Podejmując decyzję o budowie muru w 1961 roku, władze NRD chciały postawić tamę narastającej liczbie ucieczek z kraju. Dwa pasma umocnień o wysokości ponad trzech metrów podzieliły Berlin na długości 45 kilometrów. Przez następne lata ściana była umacniana po stronie wschodniej, otaczana zasiekami, systemem strażnic oraz czujników laserowych. Mur wraz z odcinkiem otaczającym zachodnią część miasta liczył 155 kilometrów.

Do obalenia muru doszło na fali zmian dokonujących się w państwach socjalistycznych, głównie transformacji ustrojowej w Polsce. Granica pomiędzy NRD i RFN, której część tworzył mur berliński, została otwarta 9 listopada 1989 roku. Nowy rząd zniósł tego dnia ograniczenia w podróżowaniu do RFN. Podczas transmitowanej na żywo konferencji prasowej NRD-owski polityk Günter Schabowski, rzecznik prasowy Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec, niespodziewanie ogłosił otwarcie wszystkich przejść na granicy niemiecko-niemieckiej.

Na wieść o tym tłumy berlińczyków ze wschodniej części miasta ruszyły na przejścia graniczne. Wówczas wydarzenia potoczyły się błyskawicznie, granica stanęła otworem i jeszcze tej nocy mieszkańcy podzielonego miasta z obu stron przystąpili do burzenia muru berlińskiego. Obalenie betonowej ściany rozpoczęło proces zjednoczenia Niemiec.

W lipcu następnego - 1990 - roku wszedł w życie układ o unii walutowej. Na serii konferencji "dwa plus cztery" uregulowano sprawy zagraniczne i kształt granic nowego państwa. 3 października 1990 roku, zgodnie z traktatem zjednoczeniowym, ratyfikowanym dwa tygodnie wcześniej przez parlamenty obu państw niemieckich, landy NRD przystąpiły do RFN. Co roku - 3 października - Niemcy obchodzą święto narodowe - Dzień Jedności Niemiec.

Zburzenie muru stało się symboliczną datą upadku systemu komunistycznego w Europie Środkowej, a także symbolem końca zimnej wojny między blokiem wschodnim, na czele ze Związkiem Radzieckim, a blokiem zachodnim, pod przywództwem Stanów Zjednoczonych W Berlinie, który został stolicą po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku, pozostawiono nieliczne fragmenty muru, by uczcić pamięć ofiar reżimu, a także jako atrakcję turystyczną. Jednym z takich miejsc jest Galeria East Side w okolicy Dworca Wschodniego, znanego jako Ostbahnhof. Na fragmencie muru berlińskiego o długości 1300 metrów powstała galeria-pomnik dla wolności, stworzona przez artystów z całego świata. Jest też Muzeum Muru Berlińskiego przy Checkpoint Charlie, byłym przejściu granicznym.