Wehrmacht uderzył na Wschód 130 lat po Wielkiej Armii Napoleona. Atak był frontalny, od Bałtyku po Karpaty. Była to jedna z największych kampanii w historii i jednocześnie początek klęski Adolfa Hitlera, choć ten był pewien wygranej. Zapowiadał, że kiedy niemiecka napaść na sowietów się zacznie, "świat wstrzyma oddech z podziwu i nic nie powie".

Jednak operacja, podobnie jak kampania napoleońska zakończona porażką, zdecydowała ostatecznie o przegranej Hitlera w maju 1945 roku. Wbrew oczekiwaniom naczelnego dowództwa, planowany "blitzkrieg", czyli "wojna błyskawiczna", przerodził się w wojnę na wyczerpanie, która wyniszczyła Wehrmacht, stając się główną przyczyną upadku III Rzeszy.

Hitler i jego sojusznicy rzucili do walki około 4 milionów 700 tysięcy żołnierzy. Józef Stalin dysponował armią liczącą 2 i pół miliona ludzi, jednak po mobilizacji liczba ta przekroczyła 5 milionów. W głębi imperium Stalin wciąż dysponował wielkimi rezerwami. Miał też miażdżącą przewagę w uzbrojeniu.

Atakując ZSRR, Niemcy złamały pakt o nieagresji Ribbentrop-Mołotow, podpisany w 1939 roku. Plan zakładał szybkie dotarcie do Moskwy i zmuszenie Stalina do zawarcia pokoju. Tak się jednak nie stało - choć Niemcy dotarli pod Leningrad i Moskwę, to pod Stalingradem ponieśli klęskę, która stała się punktem zwrotnym w II wojnie światowej.

Co ciekawe, przywódca ZSRR wiedział o planowanym ataku III Rzeszy, lecz zignorował informacje na ten temat. Przekazał mu je między innymi Winston Churchill, a brytyjskiemu premierowi dostarczyła je polska agentka Krystyna Skarbek, pracująca dla tajnej agencji rządu Wielkiej Brytanii. Polka zdobyła zdjęcia dokumentujące mobilizację wojsk niemieckich przy granicy ze Związkiem Radzieckim. Stalin jednak uważał, że ostrzeżenie Churchilla jest prowokacją, mającą skłócić go z jego sojusznikiem w dwustronnym ataku na Polskę w 1939 roku.

W czerwcu 1941 roku doszło do konfrontacji dwóch imperializmów - niemieckiego i sowieckiego. W przeciwieństwie do I wojny światowej, która doprowadziła do wewnętrznego rozpadu ówczesnych mocarstw, w tym carskiej Rosji, II wojna światowa zakończyła się zwycięstwem jednego z nich - ZSRR, co spowodowało, że na blisko pół wieku Europa i świat zostały podzielone nowym konfliktem - tzw. zimną wojną.

(więcej)

Początkowo Armia Czerwona, osłabiona stalinowskimi czystkami - tuż przed II wojną światową dyktator wymordował bowiem dowództwo, zarzucając mu spisek - ponosiła wielkie straty w ludziach i sprzęcie. Niemcy zajęli znaczne obszary Ukrainy i Białorusi, docierając aż pod Leningrad i Moskwę - 1000 kilometrów w linii prostej w trzy miesiące. Tysiące żołnierzy radzieckich dostały się do niewoli. Wiosną 1942 roku wojska III Rzeszy doszły do Stalingradu. Klęska 6. Armii feldmarszałka Friedricha Paulusa, zakończona kapitulacją 2 lutego 1943 roku, zdecydowała o losach całego, światowego konfliktu.

Po Stalingradzie Niemcy skoncentrowali siły pancerne w rejonie Kurska, aby uderzyć na tyły Armii Czerwonej i otworzyć drogę na Moskwę. Operacja "Cytadela" była ostatnią próbą utrzymania strategicznej inicjatywy niemieckiej na Wschodzie. Ofensywa na Łuku Kurskim rozpoczęła się 5 lipca 1943 roku i już po kilku dniach została powstrzymana przez sowietów. W największej bitwie pancernej II wojny światowej pod Prochorowką Niemcy ponieśli dotkliwe straty. Był to początek ofensywy radzieckiej na całym froncie.


Pakt Ribbentrop-Mołotow, zawarty w sierpniu 1939 roku między Niemcami a Rosją, miał gwarantować współpracę gospodarczą i przyjazne stosunki. W rzeczywistości Hitler przygotowywał w tym czasie plan inwazji na Związek Radziecki, który zatwierdził 18 grudnia 1940 roku. Pierwotny termin przewidywał atak 15 maja 1941 roku. Jednak obalenie proniemieckiego rządu księcia Pawła zmusiło Hitlera do interwencji na Bałkanach, w Jugosławii oraz w Grecji, a to opóźniło napaść na Rosję.

Nazwa kampanii pochodziła od przydomka cesarza rzymsko-niemieckiego Fryderyka I Barbarossy, który po zwycięskich podbojach w XII wieku został władcą Świętego Cesarstwa Rzymskiego.

Napaścią na Związek Sowiecki III Rzesza otworzyła front wschodni II wojny światowej. Walki na nim okazały się jednymi z najbrutalniejszych i najbardziej wyniszczających dla obu armii. Strony konfliktu dopuszczały się mordowania jeńców i ludności cywilnej.