8 marca

----------

1223 - W Jędrzejowie zmarł Wincenty Kadłubek, kronikarz, biskup krakowski; autor spisanej po łacinie "Kroniki polskiej", obejmującej okres od czasów pradawnych do 1202 roku; beatyfikowany w 1764 r.

1761 - W Pikowie na Podolu urodził się Jan Potocki, podróżnik, pisarz, archeolog, historyk, poseł na Sejm Czteroletni; autor m.in. "Rękopisu znalezionego w Saragossie" i "Parad".

1769 - Konfederacja barska: Rosjanie zdobyli Okopy Świętej Trójcy, twierdzę nad Dniestrem, bronioną przez Kazimierza Pułaskiego.

1791 - W Królówce koło Bochni urodził się Kazimierz Brodziński, poeta, krytyk literacki, historyk literatury filozof, autor m.in. "Wiesława. Sielanki krakowskiej".

1811 - W Tarnowie urodził się Jan Tyssowski, działacz polityczny, żołnierz Powstania Listopadowego, przywódca powstania krakowskiego w 1846 roku.

1822 - W Zadusznikach koło Tarnowa urodził się Ignacy Łukasiewicz, farmaceuta, pionier przemysłu naftowego w Europie, wynalazca lampy naftowej; część źródeł jako datę jego urodzenia podaje 23 marca 1822 r.

1865 - W Warszawie urodził się Leo Belmont, założyciel Polskiego Towarzystwa Esperantystów, adwokat, obrońca polityczny, publicysta, krytyk literacki, poeta, autor powieści; zmarł w 1941 r. w warszawskim getcie.

1878 - W Stanisławowie urodził się Jan Szczepkowski, rzeźbiarz, malarz, członek Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka" i towarzystwa Polska Sztuka Stosowana, autor projektu elewacji Sejmu RP oraz pomników Stanisława Moniuszki i Wojciecha Bogusławskiego na warszawskim Placu Teatralnym.

1890 - W Tarnopolu urodził się Eugeniusz Baziak, arcybiskup lwowski.

1891 - W Białymstoku urodził się Witold Budryk, inżynier, profesor i rektor krakowskiej Akademii Górniczo-Hutniczej, członek Polskiej Akademii Nauk, więzień niemieckiego obozu Sachsenhausen.

1899 - W Warszawie urodził się Jan Ciecierski, aktor, reżyser, autor pamiętników, znany m.in. z ról w filmach "Pierwsze dni", "Aktorzy prowincjonalni", "Dyrygent" oraz roli Józefa Matysiaka w popularnej powieści radiowej "Matysiakowie".

1917 - W Mińsku urodziła się Hanna Skarżanka, aktorka, piosenkarka, żołnierz Kedywu Wileńskiego Okręgu AK, znana m.in. z ról w filmach "Młodość Chopina", "Prawo i pięść", "Wezwanie", "Polowanie na muchy".

1918 - W Warszawie zmarł Tadeusz Korzon, historyk; przedstawiciel tzw. warszawskiej szkoły historycznej.

1927 - Rada Ministrów podjęła uchwałę o sprowadzeniu do Polski prochów Juliusza Słowackiego i złożeniu ich na Wawelu.

1927 - We wsi Wrocanka koło Jasła urodził się Stanisław Kania, działacz komunistyczny, członek Biura Politycznego KC PZPR (1975-1981), I sekretarz KC PZPR (1980-1981), członek Rady Państwa (1982-1985).

1936 - W Przededworzu na Kielecczyźnie urodził się Janusz Zakrzeński, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Nad Niemnem", "Tajemnica Enigmy", "Polonia Restituta", a także w serialu "Czarne chmury"; członek Związku Piłsudczyków, wielokrotnie wcielający się w rolę Józefa Piłsudskiego; zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu pod Smoleńskiem.

1936 - W Kole urodził się Józef Duriasz, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Popioły", "Lokis. Rękopis profesora Wittembacha" oraz "Soból i panna".

1941 - W Warszawie urodził się Maciej Łukasiewicz, dziennikarz, w latach 2000-2004 redaktor naczelny "Rzeczpospolitej", w PRL redaktor i wydawca pism podziemnych, twórca wydawnictwa MOST.

1941 - W Berlinie urodziła się Krystyna Konarska, piosenkarka i aktorka, wystąpiła m.in. w filmie Jerzego Stefana Stawińskiego "Pingwin".

1944 - W Warszawie urodził się Waldemar Łysiak, pisarz, publicysta, autor m.in. książek poświęconych epoce napoleońskiej, a także historii sztuki.

1946 - Dekret Rady Ministrów, zatwierdzony przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej, "o majątkach opuszczonych i poniemieckich".

1948 - W Łodzi utworzono Państwową Wyższą Szkołę Filmową, popularną "Filmówkę".

1953 - W reakcji na odmowę wydrukowania wielkiego nekrologu Józefa Stalina, władze PRL zawiesiły wydawanie "Tygodnika Powszechnego".

1953 - W Katowicach urodziła się Ewa Ziętek, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z ról w filmach "Nadzór", "Party przy świecach", "Milioner" oraz w serialach "Alternatywy 4" i "Złotopolscy".

1958 - W Skolimowie pod Warszawą zmarła Irena Solska, aktorka teatralna, reżyserka.

1960 - W Warszawie urodził się Maciej Kuroń, dziennikarz, autor programów o tematyce kulinarnej, w czasach PRL działacz opozycji demokratycznej, członek NZS, internowany w stanie wojennym.

1964 - W Katedrze Wawelskiej w Krakowie odbył się ingres arcybiskupi Karola Wojtyły.

1968 - Na Uniwersytecie Warszawskim odbył się wiec protestacyjny "przeciwko haniebnej decyzji zakazującej wystawienia „Dziadów” w Teatrze Narodowym" oraz relegowaniu z uczelni Adama Michnika i Henryka Szlajfera; w przyjętej rezolucji studenci stwierdzali: "Nie pozwolimy odebrać sobie prawa do obrony demokratycznych i niepodległościowych tradycji Narodu Polskiego. Nie umilkniemy wobec represji"; wiec został brutalnie zaatakowany przez oddziały milicji oraz "aktyw robotniczy".

1968 - W Crawley (Wlk. Brytania) zmarł Jerzy Braun, wioślarz, trzynastokrotny mistrz Polski, srebrny i brązowy medalista igrzysk olimpijskich w 1932 roku, żołnierz Brygady Strzelców Karpackich, obrońca Tobruku, uczestnik bitwy o Monte Cassino.

1981 - W Poznaniu rozpoczął się krajowy zjazd, na którym powołano Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych "Solidarność"; jego przewodniczącym został Jan Kułaj.

1981 - Powstało Zjednoczenie Patriotyczne "Grunwald", posiadające zgodę kierownictwa PZPR na używanie haseł nacjonalistycznych, ksenofobicznych i antysemickich; organizacja, na czele której stał reżyser Bogdan Poręba, działała do 1990 r.

1988 - W 20. rocznicę Marca '68 w Warszawie, Krakowie, Lublinie i Gliwicach odbyły się manifestacje zorganizowane przez NZS, które brutalnie zaatakowała milicja.

1990 - Sejm przyjął ustawę o samorządzie terytorialnym.

1998 - W Ancaster (Kanada) zmarł Andrzej Brycht, pisarz, autor m.in. "Suchych traw", "Dancingu w kwaterze Hitlera", "Raportu z Monachium" i scenariusza do filmu Jerzego Ziarnika "Wycieczka w nieznane".

2006 - W Bydgoszczy zmarła Teresa Ciepły, lekkoatletka, trzykrotna medalistka olimpijska, dwukrotna mistrzyni Europy, rekordzistka świata i Europy.

2008 - Rozpoczęło działalność Narodowe Archiwum Cyfrowe.

2009 - W Warszawie zmarł prof. Zbigniew Religa, kardiochirurg, twórca oddziału kardiochirurgii w Zabrzu, gdzie w 1985 r. dokonał pierwszego w Polsce udanego przeszczepu serca; w latach 2005-2007 minister zdrowia w rządach Kazimierza Marcinkiewicza i Jarosława Kaczyńskiego.

2014 - W Warszawie zmarła Joanna Szczerbic, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z ról w filmach "Agnieszka 46", "Ręce do góry", "Bariera", "Jutro Meksyk".

2015 – Otwarto pierwszy odcinek II linii warszawskiego metra pomiędzy Dworcem Wileńskim a Rondem Daszyńskiego.

9 marca

-------

1009 - Podczas misji w pogańskich Prusach męczeńską śmierć, razem z osiemnastoma towarzyszami, poniósł Bruno z Kwerfurtu, mnich benedyktyński, misjonarz; święty Kościoła katolickiego; jako datę śmierci męczennika podaje się także 14 lutego.

1630 - W Podhajcach zmarł Mikołaj Wolski, marszałek wielki koronny, dyplomata, przedsiębiorca, fundator klasztoru kamedułów na krakowskich Bielanach.

1652 - Podczas obrad sejmu walnego w Warszawie poseł z Upity Władysław Siciński nie wyraził zgody na przedłużenie obrad Sejmu; w wyniku powstałej sytuacji marszałek izby podjął precedensową decyzję o zakończeniu debaty.

1777 - W Warszawie urodził się Aleksander Orłowski, rysownik, malarz, grafik.

1830 - W Reszlu urodził się Julius Dinder, arcybiskup gnieźnieński i poznański w latach 1886-1890.

1838 - W Krakowie urodził się Ludwik Gumplowicz, prawnik, teoretyk prawa, pionier polskiej socjologii, badacz m.in. problematyki mniejszości etnicznych.

1922 - W Suwałkach urodził się Lechosław Marszałek, reżyser i scenarzysta filmów animowanych, m.in. "Przygód Błękitnego Rycerzyka", twórca serialu "Reksio".

1926 - W Warszawie urodziła się Zofia Stefanowska, historyczka literatury, redaktorka "Pamiętnika Literackiego", profesor IBL PAN, uczestniczka Powstania Warszawskiego, sanitariuszka batalionu "Zośka".

1931 - W Strumieniu koło Cieszyna urodził się Janusz Kidawa, reżyser filmowy, autor m.in. filmu "Grzeszny żywot Franciszka Buły".

1936 - W Przytyku pod Radomiem doszło do starć, w czasie których zginęło kilku Żydów i Polaków.

1937 - W Kaliszu urodził się Ryszard Cieślak, aktor Teatru Laboratorium, reżyser teatralny, pedagog; bliski współpracownik Jerzego Grotowskiego.

1938 - W Warszawie urodził się Ryszard Parulski, szermierz, wicemistrz olimpijski (1964), wielokrotny medalista mistrzostw świata we florecie i szpadzie; prawnik, założyciel i prezes fundacji "Gloria Victis".

1943 - Władze niemieckie zalegalizowały aborcję w nieograniczonym zakresie na obszarze Generalnego Gubernatorstwa. Decyzja była elementem prowadzonej przez Niemcy polityki wyniszczania „niższych ras”.

1947 - W Zielonej Górze urodził się Ryszard Peryt, aktor, reżyser operowy, twórca inscenizacji operowych, dyrektor Warszawskiej Opery kameralnej w latach 1985-2005.

1949 - Sejm przyjął ustawę o likwidacji analfabetyzmu.

1953 - W Moskwie odbył się pogrzeb Józefa Stalina; wzięły w nim udział delegacje komunistycznych partii, na czele których stali pierwsi sekretarze; PZPR reprezentował Bolesław Bierut; w trakcie pogrzebu doszło do tragedii - wyloty ulic na Plac Czerwony zostały zastawione ciężarówkami, o które napierający tłum rozgniótł kilkaset osób.

1955 - W Rybniku urodził się Józef Pinior, polityk, działacz opozycji demokratycznej i podziemnej "Solidarności", autor operacji ukrycia przed władzami komunistycznymi 80 milionów złotych należących do dolnośląskiej Solidarności, senator RP, eurodeputowany.

1956 - Postanowieniem Najwyższego Sądu Wojskowego z więzienia zwolniony został gen. Marian Spychalski.

1959 - Sąd Wojewódzki w Warszawie skazał niemieckiego zbrodniarza, nazistowskiego dygnitarza Ericha Kocha na karę śmierci za zbrodnie popełnione w czasie II wojny światowej na ludności polskiej i żydowskiej; wyroku jednak nigdy nie wykonano; Koch zmarł w więzieniu w Barczewie w 1986 r.

1959 - Premiera filmu Jana Rybkowskiego "Pan Anatol szuka miliona" z Tadeuszem Fijewskim w roli głównej.

1962 - Premiera filmu "Nóż w wodzie" w reżyserii Romana Polańskiego.

1968 - Na Politechnice Warszawskiej odbył się wiec wyrażający poparcie dla studentów UW i potępiający brutalne działania milicji; w odpowiedzi na kłamliwe informacje prasy dotyczące studenckich protestów palono gazety i wznoszono okrzyki "Prasa kłamie!".

1973 - W Łodzi zmarł Andrzej Witos, działacz ruchu ludowego, członek PSL "Piast", SL i ZSL, w 1943 roku wstąpił do Związku Patriotów Polskich, a rok później wszedł w skład PKWN, poseł Sejmu Ustawodawczego; brat Wincentego Witosa.

1983 - W Grudziądzu rozpoczął się proces Anny Walentynowicz oskarżonej przez władze komunistyczne o "kontynuowanie działalności związkowej i organizowanie akcji protestacyjnej" w grudniu 1981 r.; Walentynowicz skazana została na rok i trzy miesiące więzienia w zawieszeniu na trzy lata.

1984 - Premiera filmu "Soból i panna" w reżyserii Huberta Drapelli.

1985 - W Warszawie spłonął gmach Teatru Narodowego.

1991 - Sejm kontraktowy przyjął uchwałę o skróceniu kadencji.

1992 - W Tel Awiwie zmarł Menachem Begin, urodzony w Brześciu nad Bugiem działacz syjonistyczny, izraelski polityk, w latach 1977-1983 premier Izraela; laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1978 r.

2006 - W Warszawie zmarła Hanka Bielicka, aktorka, nazywana "królową estrady i kabaretu" oraz "mistrzynią monologu"; przez ponad 40 lat związana z warszawskim Teatrem Syrena; występowała w kabaretach "Szpak" i "U Lopka", a także w radiowym "Podwieczorku przy mikrofonie"; zagrała w wielu filmach, m.in. w "Zakazanych piosenkach", "Cafe pod Minogą", "Małżeństwie z rozsądku", "Gangsterach i filantropach" oraz w "Panu Wołodyjowskim".

2012 - Adam Bielecki i Janusz Gołąb dokonali pierwszego zimowego wejścia na ośmiotysięcznik Gaszerbrum I.

10 marca

--------

1526 - Zmarł Janusz III, ostatni książę mazowiecki; po jego śmierci Mazowsze włączono do Korony.

1752 - W Kamieńcu Podolskim urodził się Józef Zajączek, żołnierz i polityk, uczestnik Insurekcji Kościuszkowskiej, członek Rady Najwyższej Narodowej, uczestnik wojen napoleońskich, od 1815 roku namiestnik Królestwa Polskiego.

1810 - W Nowym Dworze na Litwie urodził się Stanisław Kierbedź, inżynier, budowniczy mostów stalowych, m.in. mostu Aleksandrowskiego w Warszawie.

1822 - W Manieczkach koło Śremu zmarł Józef Wybicki, polityk, pisarz, publicysta; konfederat barski, członek Komisji Edukacji Narodowej, uczestnik Powstania Kościuszkowskiego; współtwórca Legionów Polskich we Włoszech; autor "Mazurka Dąbrowskiego", który stał się polskim hymnem narodowym.

1823 - W Targowej Górce zmarł Antoni Amilkar Kosiński, żołnierz Insurekcji Kościuszkowskiej, współtwórca Legionów Polskich we Włoszech, generał armii Księstwa Warszawskiego.

1847 - W Warszawie urodził się Karol Kozłowski, architekt, autor projektu gmachu Filharmonii Warszawskiej przy ulicy Jasnej.

1865 - W Okocimiu urodził się Julian Nowak, lekarz, bakteriolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, rektor UJ w roku akademickim 1921/1922; premier RP w 1922 r.; senator w latach 1922-1927 z ramienia PSL "Piast".

1870 - W Porozowie koło Wołkowyska, obecnie na Białorusi, urodziła się Ester Rachel Kamińska, aktorka teatralna, przyrównywana przez współczesnych do Eleonory Duse i Sary Bernhardt, nazywana "matką żydowskiego teatru"; grała w języku jidysz.

1873 - W Warszawie urodził się Witold Noskowski, dziennikarz, krytyk literacki i muzyczny, współzałożyciel kabaretu "Zielony Balonik", zamordowany przez Gestapo w listopadzie 1939 roku.

1918 - W Krakowie urodził się Zygmunt Michałowski, dziennikarz, publicysta, dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 1976-1982.

1920 - Głównodowodzący sił zbrojnych Rosji Sowieckiej Siergiej Kamieniew zatwierdził plan uderzenia na Zachód przez Polskę.

1939 - W Bieńkówce koło Makowa Podhalańskiego urodził się Stanisław Radwan, kompozytor muzyki teatralnej i filmowej m.in. do filmów "Blizna" i "Sprawa Gorgonowej".

1939 – Podczas rozpoczynającego się w Moskwie XVIII Zjazdu WKP(b) Józef Stalin wygłosił tzw. kasztanową mowę, która była zapowiedzią zbliżenia sowiecko-niemieckiego.

1942 - Rząd sowiecki zmniejszył liczbę dziennych racji żywnościowych dla Armii Polskiej w ZSRS z 70 tys. do 26 tys.

1944 - W ruinach warszawskiego getta Niemcy rozstrzelali Emanuela Ringelbluma - historyka, działacza społecznego i politycznego związanego z partią Poalej Syjon-Lewica, organizatora Podziemnego Archiwum Getta - zwanego Archiwum Ringelbluma.

1944 - W Moskwie komunistyczny Związek Patriotów Polskich utworzył agencję prasową Polpress.

1947 - Pod naciskiem władz sowieckich Polska i Czechosłowacja podpisały układ o przyjaźni i wzajemnej pomocy; oba państwa zobowiązały się w ciągu dwóch lat ostatecznie uregulować sporne kwestie graniczne i respektować prawa mniejszości narodowych.

1955 - W Olsztynie urodził się Juliusz Machulski, reżyser, scenarzysta, producent filmowy; autor filmów "Vabank", "Vabank II, czyli riposta", "Seksmisja", "Kingsajz", "Deja vu", "Szwadron", "Killer" i "Vinci".

1974 - We Wrocławiu zmarł kardynał Bolesław Kominek, arcybiskup metropolita wrocławski, inicjator wysłania w 1965 r. do Episkopatu Niemiec "Orędzia biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusowym urzędzie pasterskim".

1981 - Odbyło się pierwsze spotkanie Lecha Wałęsy z pełniącym funkcję premiera gen. Wojciechem Jaruzelskim.

1986 - Premiera filmu Kazimierza Kutza "Wkrótce nadejdą bracia".

1994 - Z połączenia Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu i filii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Nysie powstał Uniwersytet Opolski.

1994 - W Warszawie zmarł Włodzimierz Haupe, reżyser filmowy, autor m.in. filmów "Szczęściarz Antoni", "Głos ma prokurator" i "Doktor Judym".

2009 - W Warszawie zmarła Zofia Saretok, aktorka teatralna i filmowa, wystąpiła m.in. w filmach "Kazimierz Wielki", "Duet", Królowa Bona" i serialu "Trzecia granica".

11 marca

--------

1646 - W Brodach na Ukrainie zmarł Stanisław Koniecpolski, hetman wielki koronny; zwycięski wódz w bitwach pod Trzcianą ze Szwedami (1629) i pod Ochmatowem z Tatarami (1644).

1863 - Powstanie Styczniowe: W obozie w Goszczy pod Krakowem gen. Marian Langiewicz został ogłoszony dyktatorem powstania.

1886 - W Brzeżanach urodził się Edward Śmigły-Rydz, oficer I Brygady Legionów Polskich, komendant POW, w czasie wojny polsko-bolszewickiej dowódca armii; po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego Generalny Inspektor Sił Zbrojnych; od 1936 r. marszałek Polski; Naczelny Wódz w kampanii polskiej w 1939 r.

1896 - W Janowie Podlaskim urodził się Tadeusz Tański, inżynier, konstruktor samochodowy, autor pierwszego polskiego samochodu pancernego Ford FT-B oraz samochodu osobowego CWS T-1.

1927 - Rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych została zdelegalizowana Niezależna Partia Chłopska.

1928 - Odbyły się wybory do Senatu II kadencji; Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem (BBWR) uzyskał w nich 41,4 proc. głosów.

1928 - W Warszawie otwarty został Ogród Zoologiczny.

1929 - W Kazimierówce koło Zawiercia urodził się Józef Zapędzki, dwukrotny mistrz olimpijski z Meksyku (1968) i Monachium (1972) w strzelaniu; wielokrotny medalista mistrzostw świata i Europy.

1930 – Otwarto regularną linię pasażerską z Gdyni do Nowego Jorku.

1932 - Sejm uchwalił ustawę o szkolnictwie - tzw. reformę jędrzejewiczowską, która wprowadzała m.in. powszechny obowiązek szkolny na szczeblu szkoły powszechnej, odpowiednik obecnej szkoły podstawowej.

1938 - Na granicy polsko-litewskiej zastrzelony został przez strażników litewskich żołnierz KOP Stanisław Serafin; władze polskie wykorzystały powstały kryzys do wymuszenia na Kownie normalizacji stosunków dyplomatycznych.

1941 - W odwecie za zabicie przez grupę bojową ZWZ aktora Igo Syma, obywatela polskiego współpracującego z wywiadem i policją niemiecką, w Palmirach rozstrzelano 21 więźniów Pawiaka, wśród nich dwóch profesorów Uniwersytetu Warszawskiego: Stefana Kopcia, biologa, oraz Kazimierza Zakrzewskiego, historyka.

1942 - W Warszawie urodził się Marek Kotański, psycholog terapeuta, działacz społeczny; na początku lat 80. zorganizował Młodzieżowy Ruch na rzecz Przeciwdziałania Narkomanii "Monar"; był współzałożycielem Stowarzyszenia Solidarni wobec AIDS-PLUS; w latach 90. zajął się bezdomnymi, tworząc ośrodki "Markotu".

1947 - W Warszawie rozpoczął się proces komendanta niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz-Birkenau Rudolfa Hoessa, który został skazany na karę śmierci; wyrok przez powieszenie wykonano 16 kwietnia 1947 r.

1950 - W Łodzi urodził się Maciej Góraj, aktor filmowy i teatralny, wystąpił m.in. w filmach "To ja zabiłem", "Ziemia obiecana" i serialu "Polskie drogi".

1951 - Powstało Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich.

1956 - W "Po prostu" ukazał się artykuł Jerzego Ambroziewicza, Walerego Namiotkiewicza i Jana Olszewskiego "Na spotkanie ludziom z AK". Tekst wzywał do rehabilitacji żołnierzy Armii Krajowej i włączenia ich do środowisk kombatanckich zdominowanych przez byłych funkcjonariuszy AL i Armii Berlinga; artykuł przeszedł do historii jako jeden z najważniejszych symboli odwilży.

1966 - Premiera filmu "Faraon" w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

1968 - Marzec 68: w Warszawie pod gmachem KC PZPR odbyła się demonstracja studencka, która została rozpędzona przez milicję; Koło Poselskie Znak wystosowało interpelację w obronie represjonowanych studentów.

1980 - W Warszawie zmarła Estera Kowalska, aktorka związana z teatrami w Łodzi i Wrocławiu, a od 1957 roku z Teatrem Żydowskim w Warszawie.

1988 - Premiera "Krótkiego filmu o zabijaniu" w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego.

1993 - W Warszawie zmarła Alina Centkiewicz, pisarka, polarniczka, współautorka wraz z mężem Czesławem Centkiewiczem, książek "Odarpi, syn Egigwy", "Znowu na Wyspie Niedźwiedziej", "Fridjof, co z ciebie wyrośnie".

1996 - W Bydgoszczy zmarł Tadeusz Nowakowski, pisarz, publicysta, współpracownik BBC i sekcji polskiej RWE, autor książek "Obóz Wszystkich Świętych", "Syn zadżumionych", "Wiza do Hrubieszowa".

2000 - W Paryżu zmarł Kazimierz Brandys, prozaik, eseista; autor m.in. powieści "Obywatele", "Matka Królów", "Nierzeczywistość", opowiadania "Jak być kochaną", a także czterotomowego dziennika "Miesiące".

2002 - Zmarła Marion Doenhoff, przed II wojną zarządzała majątkami rodzinnymi w Friedrichstein pod Królewcem i w leżących dzisiaj w Polsce Kwitajnach; w 1944 r. uczestniczyła w nieudanym spisku przeciwko Hitlerowi; w styczniu 1945 r. uciekła z Prus konno przed nadciągającą armią sowiecką; dziennikarka, redaktorka naczelna i wydawca tygodnika "Die Zeit", zwolenniczka pojednania niemiecko-polskiego; w 1991 r. otrzymała doktorat honoris causa Uniwersytetu w Toruniu, a od 1995 r. jej imię nosi gimnazjum w Mikołajkach, na Mazurach; zmarła na zamku Crottorf, w Nadrenii-Palatynacie.

2012 - W Zgierzu zmarł Bogusław Mec, piosenkarz, kompozytor, artysta plastyk; do jego największych przebojów należą piosenki "Jej portret", "Na pozór", "Z wielkiej nieśmiałości", "Mały, biały pies".

2013 - W Warszawie zmarł gen. Florian Siwicki, szef MON w latach 1983-1990, współpracownik gen. Wojciecha Jaruzelskiego, w stanie wojennym członek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego.

12 marca

--------

1329 – Król Czech Jan Luksemburski i wielki mistrz zakonu krzyżackiego Werner von Orseln podpisali w Toruniu sojusz skierowany przeciw Polsce, który był to odpowiedzią na najazd Władysława Łokietka na ziemię chełmińską.

1679 - Jan III Sobieski podpisał w Grodnie przywileje dla rotmistrzów tatarskich na osiedlenie się we wsiach trzech ekonomii królewskich: brzeskiej, kobryńskiej i grodzieńskiej; jedną z nadanych Tatarom wsi były Kruszyniany.

1817 - W Królestwie Polskim powołany został Korpus Górniczy, formacja obejmująca personel państwowych kopalni i hut.

1818 - Papież Pius VII podniósł diecezję warszawską do rangi archidiecezji; arcybiskup warszawski otrzymał tytuł prymasa Królestwa Polskiego.

1865 - W Poznaniu zmarł Leon Przyłuski, arcybiskup gnieźnieński i poznański, prymas Polski w latach 1845-1865.

1871 - W Poitiers zmarł Leonard Chodźko, historyk, kartograf, działacz emigracyjny, wydawca.

1889 - W Kijowie urodził się Wacław Niżyński, tancerz, choreograf.

1894 - W Poznaniu zmarł August Cieszkowski, filozof, ekonomista.

1908 - W Warszawie zmarł Jan Ludwik Popławski, publicysta, współzałożyciel Ligi Narodowej i Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego.

1910 - W Stryju urodził się Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka", oficer WP, dowódca V Wileńskiej Brygady AK, a następnie oddziałów partyzanckich eksterytorialnego Wileńskiego Okręgu AK; w 1948 r. aresztowany przez UB, następnie skazany na karę śmierci; stracony 8 lutego 1951 r. w warszawskim więzieniu na Mokotowie; szczątki "Łupaszki" zidentyfikowano w 2013 r. w wyniku ekshumacji przeprowadzonych przez IPN na tzw. Łączce na Wojskowych Powązkach; pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika w 2016 r. został pochowany z wojskowym ceremoniałem na Wojskowych Powązkach.

1922 - W Krakowie zmarła Aniela Salawa, zakonnica, mistyczka, błogosławiona Kościoła katolickiego.

1923 - W Zgierzu urodził się Władysław Sheybal, aktor i reżyser, znany m.in. z roli muzyka w filmie "Kanał" Andrzeja Wajdy, roli Kronsteena "From Russia with Love" Terrence'a Younga i występu w serialu telewizyjnym "Shogun".

1931 - W Starym Sączu urodził się Józef Tischner, katolicki duchowny, filozof, teolog, pisarz; autor m.in. książek "Świat ludzkiej nadziei", "Etyka Solidarności", "Myślenie według wartości", "Nieszczęsny dar wolności" oraz "Historii filozofii po góralsku".

1934 - W Kochłowicach, obecnie dzielnica Rudy Śląskiej, urodził się Henryk Bista, aktor, przez 30 lat związany z Teatrem Wybrzeże w Gdańsku, od 1992 r. występował w Teatrze Współczesnym w Warszawie; znany m.in. z roli Senatora w filmie "Lawa" Tadeusza Konwickiego, sędziego Jaskóły w "Piłkarskim pokerze" Janusza Zaorskiego oraz Bertolda Brechta w telewizyjnej inscenizacji "Opowieści z Hollywoodu".

1936 - W Tarnowie urodził się Michał Heller, katolicki duchowny, filozof, teolog, fizyk, kosmolog; laureat Nagrody Templetona, kawaler Orderu Orła Białego, fundator i pomysłodawca Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie; autor kilkudziesięciu książek z zakresu filozofii, teologii, kosmologii, historii nauki.

1937 - Zwycięzcą III Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina został Jakow Zak z ZSRS.

1943 - Oddział "Jędrusiów" związany z konspiracyjną organizacją Odwet działającą na Kielecczyźnie, wspólnie z żołnierzami AK rozbił niemieckie więzienie w Opatowie, uwalniając kilkudziesięciu więźniów.

1944 - W Palikrowach w powiecie Brody ukraińscy nacjonaliści zamordowali około 360 osób narodowości polskiej.

1948 - W Sandomierzu zmarł Józef Świeżyński, polityk, w 1918 mianowany przez Radę Regencyjną premierem rządu Królestwa Polskiego, w latach 1919-33 prezes Polskiej Macierzy Szkolnej.

1955 - W Gdańsku urodziła się Janina Ochojska, założycielka i szefowa Polskiej Akcji Humanitarnej.

1956 - W Moskwie zmarł I sekretarz KC PZPR Bolesław Bierut; w okresie międzywojennym członek KPP i WKP(b), funkcjonariusz Międzynarodówki Komunistycznej; w latach 1944-1956 członek BP PPR, a następnie PZPR; od 1948 do 1954 r. przewodniczący, później (1954-1956) I sekretarz KC PZPR; prezydent KRN (1944-1947); w latach 1947-1952 prezydent RP; bezpośrednio odpowiedzialny za zbrodnie komunistycznego aparatu bezpieczeństwa.

1956 - W Zębie urodził się Stanisław Bobak, skoczek narciarski, dwukrotny olimpijczyk.

1963 - W Warszawie urodził się Kazik Staszewski, wokalista, kompozytor, lider zespołu "Kult".

1965 - Premiera filmu "Życie raz jeszcze" w reżyserii Janusza Morgensterna.

1999 - W Independence w stanie Missouri w USA odbyła się uroczystość oficjalnego przyjęcia Polski, Czech i Węgry do NATO.

2005 - W Gdańsku zmarł Zbigniew Kuźmiński, reżyser, autor filmów "Nad Niemnem", "Między ustami a brzegiem pucharu", "Agent nr 1".

2013 - W Krakowie zmarł Marek Skwarnicki, poeta, publicysta, członek redakcji "Tygodnika Powszechnego".

2020 - Pandemia koronawirusa: na COVID-19 zmarła pierwsza osoba w Polsce.

13 marca

--------

1202 - W Kaliszu zmarł Mieszko III Stary, książę wielkopolski i krakowski.

1516 - W Budzie zmarł Władysław II Jagiellończyk, król Czech i Węgier.

1832 - W Petersburgu zmarł Aleksander Orłowski, malarz, batalista.

1845 - W Radzyminie urodził się Jan Baudouin de Courtenay, językoznawca, jeden z najwybitniejszych lingwistów świata; w 1922 r. wysunięty przez mniejszości narodowe, jako kandydat w wyborach na prezydenta RP.

1863 – Francuski poeta August Barbier napisał wiersz "Atak pod Węgrowem", który został zainspirowany atakiem polskich kosynierów na rosyjskie armaty w czasie stoczonej 3 lutego bitwy pod Węgrowem.

1873 - We Lwowie urodziła się Maryla Wolska, poetka okresu Młodej Polski, autorka tomików "Symfonia jesienna", "Dzbanek malin".

1881 - W wyniku zamachu bombowego zginął car Aleksander II Romanow; głównym wykonawcą zamachu był Polak Ignacy Hryniewiecki, członek rosyjskiej organizacji spiskowej Narodna Wola, śmiertelnie ranny podczas eksplozji.

1884 - W Warszawie urodził się Józef Węgrzyn, aktor filmowy i teatralny, reżyser, znany m.in. z filmów "Dziesięciu z Pawiaka", "Strachy", "Kościuszko pod Racławicami", laureat Złotego Wawrzynu Polskiej akademii Literatury.

1893 - W majątku Porochońsk koło Pińska urodził się Konstanty Drucki-Lubecki, pułkownik WP; w kampanii polskiej 1939 r. dowódca Wileńskiej Brygady Kawalerii; więziony w sowieckim obozie w Starobielsku, zamordowany przez NKWD w Charkowie.

1899 - W Warszawie urodził się Jan Lechoń, poeta, eseista, tłumacz, krytyk teatralny i literacki, związany z grupą artystyczną "Skamander".

1909 - W Warszawie urodził się Lucjan Szenwald, poeta, działacz komunistyczny, żołnierz I Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, uczestnik bitwy pod Lenino.

1913 - W Warszawie zmarł Walery Przyborowski, pisarz, autor powieści historycznych m.in. "Bitwa pod Raszynem", "Szwedzi w Warszawie"; uczestnik Powstania Styczniowego.

1922 - W Rzeszowie urodził się Józef Szajna, scenograf, reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru, malarz i grafik; więzień niemieckiego obozu Auschwitz, gdzie dwukrotnie trafił do bloku śmierci, i obozu w Buchenwaldzie; doświadczenia obozowe i wojenne obecne są w całej jego twórczości; międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, poświęcony pomordowanym w czasie niemieckiej okupacji artystom krakowskiej ASP.

1923 - W Wilnie urodził się Emil Karewicz, aktor, niezapomniany Brunner z serialu "Stawka większa niż życie", Jagiełło z "Krzyżaków" i porucznik "Mądry" z "Kanału"; w czasie II wojny światowej żołnierz 2 Armii WP, z którą przeszedł szlak bojowy do Berlina.

1931 - Sejm RP uchwalił ustawę o wygaśnięciu mocy prawnej przepisów wyjątkowych, związanych z pochodzeniem, narodowością, językiem, rasą lub religią obywateli Rzeczypospolitej.

1932 - W Dąbrówce Małej urodził się Edward Szymkowiak, bramkarz Ruchu Chorzów, Gwardii Warszawa i Polonii Bytom, trzykrotny mistrz Polski, 53 razy wystąpił w reprezentacji narodowej.

1940 - Pomiędzy 13 a 15 marca Niemcy zamordowali pierwszą grupę pacjentów Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Kochanówce k. Łodzi; kolejną grupę zamordowano w dniach 27-28 marca; w sumie w marcu zamordowano ok. 550 pacjentów.

1942 - Maciej Aleksy Dawidowski "Alek" z Organizacji Małego Sabotażu "Wawer" wypisał na murach Muzeum Narodowego w Warszawie wielkimi literami: "Ludu W-wy jam tu. Kiliński Jan"; pomnik Jana Kilińskiego został przez władze niemieckie zdemontowany i ukryty w muzeum w odwecie za usunięcie niemieckiej tablicy z pomnika Mikołaja Kopernika.

1942 - Organizacja Małego Sabotażu "Wawer" umieściła na cokole pomnika Mikołaja Kopernika w Warszawie napis: "W odwet za zniszczenie pomnika Kilińskiego zarządzam przedłużenie zimy o 6 tygodni. Mikołaj Kopernik astronom".

1943 - Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację getta w Krakowie; likwidacja getta zakończyła się 14 marca.

1945 - W niemieckim obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen zginął Kazimierz Prószyński, wynalazca, konstruktor, pionier polskiej kinematografii.

1947 - W Łodzi urodził się Jacek Bierezin, poeta, działacz opozycji, taternik, współzałożyciel ukazującego się poza cenzurą czasopisma "Puls" (1977-1981).

1953 - W sowieckim więzieniu we Władymirze nad Klaźmą zmarł Jan Stanisław Jankowski, w latach 1943-1945 wicepremier i Delegat Rządu RP na Kraj; aresztowany w marcu 1945 r. przez NKWD i sądzony w Moskwie w procesie przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.

1954 - W Cieplicach Śląskich urodził się Piotr Łazarkiewicz, reżyser, aktor, scenarzysta, producent filmowy, reżyser m.in. filmów: "Fala - Jarocin '85", "Kocham kino", "Pora na czarownice".

1954 - W Warszawie powstał Studencki Teatr Satyryków.

1960 - Włoski pianista Maurizio Pollini zwyciężył w VI Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie.

1965 - Argentyńska pianistka Martha Argerich zwyciężyła w VII Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina w Warszawie.

1965 - W Poznaniu urodził się Krzysztof Grabowski, muzyk, wokalista, kompozytor, autor tekstów, dziennikarz, lider zespołów Piżama Porno, Strachy na Lachy.

1970 - Premiera filmu Antoniego Krauze "Monidło".

1992 - W Skolimowie zmarła Irena Netto, aktorka teatralna i filmowa, znana m.in. z filmów "Wolne miasto", "Pożegnania", "Pigułki dla Aurelii", "Wspólny pokój", "Rozstanie".

1996 - W Warszawie zmarł Krzysztof Kieślowski, reżyser filmowy, scenarzysta; autor m.in. "Przypadku", "Dekalogu" i tryptyku "Trzy kolory. Niebieski, Biały, Czerwony", którego pierwsza część zdobyła Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji (1994).

2002 - W Warszawie odsłonięto pomnik Tarasa Szewczenki, ukraińskiego poety i malarza.

2002 - W Warszawie zmarł Hubert Wagner, siatkarz, wielokrotny reprezentant Polski, trener; prowadzona przez niego drużyna siatkarzy zdobyła w 1974 r. w Meksyku mistrzostwo świata, a dwa lata później złoty medal olimpijski na igrzyskach w Montrealu.

2019 – W Warszawie zmarła aktorka Zofia Czerwińska, znana między innymi z filmów Stanisława Barei, ról teatralnych, spektakli Teatru Telewizji i seriali "Czterdziestolatek", "Czterdziestolatek 20 lat później", "Alternatywy 4"; łącznie zagrała około 150 ról i epizodów w produkcjach kinowych i telewizyjnych.

14 marca

--------

1440 - W Kwidzynie przedstawiciele miast i rycerstwa państwa zakonnego założyli tajny Związek Pruski, opozycyjny wobec Zakonu Krzyżackiego.

1503 - W Krakowie zmarł Fryderyk Jagiellończyk, biskup krakowski, arcybiskup gnieźnieński, prymas Polski.

1771 - W Kapustynie na Wołyniu urodził się Józef Chłopicki, generał, wódz naczelny wojsk polskich i dyktator w czasie Powstania Listopadowego.

1794 - W Tarnowie urodził się Józef Bem, uczestnik wojny 1812-1813 i Powstania Listopadowego; w czasie Wiosny Ludów dowódca rewolucyjnego Wiednia; podczas powstania węgierskiego (1848-1849) stał na czele wojsk w Siedmiogrodzie, a następnie był naczelnym wodzem armii węgierskiej; po upadku powstania służył w armii tureckiej jako Murat Pasza.

1801 - W Berlinie zmarł Ignacy Krasicki, biskup warmiński i arcybiskup gnieźnieński, poeta, prozaik, autor satyrycznych poematów "Monachomachia", "Myszeis" oraz powieści "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki".

1801 - W Warszawie urodził się Franciszek Salezy Dmochowski, pisarz, poeta, tłumacz, krytyk literacki, wydawca, autor książek: "Nauczycielka. Powieść z tegoczesnych obrazów społecznych", "Dawne obyczaje i zwyczaje szlachty i ludu wiejskiego w Polsce i w ościennych prowincjach", "Opowiadania starego nauczyciela".

1845 - W Łabędach zmarł Jan Gałeczka, duchowny katolicki, działacz społeczny, założyciel pierwszej polskiej drukarni na Górnym Śląsku.

1862 - W Warszawie urodził się Józef Wolff, księgarz, wydawca, współudziałowiec wydawnictwa "Gebethner i Wolff", animator życia kulturalnego.

1882 - W Warszawie urodził się Wacław Sierpiński, matematyk, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni prezes Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

1887 - W Krakowie urodził się Leon Schiller, reżyser, krytyk i teoretyk teatru, wybitny interpretator twórczości klasyków literatury romantycznej.

1891 - W Rzeszowie urodził się Józef Zając, generał WP, w czasie kampanii polskiej w 1939 r. naczelny dowódca lotnictwa i obrony przeciwlotniczej.

1907 - W Warszawie urodził się Stanisław Ryszard Dobrowolski, poeta, prozaik, tłumacz, autor słów pieśni "Warszawskie dzieci pójdziemy w bój", uczestnik Powstania Warszawskiego, w latach 1949-1968 prezes ZAiKS-u.

1919 - W Nieświeżu wybuchło antybolszewickie powstanie. Z powodu zbyt wolnych postępów polskiej ofensywy powstanie upadło po pięciu dniach.

1920 - W Warszawie urodził się Stefan Mirowski, harcmistrz, instruktor ZHP, porucznik Armii Krajowej, komendant Chorągwi Warszawskiej Szarych Szeregów (Ul "Wisła").

1924 - Rada Ligi Narodów przyznała Polsce Westerplatte, na którym powstała wojskowa składnica tranzytowa.

1938 - W Warszawie urodził się Tadeusz Ross, aktor, satyryk, znany m.in. z filmu "Milion za Laurę" i radiowej audycji satyrycznej "Ross-mówki".

1939 - W Warszawie urodził się Jerzy Surdykowski, dziennikarz, pisarz, dyplomata, scenarzysta, autor m.in. "Błękitnego kontynentu", "Powracającego z morza", "Wołania o sens".

1942 - W Leńczach w pow. wadowickim urodził się Jerzy Trela, aktor, przez wiele lat związany ze Starym Teatrem w Krakowie; wykładowca krakowskiej PWST, w latach 1984-1990 jej rektor; wystąpił m.in. w filmach "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny", "Śmierć jak kromka chleba", "Pan Tadeusz", "Quo vadis", "Anioł w Krakowie" i "Ziarno prawdy", a także w serialach "Kolumbowie" i "Królowa Bona".

1946 - W Lublińcu urodził się Zygmunt Anczok, piłkarz, zawodnik Polonii Bytom i Górnika Zabrze, z którym zdobył tytuł mistrza Polski; srebrny medalista olimpijski z 1972 roku.

1952 - Premiera filmu "Młodość Chopina" w reżyserii Aleksandra Forda.

1952 - W Kwidzynie urodził się Wojciech Belon, poeta, pieśniarz, kompozytor, założyciel, lider i autor repertuaru zespołu Wolna Grupa Bukowina, m.in. "Majstra Biedy".

1957 - W Waliłach koło Białegostoku urodził się Leon Tarasiewicz, malarz; laureat m.in. Nagrody im. Jana Cybisa, Nagrody Fundacji Zofii i Jerzego Nowosielskich.

1964 - Antoni Słonimski doręczył kancelarii premiera Józefa Cyrankiewicza tzw. List 34, będący sprzeciwem wobec polityki kulturalnej prowadzonej przez władze PRL, m.in. ograniczaniu wolności słowa, a także swobód obywatelskich.

1968 - Marzec '68: Podczas wiecu w Katowicach I sekretarz KW PZPR Edward Gierek stwierdził: "owi Zambrowscy, Staszewscy, Słonimscy i spółka, ludzie w rodzaju Kisielewskiego, Jasienicy dowiedli niezbicie, że służą obcym interesom. Brudna piana, która wypłynęła na fali wydarzeń październikowych przed 11 laty, nie została w pełni usunięta z naszego życia".

1978 - Premiera filmu "Pasja" w reżyserii Stanisława Różewicza.

1980 - W pobliżu lotniska Okęcie rozbił się lecący z Nowego Jorku samolot PLL LOT IŁ-62 "Kopernik"; zginęli wszyscy znajdujący się na pokładzie: 77 pasażerów i 10 członków załogi; wśród nich piosenkarka Anna Jantar oraz bokserska reprezentacja USA, lecąca na mecz z polskimi pięściarzami.

1983 - Premiera filmu "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny" w reżyserii Janusza Majewskiego.

1990 – Główny Urząd Statystyczny ogłosił, że inflacja w ciągu minionych dwunastu miesięcy wyniosła 1360 %. Była to najwyższa wartość tego wskaźnika w historii Polski.

2007 - W Warszawie zmarł Zygmunt Kęstowicz, aktor, wystąpił m.in. w filmach "Cień" i "Baza ludzi umarłych", popularność przyniosły mu programy dla dzieci "Piątek z Pankracym" i "Pora na Telesfora"; w ostatnich latach życia znany z roli Władysława Lubicza w telenoweli "Klan".

2013 - W Jastrzębiu Zdroju zmarł Andrzej Biegalski, polski pięściarz, mistrz Europy w wadze ciężkiej z 1975 r.

2020 – Pandemia koronawirusa: w Polsce zaczął obowiązywać stan zagrożenia epidemicznego w związku z szerzeniem się zakażeń wirusem SARS-CoV-2. Wprowadzono m.in. zakaz zgromadzeń powyżej 50 osób, nakaz zamknięcia barów i restauracji, kin, teatrów, klubów, basenów, bibliotek, muzeów, a także ograniczenia w handlu w centrach handlowych oraz obrzędów religijnych w świątyniach. (PAP)

szuk / skp /