"Tą książką po raz kolejny przypominamy charyzmatyczną i pracowitą postać jednego z założycieli gliwickiego Muzeum. To druga, po wyborze pism opublikowanym przez nas w 2018 roku, pozycja z bogatej pisarskiej spuścizny księdza Chrząszcza – mistrza i nauczyciela historycznej refleksji nad dziejami naszego regionu, którego zasług dla górnośląskiej historiografii i kultury nie sposób przecenić" - wyjaśnił dyrektor gliwickiego muzeum Grzegorz Krawczyk.

Jak przypomina muzeum, ksiądz dr Johannes Chrząszcz (1857-1928) jest uważany, obok księdza Augustina Weltzla, za najwybitniejszego historyka Górnego Śląska przełomu XIX i XX w. To jeden z najważniejszych przedstawicieli wczesnej fazy górnośląskiej historiografii, który pozostawił po sobie ogromny dorobek - ok. 200 artykułów, publikacje i broszury, monografie Białej, Krapkowic, Prudnika, Pyskowic i Toszka, historie licznych parafii i instytucji górnośląskich czy popularną historię Kościoła Katolickiego na Śląsku. Razem z Arthurem Schillerem założył Muzeum Górnośląskie w Gliwicach (1905/1906), którego spadkobiercą i kontynuatorem jest obecne gliwickie muzeum.

"Historia miasta Gliwic. Fragmenty kroniki miejskiej" to ostatnia, nieukończona praca badawcza ks. Chrząszcza, pozostawiona w rękopisie. Autorom opracowania - historykom Sebastianowi Rosenbaumowi i Bogusławowi Traczowi - udało się wyłonić z niego tekstowy, spójny narracyjnie korpus, którego uzupełnieniem są umieszczone w przypisach informacje, poszerzające tekst Chrząszcza, w zgodzie z obecnym stanem wiedzy o historii miasta.

"Śmierć autora uniemożliwiła doszlifowanie rękopisu. Wiele kwestii zostało w nim jedynie zasygnalizowanych lub zaznaczonych na marginesie. Zapewne zamierzał je uzupełnić, a całość gruntownie przeredagować. Nie zdążył. W niniejszej edycji ograniczaliśmy się jedynie do uporządkowania luźnych zapisków, jednak bez ingerencji w autorską narrację" – wyjaśnił współautor opracowania, dr Bogusław Tracz.

Prace nad monografią przerwała w latach 20. ub. wieku choroba ks. Chrząszcza. Odnaleziono dwie z trzech części pozostawionego przez autora brudnopisu. "Czy Chrząszcz chciałby go wydać w takiej formie? Pewnie nie; na pewno, gdyby starczyło sił, dopracowałby go i uporządkował. Myślę jednak, że nawet dziełko tak niedoskonałe warto wydać" – ocenił drugi z współautorów, dr Sebastian Rosenbaum.

Historycy przyznają, że choć książka została pieczołowicie zrekonstruowana, zapewne jest nieco odmienna od pierwotnego zamysłu jej autora. Niemniej - podkreślają - dzieło pozostaje ważnym historycznym dokumentem.

"Manuskrypt jest świadectwem, że współzałożyciel muzeum gliwickiego i zasłużony animator badań nad regionem, zastanawiał się stale nad historią Gliwic. I że historię tę postrzegał jako dynamiczny proces, w którym po okresach upadku, kryzysach, pożarach, wojnach, zawsze jednak następowało powstanie z kolan, po zastoju następował progres i zmiany na lepsze. Chrząszcz dobrze rozumiał, komu ten postęp należało zawdzięczać - w pierwszym rzędzie samym gliwiczanom" - podsumował dr Rosenbaum.

Opracowanie księdza Chrząszcza jest trzecią wydaną w ostatnich latach przez gliwickie muzeum historyczną monografią miasta, po polskojęzycznym wydaniu w 2011 r. "Dziejów Miasta Gliwice" Benno Nietschego oraz opublikowanej w 2018 roku przebojowej książce "Gliwice. Biografia Miasta" dr Bogusława Tracza - dotąd ukazały się cztery nakłady tej ostatniej publikacji.(PAP)

mab/ aszw/