Papież Polak był pierwszym od 455 lat biskupem Rzymu niepochodzącym z Włoch, a także najmłodszym od półtora wieku - miał 58 lat. Został wybrany w ósmym głosowaniu, większością 99 głosów, spośród 111 uczestników konklawe. O godzinie 18.44 kardynał Pericle Felici ogłosił wybór kardynałów. Nowy papież, pochodzący zza tak zwanej żelaznej kurtyny, wzbudził niespotykane zainteresowanie mediów i polityków na całym świecie oraz życzliwość zwykłych ludzi. Już w pierwszym przemówieniu, zaraz po wyborze, zwrócił się do wiernych nie po łacinie, jak to było dotychczas zwyczajem papieskim, lecz po włosku, mówiąc prostym i zrozumiałym językiem. Zaskakiwał też prostotą zachowania i bezpośrednimi kontaktami z wiernymi, co wiązało się z łamaniem protokołu. Nazajutrz po wyborze konklawe Jan Paweł II odwiedził w rzymskiej klinice Gemelli chorego przyjaciela, biskupa Andrzeja Deskura, a po mszy pontyfikalnej podszedł do zgromadzonych na placu św. Piotra, rozmawiał z nimi i błogosławił.

Dla bloku państw komunistycznych, na czele ze Związkiem Radzieckim, wybór polskiego kardynała na papieża był potężnym ciosem. Podobnie myślały władze PRL, inaczej natomiast większa część polskiego społeczeństwa, w które wstąpiła nadzieja na zmiany. Papież, który doświadczył dwóch systemów totalitarnych: nazizmu, a potem komunizmu, stał się jedną z najbardziej znaczących osobowości XX wieku. Wywarł szczególny wpływ na losy Kościoła i całego świata, między innymi przyczyniając się do upadku systemu komunistycznego. Angażował się w działania na rzecz porozumienia między wyznawcami chrześcijaństwa, judaizmu oraz islamu. Był pierwszym papieżem, który odwiedził kościół protestancki oraz synagogę, a także rozpoczął publiczny dialog głowy Kościoła katolickiego z muzułmanami. Za nieocenione uważa się jego zasługi dla dialogu katolicko-żydowskiego. Jan Paweł II ustanowił w 1992 roku Światowy Dzień Chorego, a w 2000 roku Święto Miłosierdzia Bożego, obchodzone w II Niedzielę Wielkanocną. 16 października 2002 papież Polak wprowadził do różańca "Tajemnice światła".

Zmarł 2 kwietnia 2005 roku, o godzinie 21.37. Zgodnie z liturgią Kościoła, było to już Święto Miłosierdzia.

Po jednym z najkrótszych w historii procesie beatyfikacyjnym, został ogłoszony błogosławionym 1 maja 2011 roku. Trzy lata później, 27 kwietnia 2014 roku - w Niedzielę Miłosierdzia Bożego - odbyła się kanonizacja papieża Polaka.

W 2005 roku Sejm Rzeczypospolitej ustanowił 16 października Dniem Papieża Jana Pawła II. Z kolei w niedzielę poprzedzającą wybór kardynała Wojtyły na papieża, od 2001 roku Fundacja Dzieło Nowego Tysiąclecia organizuje w Polsce Dzień Papieski. Święto służy refleksji nad nauczaniem i pontyfikatem Świętego Jana Pawła II. Jego "żywym pomnikiem" są nazywani stypendyści Fundacji, utalentowane dzieci i młodzież z niezamożnych rodzin, otrzymujące stypendia na naukę i rozwój.