Otwierając piątkową debatę zorganizowaną w ramach cyklu "Aeropag Uniwersytetów" rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ks. prof. Mirosław Kalinowski przypomniał, że podczas pierwszej edycji Areopagu, poświęconego pandemii COVID-19, pojawiło się ważne stwierdzenie: "by świadczyć, trzeba doświadczyć".

"Mimo że jesteśmy stosunkowo daleko od działań wojennych w Ukrainie to tutaj w Polsce również doświadczamy tragedii tych osób, które opuściły Ukrainę i przybyły do naszego kraju. Wspieramy je, okazując naszą sympatię i niosąc im pomoc" – podkreślił ks. rektor.

Uczestnicząca w debacie prof. Ewa Nowak z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu stwierdziła, że normy, traktaty międzynarodowe i konwencje zawiodły od samego początku wojny na Ukrainie.

"Doświadczamy sytuacji, kiedy prawo międzynarodowe poniosło fiasko. Patrzymy bezradnie na coraz to nowe zbrodnie. Zawodzi międzynarodowa wola polityczna" – stwierdziła. Następnie przypomniała słowa mówcy rzymskiego Cycerona: "w czasie wojny prawa milczą".

Nawiązując do wojny na Ukrainie i w innych miejscach świata, prof. Tomasz Żuradzki z Uniwersytetu Jagiellońskiego zauważył, że zabijanie podczas wojny wciąż traktuje się bardziej łagodnie niż w czasie pokoju.

"Natomiast niewątpliwie jednostki, ludzie, mają swoje uprawnienia, żeby ich nie zabijać w imię czyjegoś dążenia do zachowania stref wpływów" – stwierdził.

Ks. prof. Marcin Składanowski, teolog i ekspert w zakresie bezpieczeństwa z KUL, zwrócił uwagę na postawę przedstawicieli środowisk naukowych w Rosji, którzy poparli inwazję armii rosyjskiej na Ukrainę.

"Dla nas trwająca agresja Rosji przeciwko Ukrainie to jest też zamach na wartości Zachodu: na wolność, demokrację, na prawo własności, prawo do życia, poszanowania własnej tożsamości, ale intrygujące jest to, że w rosyjskim dyskursie od 2014 r., ale też wcześniej, bo od wystąpienia pana Putina w Monachium w 2007 r. temat wartości istnieje" – powiedział.

Dodał, że kwestie wartości w rosyjskim dyskursie publicznym, kościelnym, politycznym i w dokumentach państwowych, stają się coraz bardziej centralne. "Uzasadniając rosyjską agresję, a nawet zbrodnie" – zastrzegł.

Ekspert stwierdził, że choć Rosja nie ogłosiła oficjalnie konfliktu zbrojnego z Ukrainą to rosyjska propaganda głosi, że to Ukraina od wielu lat prowokuje ją do sporu.

"Te same piękne słowa o wartościach inaczej brzmią dla nas niż dla Rosjan. Dla nas są argumentem za skandalem tej wojny, za jej zgorszeniem i za złem, a dla Rosjan są argumentem za wojną" – powiedział. Pokazuje to, zdaniem ks. prof. Składanowskiego, że dążenie do wspólnoty wartości w Rosji służy do uciszania niepokornych, dlatego ważna jest wolność naukowa.

Historyk z Uniwersytetu Warszawskiego dr hab. Hieronim Grala zauważył, że część Europy Wschodniej, należąca do kręgu cywilizacji bizantyjskiej, nigdy nie zetknęła się poważnie z problemem wojny sprawiedliwej i niesprawiedliwej.

"Wybór był strategiczny: co brać z Zachodu? Odlewać armaty i kłaść stępki pod galeony, czy zajmować się wdrażaniem litery prawa? Oczywiście odlewano puszki" – stwierdził.

Mówiąc o rosyjskim sposobie prowadzenia wojny, przypomniał m.in. zniszczenie Pragi i Oszmiany przez wojska rosyjskie podczas powstania w 1831 r. "To, czego jesteśmy świadkiem, co oburza nas w buczach i w irpieniach, to, co przypomina wspomnienia mazurskich czy pruskich nocy Sołżenicyna, a wcześniej podobny zapomniany już zupełnie fragment +Na tropach Smętka+ Wańkowicza, w istocie rzeczy było normą prowadzenia wojny" – zauważył historyk.

Zaznaczył, że w ostatnich kilkunastu latach, a szczególnie w ostatnim półroczu, w Rosji narastała penalizacja wszystkich form sprzeciwu wobec władzy, pamięci historycznej i kwestionowania niewinności wschodniego chrześcijaństwa.

Prof. Marek Melnyk z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie mówił o postawie patriarchy Moskwy Cyryla I, który sakralizuje wojnę i jej zbrodnie, nadaje jej duchowy sens polegający na prowadzeniu walki ze zdegenerowanym, chorym światem Zachodu w celu obrony chrześcijaństwa. Zauważył, że Rosyjski Kościół Prawosławny nie odrodziłby się, gdyby nie pomoc finansowa państwa.

"Rosyjski Kościół Prawosławny stał się narzędziem odbudowy imperium rosyjskiego" – stwierdził.

Następnie wskazał na realizowaną przez prezydentów Polski i Ukrainy ideę braterstwa i pojednania oraz "fenomen przyjęcia Ukraińców".

"Na pewno w przyszłości będziemy to analizowali jako wzór pojednania dla wszystkich narodów zwaśnionych" – zastrzegł. "Chodzi o to, żeby Europa Środkowo-Wschodnia uzyskała podmiotowość" – wyjaśnił.

Cykl debat pod nazwą "Aeropag Uniwersytetów" jest inicjatywą środowiska akademickiego czterech uczelni – Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.

Pierwsza dyskusja odbyła się w piątek, kolejne trzy będą dotyczyć prawnych, społecznych i gospodarczych zagadnień związanych z inwazją Rosji na Ukrainę. Na Uniwersytecie Jagiellońskim w spotkaniu "Prawo do przemocy? Prawne aspekty wojny" udział wezmą m.in. politolodzy i badacze zajmujący się bezpieczeństwem, na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w debacie "Uchodźcy. Koegzystencja czy asymilacja. Społeczne aspekty wojny" – m.in. socjolodzy i psycholodzy, a na Uniwersytecie Warszawskim w spotkaniu "Zarabiać na przemocy? Gospodarcze aspekty wojny" – m.in. eksperci w dziedzinie ekonomii i bankowości.

Ubiegłoroczna edycja "Aeropagu Uniwersytetów" poświęcona była zagadnieniom związanym z pandemią COVID-19, w tym systemowi wartości, granicom etycznym medycyny, relacjom społecznym i problemom gospodarczym.(PAP)

Autor: Piotr Nowak

pin/ joz/