Był jednym z najlepiej wykształconych w wojskowości i najbardziej doświadczonych przywódców zrywu styczniowego. Obok walki o wyzwolenie postulował radykalne reformy, w tym uwłaszczenie chłopów bez odszkodowań. Z ramienia Rządu Narodowego został naczelnikiem województwa kowieńskiego. Oddział powstańczy, którym dowodził, liczący 2 i pół tysiąca osób, początkowo skutecznie walczył z wojskami rosyjskimi na Żmudzi. Jednak pod Birżami, po trzydniowej bitwie, 9 maja 1863 roku jego wojsko zostało pokonane przez Rosjan. Ranny Sierakowski trafił do niewoli. W czerwcu 1863 został powieszony.

W 2017 roku szczątki Zygmunta Sierakowskiego zostały odnalezione podczas prac archeologicznych na wileńskiej Górze Zamkowej, zwanej też Górą Giedymina. Obok odkryto szczątki 19 innych uczestników i przywódców Powstania Styczniowego.

Dwa lata później w Wilnie w odbył się uroczysty pochówek szczątków powstańców styczniowych, zorganizowany wspólnie przez władze Polski i Litwy. Powstańcy spoczęli w przygotowanej dla nich kaplicy-panteonie na cmentarzu na Rossie.

W ceremonii pogrzebowej wziął udział prezydent Andrzej Duda. Obecne były także delegacje państwowe z Białorusi, Łotwy i Ukrainy.

(więcej)

Zygmunt Sierakowski urodził się 19 maja 1827 roku w Lisowie w guberni wołyńskiej (obecnie Ukraina).

Po ukończeniu nauki w gimnazjum w Żytomierzu podjął studia w Petersburgu. Początkowo kształcił się w zakresie matematyki, później dostał się na wydział prawno-administracyjny. Był zaangażowany w tworzenie ruchu patriotycznego młodzieży polskiej, nawiązywał też kontakty ze stowarzyszeniami litewskimi, w tym z wileńskim Związkiem Bratnim Młodzieży Litewskiej.

W 1848 roku, za nielegalne przekraczanie granicy z Austrią został schwytany i skazany na karny przydział wojskowy do Korpusu Orenburskiego, z którym został przeniesiony na tereny dzisiejszego Kazachstanu. W 1955 roku po śmierci cara Mikołaja I został objęty amnestią i zwolniony z korpusu karnego. Otrzymał awans na podoficera i zdecydował się zostać w armii rosyjskiej. Zapisał się też do Akademii Sztabu Generalnego, mając takie atuty jak 3 lata studiów uniwersyteckich, doświadczenie w inżynierii wojskowej i znajomość 6 języków.

Nie zaprzestał jednak działalności patriotycznej. W Petersburgu założył konspiracyjne Koło Oficerów Polskich, z którego później wywodzili się dowódcy Powstania Styczniowego W 1959 ukończył akademię wojskową i został skierowany do Wydziału Statystycznego Sztabu Generalnego armii carskiej. Rok później był przedstawicielem armii rosyjskiej na Międzynarodowym Kongresie Statystycznym w Londynie, odwiedził też Francję, a następnie Prusy i Austrię. W 1862 złożył własny projekt reformy zasad prawno-karnych obowiązujących a armii carskiej. Postulował między innymi zniesienie kar cielesnych. Podczas kolejnego pobytu we Francji skorzystał z okazji do spotkania z polskimi emigrantami politycznymi z imperium rosyjskiego, między innymi nawiązał kontakt z Ludwikiem Mierosławskim.

Po wybuchu Powstania Styczniowego został naczelnikiem wojennym województwa kowieńskiego. Wraz ze swoim oddziałem liczącym 2,5 tysiąca osób stoczył bitwy pod Rogowem, Ginietyniami, a następnie od 7 do 9 maja trzydniowy bój pod Birżami, w którym jego oddział został pokonany przez armię carską.

Został osadzony w Wilnie i wobec odmowy współpracy z władzami carskimi, mimo wstawiennictwa przedstawicielstw dyplomatycznych, w tym królestwa Wielkiej Brytanii, stracony na polecenie carskiego gubernatora, na placu Łukiskim. Jego pochówek odbył się w tajemnicy przed rodziną. W następnym roku żona Sierakowskiego, Apolonia - wraz z urodzoną po jego śmierci córką Zygmuntą - została skazana z zsyłkę, na której dziecko po 2 latach zmarło.

Podczas Powstania Styczniowego na Placu Łukiskim w Wilnie najprawdopodobniej wykonano 21 wyroków śmierci - 12 więźniów powieszono, 9 rozstrzelano. Po egzekucji ciała nie zostały oddane rodzinom zmarłych, ale potajemnie pogrzebane na zboczu Góry Giedymina, gdzie wówczas działała twierdza. Według badaczy decyzja o pochowaniu straconych na wzgórzu była nieprzypadkowa. Po Powstaniu Listopadowym w 1831 roku na rozkaz cara Mikołaja I urządzono tu fortecę i zaborcom łatwiej było w tym miejscu pogrzebać ofiary, ukrywając miejsce pochówku przed ich bliskimi oraz mieszkańcami miasta.

Powstanie Styczniowe było wielkim zrywem narodowo-wyzwoleńczym Polaków przeciwko Rosji. Wybuchło 22 stycznia 1863 roku. Pomimo upadku, umocniło świadomość narodową i miało wpływ na dążenia niepodległościowe następnych pokoleń.