Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Mija 47 lat od robotniczych protestów Czerwca 1976…
2023-06-26, 10:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł

Mija 47 lat od robotniczych protestów Czerwca 1976 roku

Demonstracja przed gmachem KW PZPR w Radomiu. [Fot. czerwiec76. ipn.gov.pl]
Demonstracja przed gmachem KW PZPR w Radomiu. [Fot. czerwiec76. ipn.gov.pl]
Mija 47 lat od wydarzeń Czerwca 1976 roku - fali robotniczych protestów przeciwko komunistycznym władzom, w związku z ogłoszoną przez rząd podwyżką cen. Do największych wystąpień doszło 25 czerwca w Radomiu, Ursusie i Płocku. Strajki i demonstracje władze spacyfikowały w brutalny sposób siłami milicji, w tym oddziałów specjalnych ZOMO. Do dzisiaj nie zostali osądzeni ani wydający polecenia, ani wykonawcy - członkowie ZOMO i funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa.
Podwyżki, zapowiedziane 24 czerwca przez ówczesnego premiera Piotra Jaroszewicza, miały wejść w życie trzy dni później. Władze przedstawiły zmiany jako projekt, który został poddany konsultacjom społecznym, co słusznie odebrano jako fikcję. Odpowiedź społeczeństwa była jednoznaczna: zastrajkowało od 70 do 80 tysięcy ludzi w 97 zakładach pracy w 24 województwach. W Ursusie robotnicy zatrzymali pociągi, w Płocku doszło do starć z milicją, a w Radomiu - do walk ulicznych z udziałem ponad 20 tysięcy robotników. Tam też spłonął budynek komitetu PZPR. Władze wysłały do miasta oddziały ZOMO z Warszawy, Łodzi, Kielc i Lublina oraz przyszłych milicjantów ze szkoły oficerskiej w Szczytnie - łącznie około 1550 funkcjonariuszy.

Protesty przyniosły efekt, tego samego dnia wieczorem ówczesny premier Jaroszewicz wycofał się z podwyżek. Oficjalnie rząd poinformował o zakłóceniach rozmów przez chuliganów, którzy rabowali sklepy, partyjni aktywiści zorganizowali natomiast liczne wiece potępiające "wichrzycieli" i "warchołów".

Ekipa I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka zastosowała brutalne represje wobec protestujących. Aresztowano kilka tysięcy osób uczestniczących w demonstracjach, a także zwykłych przechodniów, którzy wracali z pracy. Zatrzymani przechodzili tzw. ścieżki zdrowia, czyli szpalery milicjantów bijących ludzi pałkami. Przed kolegiami do spraw wykroczeń stanęło ponad 350 osób. Przed sądami - ponad 270 osób, przy czym zapadały niezwykle surowe wyroki - nawet do 10 lat więzienia. Szacuje się, że wskutek represji kilka tysięcy ludzi straciło pracę lub dostało tzw. wilczy bilet, w praktyce uniemożliwiający znalezienie pracy. Ponad 30 skazanych osób otrzymało kasacje wyroków dopiero po 1989 roku, a 15 poszkodowanym sąd przyznał odszkodowania finansowe.

Podczas Czerwca'76 w Radomiu zginęli dwaj demonstranci - Jan Łabęcki i Tadeusz Ząbecki - zabici przez rozpędzoną przyczepę, którą spychali w kierunku zbliżających się zomowców. Z kolei ofiarą śmiertelnego pobicia przez milicję był 27-letni Jan Brożyna, który zmarł 30 czerwca.

Wskutek represji zmarł ksiądz Roman Kotlarz, zaliczony przez władzę do grupy tzw. radomskich bandytów. Kapłan towarzyszył strajkującym robotnikom z Zakładów Metalowych gen. Waltera w Radomiu i błogosławił uczestników protestu. W kazaniach po wydarzeniach czerwcowych piętnował komunistyczne kłamstwa, brak sprawiedliwości, domagał się również szacunku dla człowieka i jego pracy. Prześladowany przez bezpiekę, zmarł wskutek pobicia przez tzw. nieznanych sprawców, 18 sierpnia 1976 roku. Od 2018 roku trwa jego proces beatyfikacyjny, jako męczennika komunizmu.

Wydarzenia radomskiego Czerwca dały początek jawnej opozycji PRL, która połączyła robotników oraz inteligencję we wspólnym działaniu. We wrześniu 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników, niosący pomoc represjonowanym. Był on intelektualną i organizacyjną podstawą dla późniejszej Solidarności, która przekształciła się w wielomilionowy ruch społeczny.

(więcej)

Już 26 czerwca 1976 roku na polecenie Edwarda Gierka ruszyła propagandowa kampania nienawiści. Partyjni działacze zwoływali w całym kraju wielotysięczne wiece, podczas których demonstrowano siłę partii i potępiano demonstrantów, nazywając ich "warchołami", a protesty - "wybrykami niepracujących chuliganów". W kampanię włączyła się prasa, radio i telewizja. W Radomiu, który w zamyśle władz, miał zostać okryty hańbą, zorganizowano tzw. seans nienawiści na stadionie klubu sportowego "Radomiak". Radom był też miastem, na które spadły najsurowsze represje, a później przez lata celowo pozbawiano je centralnych inwestycji.

Represji władz zdecydowanie sprzeciwił się Kościół, prymas Stefan Wyszyński napisał w tej sprawie list do Edwarda Gierka, a 9 września 1976 roku Episkopat zajął publiczne stanowisko, domagając się zaniechania prześladowań robotników biorących udział w protestach oraz apelując o amnestię wobec skazanych. We wrześniu 1976 roku prymas Stefan Wyszyński mówił w Warszawie: "W Ojczyźnie naszej, gdy patrzymy na różne zdarzenia i bolesne fakty, chociażby takie, jakie miały miejsce w 1970 roku na Wybrzeżu czy w czerwcu br. (1976) w Ursusie, w Radomiu, w Płocku, czy gdziekolwiek, rozumiemy, że takich trudności i boleści nie rozwiąże się ani policją, ani biciem, ani kijami czy gazami. Jednym się rozwiąże: otworzyć serce i pokazać je braciom. Pokazać je obywatelom".

Protestowali też intelektualiści, głośny był list pisarza Jerzego Andrzejewskiego "Do prześladowanych uczestników robotniczego protestu".

Śledztwo w sprawie wydarzeń w Radomiu wszczęto w 1996 roku na wniosek Solidarności. Zarzuty dotyczące bezprawnego pozbawienia wolności i sprawstwa kierowniczego postawiono 4 byłym funkcjonariuszom MO, SB i Służby Więziennej. W 2002 roku dwaj z nich zostali uniewinnieni, a wobec dwóch pozostałych sąd umorzył postępowanie z powodu przedawnienia.

Także umorzeniem, w 2010 roku zakończył się dwuletni proces 28 byłych funkcjonariuszy ZOMO, oskarżonych o znęcanie się psychiczne i fizyczne nad osobami zatrzymanymi podczas tłumienia radomskiego Czerwca. Sąd uznał, że czyny zarzucane oskarżonym przedawniły się 1995 roku.

Na podstawie wydarzeń radomskich nakręcono filmy - Krzysztofa Kieślowskiego "Krótki dzień pracy" i Wojciecha Maciejewskiego "Miasto z wyrokiem". Powstał też obraz opowiadający o księdzu Kotlarzu zatytułowany "Klecha".

Radni z Radomia ustanowili rok 2016 Rokiem Radomskiego Protestu Robotniczego Czerwiec 76. W 2021 roku Senat RP uczcił specjalną uchwałą 45. rocznicę Robotniczego Protestu w czerwcu 1976 roku w Radomiu. W uchwale senatorowie podkreślili, że tamte wydarzenia były "kolejnym heroicznym zrywem Polaków przeciwko komunistycznej władzy, będącym reakcją na zapowiedź wprowadzenia drastycznych podwyżek cen żywności".

Zobacz także

2023-10-14, godz. 07:30 Kalendarium historyczne na dziś 14 października » więcej 2023-10-13, godz. 12:00 85 lat temu zmarł Władysław Belina-Prażmowski, jeden z twórców kawalerii legionowej, bohater wojny polsko-bolsze… 85 lat temu, 13 października 1938 roku, zmarł Władysław Belina-Prażmowski, jeden z twórców kawalerii legionowej, bohater wojny polsko-bolszewickiej. W II… » więcej 2023-10-13, godz. 12:00 Już jutro (14.10) kolejne spotkanie z cyklu "Rodem z Kresów. Historie osobiste" Tym razem w ramach cyklu spotkań wspomnieniowych z osobami pochodzącymi z Kresów Wschodnich II RP lub członkami rodzin o kresowym pochodzeniu w Muzeum Wsi… » więcej 2023-10-13, godz. 10:00 IPN wręczył medale Reipublicae Memoriae Meritum Instytut Pamięci Narodowej po raz pierwszy przyznał medale Reipublicae Memoriae Meritum. uroczystość wręczenia odznaczeń odbyła się w warszawskim Centralnym… » więcej 2023-10-13, godz. 08:00 Przyznano nagrody BohaterONy im. Powstańców Warszawskich W studiu koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego podczas uroczystej gali wręczono Nagrody BohaterONy imienia Powstańców Warszawskich. » więcej 2023-10-13, godz. 07:30 Kalendarium historyczne na dziś 13 października » więcej 2023-10-12, godz. 14:00 80. rocznica bitwy pod Lenino Mija 80. rocznica bitwy pod Lenino, stoczonej przez Armię Czerwoną z siłami Wehrmachtu. Była ona jednym z najbardziej krwawych starć podczas II wojny światowej… » więcej 2023-10-12, godz. 12:00 103. rocznica podpisania zawieszenia broni w wojnie polsko-bolszewickiej 103 lata temu - 12 października 1920 roku - w Rydze podpisano zawieszenie broni w trwającej niemal dwa lata wojnie polsko-bolszewickiej, której przełomowym… » więcej 2023-10-12, godz. 11:00 Uroczystości z okazji 80. rocznicy ucieczki 300 więźniów z Sobiboru 12 października odbędą się uroczystości upamiętniające 80. rocznicę wybuchu powstania w Sobiborze i masowej ucieczki więźniów. Z niemieckiego nazistowskiego… » więcej 2023-10-12, godz. 10:00 Dziś gala nagród BohaterONy im. Powstańców Warszawskich W Studiu Koncertowym Polskiego Radia im. Witolda Lutosławskiego w Warszawie odbędzie się wieczorem (godz. 19.00) uroczysta gala, podczas której zostaną ogłoszeni… » więcej
170171172173174
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »