W czwartek w Belwederze odbyła się uroczystość wręczenia certyfikatów 4. edycji Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata. Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym Prezydenta RP.

Szefowa Kancelarii Prezydenta RP Grażyna Ignaczak-Bandych odczytała list, który Andrzej Duda skierował do uczestników ceremonii. Andrzej Duda podkreślił w liście, że "ten wyjątkowy rejestr liczył dotąd 43 dokumenty i zespoły archiwalne, a teraz wzbogaca się o 15 kolejnych".

Prezydent wskazał, że jednocześnie na liście światowej figuruje aż 17 obiektów z polskiego zasobu. Jak podkreślił, "świadczy to o niezwykłej wadze naszego dziedzictwa dla całej ludzkości, a jednocześnie jest wyrazem naszej dbałości o zachowanie i przekazywanie następnym pokoleniom tych skarbów narodowej historii i kultury, którymi są wyróżnione archiwalia"

"Raz jeszcze z serca dziękuję wszystkim osobom i instytucjom, dzięki których pieczy, profesjonalizmowi i zaangażowaniu możemy szczycić się tym wspaniałym dziedzictwem" - oświadczył prezydent w liście.

Andrzej Duda zaznaczył, że dokumenty i świadectwa wpisane na krajowej liście Pamięci Świata "mają olbrzymią wartość dla badania historii i kultury, życia społecznego i gospodarczego, duchowego i politycznego Rzeczypospolitej na przestrzeni wielu wieków". "Ukazują dzieje naszej Ojczyzny od czasów budowania jej podwalin za pierwszych Piastów, poprzez średniowieczno-nowożytne państwo polsko-litewskie oraz zmagania w obronie i o odzyskanie niepodległości pod zaborami, aż po epokę współczesną, z odrodzeniem suwerennej Polski oraz walką i konspiracją podczas II wojny światowej" - czytamy w liście prezydenta.

Jak zaznaczył, "akta te wiele mówią o umiłowaniu przez nasz naród wolności, prawdy i piękna, bo coraz liczniej są wśród nich reprezentowane spuścizny wybitnych pisarzy i uczonych oraz rękopisy i pierwodruki ich arcydzieł literackich i naukowych". Prezydent podkreślił, że "jest to bezcenne wspólne dobro wszystkich nas, Polaków, którzy obecnie – dzięki nowoczesnym technologiom cyfrowym – możemy korzystać z udostępnianych reprodukcji tych skarbów". Jak dodał, "jest to, z jednej strony, ważna metoda ochrony dokumentacji, a z drugiej – nieznana dawniej szansa na upowszechnianie znajomości dziedzictwa.

Według prezydenta "by pamięć mogła trwać w świecie rewolucji informatycznej, nie może tylko spoczywać ukryta bezpiecznie w archiwach, lecz musi być aktualizowana: przypominać o sobie, docierać do masowego odbiorcy poprzez media elektroniczne, być obecna w aktualnych debatach i kulturze popularnej". "Środowisko archiwistyczne robi bardzo wiele dobrego w tym kierunku i za to również chcę dziś Państwu gorąco podziękować" - napisał Andrzej Duda.

Ignaczak-Bandych podkreśliła na briefingu prasowym po zakończeniu uroczystości, że patronat prezydenta nad wydarzeniem to "dowód troski głowy państwa o utrwalanie polskiej historii, o to by polskie dziedzictwo, polska tradycja, zaklęte w dokumentach archiwalnych przechowywanych przez biblioteki i muzea, zapamiętać i by przetrwało ono dla przyszłych pokoleń".

"To też jest okazja, żeby podziękować tym, którzy o to dziedzictwo dbają. To jest praca, której nikt nie widzi" - mówiła. Zaznaczyła, że w środę obchodziliśmy Międzynarodowy Dzień Archiwów. "To jest okazja do podziękowania tym, dzięki którym te dokumenty w bardzo dobrym stanie są przechowywane i są świadectwem dla nas, dla przyszłych p[pokoleń, dla całego świata" - podkreśliła szefowa prezydenckiej kancelarii.

Wiceminister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Magdalena Gawin zaznaczyła, że inicjatorem powstania Programu UNESCO Pamięć Świata była Polska. "To dzięki Polakom ten program powstał w 1992 r. i jest skarbnica najważniejszej pamięci świata" - dodała.

Jak mówiła, w tegorocznej 4. edycji Listy Krajowej Programu UNESCO Pamięć Świata znalazły się zarówno dokumenty średniowieczne, nowożytne, jak i nagrania dźwiękowe z okresu drugiej wojny światowej. Chodzi o kolekcję 93 oryginalnych, stalowych płyt gramofonowych Polskiego Radia z nagraniami z września 1939 r., m.in., z przemówieniami prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka.

Gawin wyraziła nadzieję, że niedługo na krajowej liście znajdą się raporty rotmistrza Witolda Pileckiego oraz zeznania mieszkańców warszawskiej Woli przed Główną Komisją Badania Zbrodni hitlerowskich.

Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych Paweł Pietrzyk zaznaczył, że wszystkie obiekty znajdujące się na krajowej Liście Programu UNESCO Pamięć Świata zostały zdygitalizowane i można je obejrzeć on-line na stronie www.pamiecpolski.gov.pl

W tegorocznej edycji na krajową listę wpisano m.in: dokument Przemysła II z 15 sierpnia 1295 r. z zasobu Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie; dokument króla Kazimierza Wielkiego dla biskupa ormiańskiego Grzegorza we Lwowie z 4 lutego 1367 r. z zasobu Archiwum Głównego Akt Dawnych; Trybunał Koronny Lubelski (1579-1811) z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie; Archiwum Ordynacji Zamojskiej ze Zwierzyńca (1581-1944) z zasobu Archiwum Państwowego w Lublinie; Przywilej Chełmiński z 1 października 1251 r. z zasobu Archiwum Państwowego w Toruniu; Średniowieczne rotulusy z klasztoru premonstratensów na Ołbinie we Wrocławiu (1257, 1305-1370) z zasobu Archiwum Państwowego we Wrocławiu.

Na liście zostały umieszone także: kolekcja utworów Fryderyka Chopina z lat 30. i 40. XIX w. z zasobu Biblioteki Jagiellońskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego; rękopiśmienna spuścizna Juliusza Słowackiego (1835-1865) z zasobu Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu; rękopis „Balladyny” Juliusza Słowackiego (ok. 1834-1838) z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie; rękopis zbioru wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego pt. „W żalu najczystszym” z 1942 roku z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie; Teki Górskiego – zbiór rękopisów do historii Polski i krajów sąsiednich w XVI w. z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie.

Na liście znalazło się też pięć unikatowych egzemplarzy dzieł Jana Heweliusza (1647-1690) z zasobu Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Gdańskiej; kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku z zasobu Archiwum Polskiego Radia S.A. oraz rękopiśmienny atlas Mappy Hrabstwa Bialskiego z 1781 roku z zasobu Towarzystwa Naukowego Płockiego Mapa Księstwa Pszczyńskiego z 1636 roku z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach.

Zapoczątkowany w 1992 r. program UNESCO "Pamięć Świata". Jego celem jest podejmowanie działań służących ochronie i udostępnianiu międzynarodowego dziedzictwa dokumentacyjnego, a także zwiększanie świadomości jego znaczenia. Od 1997 roku obiekty o światowym znaczeniu historycznym lub cywilizacyjnym wpisywane są na Listę Światową Programu.

W 2014 r. powstała Polska Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata. Polski Komitet Programu UNESCO Pamięć Świata złożony z przedstawicieli największych polskich bibliotek, archiwów oraz środowisk naukowych, na czele którego stoi Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych Paweł Pietrzyk, w tym roku po raz czwarty wyłonił obiekty, które zostały wpisane na Krajową Listę.

15 nowych obiektów można obejrzeć na wystawie zatytułowanej "Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata - 4. edycja" prezentowanej przed Kordegardą - Galerią Narodowego Centrum Kultury. Ekspozycja w Warszawie będzie dostępna do 30 czerwca. Następnie pojawi się w kolejnych miastach, z których pochodzą obiekty wpisane na listę.(PAP)

autor: Marzena Kozłowska

mzk/ par/