To właśnie 13 czerwca w 1831 roku, podczas Powstania Listopadowego, rozkazem generała Tomasza Łubieńskiego powołano "Służbę Polową", czyli pierwsze oddziały wojskowej policji. Na pamiątkę tego wydarzenia dzień 13 czerwca ustalono Świętem Żandarmerii Wojskowej, które miało być obchodzone co dwa lata. Pierwsze zostało zorganizowane w czerwcu 1936 roku w Krakowie, kolejne we Lwowie, następne w roku 1940 już się nie odbyło. Do tej pięknej tradycji powrócono w roku 1994-tym. Odtąd święto "szkarłatnej formacji" jest obchodzone corocznie.

Żandarmeria Wojskowa działa na podstawie ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 roku o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych, która określa zakres działania i organizację oraz uprawnienia i obowiązki żołnierzy ŻW.

Żandarmeria pełni w armii rolę policji. Do jej najważniejszych zadań należy zapewnienie przestrzegania dyscypliny wojskowej, ochranianie porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych, a także życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszającymi te dobra. Żołnierze Żandarmerii Wojskowej mogą brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych i nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, a także uczestniczyć w akcjach poszukiwawczych, ratowniczych i humanitarnych.

Wykonując ustawowe zadania, Żandarmeria Wojskowa współdziała ze Służbą Kontrwywiadu Wojskowego, Służbą Wywiadu Wojskowego, wojskowymi organami porządkowymi oraz dowódcami jednostek wojskowych i dowódcami garnizonów.

Żołnierze jednostki pełnią także służbę poza granicami kraju, uczestnicząc w misjach pokojowych i stabilizacyjnych początkowo pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych, później NATO i Unii Europejskiej. Byli w Afganistanie, Kosowie, Bośni i Hercegowinie oraz Republice Środkowoafrykańskiej.

Znak Żandarmerii Wojskowej przedstawia nałożone na siebie litery "ŻW", umieszczone wewnątrz koła otoczonego wieńcem laurowym. Kropka nad literą "Ż" ma kształt znicza z płomieniem. Policja wojskowa nosi szkarłatne berety.

Dowódcą formacji i przełożonym wszystkich służących w niej żołnierzy jest Komendant Główny Żandarmerii Wojskowej, który podlega bezpośrednio Ministrowi Obrony Narodowej. Komendantem ŻW jest generał dywizji Tomasz Połuch.

(więcej)

Żandarmeria wojskowa funkcjonowała regularnie od 1914 roku do końca drugiej wojny światowej. W 1946 roku rząd brytyjski przejął na siebie przeprowadzenie demobilizacji Polskich Sił Zbrojnych, tworząc Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia. Utrzymano w nim formacje żandarmerii, które miały pomóc w zapewnieniu porządku i dyscypliny wśród demobilizowanych żołnierzy. Był to tym samym koniec żandarmerii wojskowej II Rzeczypospolitej.

W okresie PRL istniała Wojskowa Służba Wewnętrzna, czyli WSW. Łączyła ona funkcje kontrwywiadu wojskowego, utrzymania bezpieczeństwa sił zbrojnych oraz zapewnienia dyscypliny wojskowej i ścigania przestępstw. Utworzona w 1957 roku w miejsce zlikwidowanego Głównego Zarządu Informacji MON, podlegała ministerstwu obrony. Jej zadaniem było między innymi zwalczanie działalności szpiegowskiej skierowanej przeciwko wojsku PRL i sojuszniczym siłom zbrojnym oraz dywersji politycznej, terroru, sabotażu czy zapobieganie tworzeniu nielegalnych związków w wojsku. Została zlikwidowana na początku lat 90. XX wieku.

Żandarmeria Wojskowa, która przejęła część zadań dawnej WSW, została reaktywowana w 1990 roku. Pojawiła się ponownie w strukturach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Jej święto po raz pierwszy było obchodzone w czerwcu 1994 roku.

Żandarmeria Wojskowa 1 września będzie obchodzić 33. rocznicę powstania formacji.