść z „zaklętego kręgu nienawiści”, jest właściwym sygnałem. Nie tylko na Słowacji należałoby „rozbroić” język politycznych debat – pisze Nikolas Busse. Komentator podkreślił, że globalne przemiany wynikające z wojen, migracji i zmian klimatu mają „ogromną skalę”. Państwa demokratyczne powinny reagować na te przemiany za pomocą ustalanych w negocjacjach kompromisów.

Busse opowiedział się za stosowaniem precyzyjnych pojęć – w języku i analizie. Odnosząc się do wypowiedzi niemieckiej minister spraw zagranicznych Annaleny Baerbock, która wezwała do „obrony naszej europejskiej demokracji”, komentator zauważył, że postrzelona została nie europejska demokracja, lecz narodowy polityk, którego szczególnie wielu przedstawicieli lewicy w Niemczech bardzo krytykowało.

Według „Tageszeitung” „strzały oddane w kierunku słowackiego premiera są cezurą w politycznych debatach kraju. Opozycja i rząd powinny teraz ze sobą współpracować” – pisze Florian Bayer. Przyczyną zamachu jest zdaniem komentatora przede wszystkim „coraz bardziej konfrontacyjna atmosfera” w Słowacji. „Polityczny poziom sięgnął dna, a kompromisy stały się niemal niemożliwe” – zaznaczył.

Dziennikarz „TAZ” zwrócił uwagę, że Fico nie ma większości w kraju i skazany jest na polityczne kompromisy. Wiele zależy teraz od tego, jak Fico i jego bardzo zróżnicowani partnerzy zareagują na zamach. „A opozycja postąpiłaby słusznie, wyciągając (do rządu) rękę – pomimo drażliwego momentu, jakim jest środek walki przed wyborami do Parlamentu Europejskiego” – uważa Bayer.

„Stuttgarter Zeitung” uważa, że Fico to ofiara własnej polityki. Jest przyjacielem Putina, sypie piasek w tryby UE i zatruwa atmosferę we własnym kraju. Nic jednak nie usprawiedliwia zamachu. „Przemoc niszczy demokrację, niezależnie od tego, jakie motywy są przywoływane” – czytamy w komentarzu. „Fico jest ofiarą własnej polityki, która doprowadziła do podziału słowackiego społeczeństwa i spolaryzowała polityczną debatę” – pisze autor, zastrzegając, że polaryzacja i nienawiść do myślących inaczej, a także szczucie na politycznych przeciwników stało się, niestety, „zjawiskiem ogólnoeuropejskim”.

Jacek Lepiarz (PAP)

lep/ mms/