Jak poinformował we wtorek PAP prezes Fundacji Nobiscum Piotr Dąbrowski, 1680 imion i nazwisk dzieci z getta w Płocku, które istniało od września 1940 r. do początku marca 1941 r., ustalono na podstawie archiwalnej kwerendy w ramach projektu „Mała księga imion”.

Kwerendę w zasobach Archiwum Państwowego w Płocku przeprowadziła Gabriela Nowak-Dąbrowska, historyczka, genealożka i badaczka historii społeczności żydowskiej tego miasta. W ramach projektu „Mała księga imion” powstała publikacja, upamiętniająca dzieci z płockiego getta.

„Na podstawie archiwaliów udało się nam ustalić 1680 dzieci, które znalazły się wśród ponad 6 tys. więźniów getta w Płocku. Ich imiona i nazwiska zostaną odczytane 1 marca na płockim cmentarzu żydowskim, podczas obchodów 82. rocznicy likwidacji getta” - powiedział PAP prezes Fundacji Nobiscum.

Jak wyjaśnił, ostatni zachowany spis ludności żydowskiej Płocka, sporządzony przez Niemców, pochodzi z listopada 1940 r. i stał się podstawą publikacji „Mała księga imion”. Dodał, iż celem projektu jest „wydobycie z niepamięci” imion przynajmniej części najmłodszych ofiar terroru okupanta niemieckiego podczas II wojny światowej.

„Pomiędzy datą powstania ostatniego spisu a datą deportacji Żydów z płockiego getta minęło kilka miesięcy. Oczywiście mamy świadomość, że jeżeli w tym czasie do getta Niemcy przewieźli kolejne rodziny wraz z dziećmi lub przyszły one tam na świat, ich imion i nazwisk prawdopodobnie nigdy już nie poznamy” - podkreślił Dąbrowski.

Zapowiedział, iż publikacja „Mała księga imion”, która została wydana w limitowanym nakładzie, będzie bezpłatnie rozdawana wśród mieszkańców Płocka od 17 lutego. „Zapraszamy wszystkich, którzy 1 marca będą chcieli przyjść na cmentarz żydowski i odczytać z nami imiona i nazwiska dzieci z płockiego getta” - mówił.

Jak podkreślają autorzy projektu „Mała księga imion”, żydowskie dzieci z getta „stały się bezbronnymi ofiarami oraz świadkami wszechobecnego głodu, chorób i śmierci”. „Zimą 1941 r., podczas likwidacji płockiego getta, niektóre z nich, w tym niemowlęta, zostały bestialsko zamordowane. Dzieci ginęły w obozie przejściowym w Działdowie, w warszawskim getcie, w Treblince, w Auschwitz” - przypomina Fundacja Nobiscum.

Społeczność żydowska w Płocku należała do najstarszych w Polsce. W 1939 r. płoccy Żydzi obchodzili 700. rocznicę obecności w tym mieście - stanowili wtedy tam ok. 30 proc. ludności. W czasie II wojny światowej, we wrześniu 1940 r., Niemcy utworzyli płockie getto, do którego przesiedlali Żydów z okolicznych wsi i miasteczek. W lutym 1941 r. rozpoczęli jego likwidację, która trwała do 1 marca. Wysiedlono wówczas wszystkich mieszkańców getta.

Holokaust przeżyło kilkuset płockich Żydów. Po zakończeniu II wojny światowej zaczęli oni powracać do rodzinnego miasta, jednak większość z nich w kolejnych latach wyemigrowała z Polski, głównie do Izraela i USA.

Fundacja Nobiscum, która powstała w Płocku w 2018 r., promuje sztukę i wiedzę historyczną, organizując m.in. koncerty, wystawy, wydając publikacje książkowe i płytowe, a także realizując projekty internetowe.

Dotychczas Fundacja Nobiscum opublikowała m.in. przewodnik „Śladami płockich Żydów”, zawierający opisy i fotografie kilkudziesięciu miejsc pełniących ważne funkcje społeczne i religijne dawnej społeczności żydowskiej miasta oraz monografię „Okno na Kwiatka. Ulica Józefa Kwiatka w Płocku od początku XIX wieku do 1939 r.”, prezentującą dzieje i mieszkańców jednej z najstarszych tamtejszych ulic, zarazem główną arterię dawnej dzielnicy żydowskiej.

W 2019 r. Fundacja Nobiscum uruchomiła portal JewishPlock.eu, który „w swym założeniu stanowić ma stale rosnące kompendium wiedzy o historii żydowskiej społeczności Płocka, ale także regionu”. Zamieszczono tam m.in. kilkaset reprodukcji fotografii i dokumentów, w tym pochodzących z rodzinnych archiwów potomków płockich Żydów, mieszkających obecnie za granicą, które nie były wcześniej publikowane.

W ramach projektu „Pamięć. Płock 1939” Fundacja Nobiscum na swym portalu upamiętnia też od 2019 r. imiennie Żydów mieszkujących w tym mieście do II wojny światowej. We wrześniu 2022 r. przygotowała natomiast wystawę online pt. „Rachmonim bnei rachmonim. Płoccy Żydzi, dobroczynność i filantropia”, która została wówczas wpisana w program tegorocznych Europejskich Dni Kultury Żydowskiej - ekspozycji towarzyszyła publikacja książkowa pod tym samym tytułem. (PAP)

autor: Michał Budkiewicz

mb/ pat/