O ustanowieniu tego święta zdecydował w 2000 roku Sejm w specjalnej uchwale na 10-lecie odrodzenia polskiego samorządu terytorialnego. Posłowie napisali w uchwale, że idea odbudowy w naszym kraju autentycznego samorządu, utworzenia niezależnych władz terytorialnych była możliwa dopiero po 1989 roku. W odrodzonej Polsce rozpoczął się wtedy proces reformowania ustroju państwa, decentralizacji władzy i stopniowego przekazywania jej w ręce obywateli - wspólnotom terytorialnym.

W 25. rocznicę pierwszych demokratycznych wyborów samorządowych, rok 2015-ty - uchwałą Sejmu - został ustanowiony Rokiem Samorządu Terytorialnego.

Wybory samorządowe w 1990 roku były możliwe dzięki uchwaleniu rok wcześniej przez tak zwany sejm kontraktowy ustawy o samorządzie gminnym. W miejsce istniejących w PRL rad narodowych wprowadzono rady gmin o znacznie większych uprawnieniach. Gminy przejęły 100 tysięcy pracowników administracji, uzyskały odrębne budżety, nieruchomości oraz półtora tysiąca przedsiębiorstw.

33 lata temu spośród niemal 150 tysięcy kandydatów, Polacy wybrali ponad 52 tysiące radnych. Największy odsetek głosów uzyskały Komitety Obywatelskie "Solidarność" - około 53 procent, na kolejnych miejscach znalazły się: lokalne komitety wyborcze - niemal 25 procent oraz PSL, które zebrało około 4,5 procenta głosów. Frekwencja wyborcza wyniosła 42 procent. Wybory samorządowe w 1990 roku były pierwszymi w pełni demokratycznymi wyborami samorządowymi i jednocześnie pierwszymi w pełni wolnymi wyborami po II wojnie światowej.

Reforma samorządowa była częściowo oparta na wzorach przedwojennych. Nawiązania do przeszłości pojawiły się między innymi w nazwach urzędów. Po 40-letniej przerwie wprowadzono ponownie takie tytuły jak wójt i burmistrz.

Podział na samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie obowiązuje w naszym kraju od 1999 roku.

Ostatnie wybory samorządowe w Polsce, ósme w III RP, odbyły się w 2018 roku i do tego właśnie roku były organizowane co 4 lata, tyle też wynosiła kadencja wybieranych organów. Zgodnie ze zmianami w prawie wyborczym z 2018 roku, kadencja władz samorządowych została wydłużona z 4 do 5 lat. Kolejne wybory samorządowe odbędą się w 2023 roku.

(więcej)

Wybory samorządowe w 2018 roku odbyły się po nowelizacji prawa wyborczego, zarówno kodeksu wyborczego, jak i ustawy o samorządach. Wprowadzono między innymi dwukadencyjność wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, licząc pierwszą kadencję od 2018 roku, jednomandatowe okręgi wyborcze w gminach do 20 tysięcy mieszkańców, a także wydłużono kadencję władz samorządowych z 4 do 5 lat.

W ostatnich wyborach samorządowych - w 2018 roku - największą liczbę mandatów w sejmikach wojewódzkich otrzymało PiS (34,13 procent), za nim KO (26,97 procent), dalej PSL (12,07 procent) i SLD (6,62 procent). W wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, ogółem na włodarzy zostało wybranych najwięcej kandydatów PiS (234), potem PSL (173), następnie KO (33) i SLD (6). Frekwencja wyniosła niemal 55 procent.

Historia samorządu terytorialnego w Polsce sięga I Rzeczpospolitej. Od tamtej pory był on wiele razy likwidowany i ponownie powoływany. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości samorząd został wprowadzony w 1919 roku. Po II wojnie światowej władze PRL reaktywowały go w formie tak zwanych rad narodowych. Dopiero wybory do rad gminnych w 1990 przywróciły prawdziwie demokratyczny samorząd, umożliwiający lokalnym społecznościom rozwiązywanie problemów zgodnie z ich potrzebami. Decentralizacja władzy stworzyła warunki do większej aktywności środowisk lokalnych i regionalnych.

W 1993 roku po raz pierwszy zaprezentowano rządowe propozycje nowego podziału terytorialnego. Ich autorem był pełnomocnik rządu do spraw reformy administracji publicznej profesor Michał Kulesza (zm. 2013). Zgodnie z jego propozycją, liczbę województw zmniejszono z 49 do 16, wprowadzono też powiaty.

11 października 1998 roku po raz pierwszy odbyły się wybory samorządowe według nowych zasad, uwzględniających ustawy składające się na reformę samorządową. Została utworzona trójstopniowa struktura, obejmująca wybory do sejmików wojewódzkich, wybory do rad powiatów i wybory do rad gmin. 1 stycznia 1999 roku wszedł w życie trójstopniowy podział terytorialny państwa. W 2002 roku parlament przyjął ustawę o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.

Obecnie w naszym kraju funkcjonuje 16 województw, 314 powiatów i 66 miast na prawach powiatu oraz 2477 gmin.

W 2021 roku prezydent Andrzej Duda powołał Radę do spraw Samorządu Terytorialnego. Do jej zadań należą między innymi przygotowywanie opinii i ekspertyz, przegląd i analiza rozwiązań prawnych oraz opracowywanie założeń i projektów prezydenckich inicjatyw legislacyjnych dotyczących samorządu terytorialnego.

Polscy samorządowcy mają swoją patronkę - od 2007 roku jest nią Święta Kinga, żyjąca w XIII wieku żona księcia sandomierskiego Bolesława, założycielka klasztoru klarysek w Starym Sączu. Zarządzała licznymi dobrami i ziemiami, dbając jednocześnie o najsłabszych. Zmarła 24 lipca 1292 roku i właśnie tego dnia - 24 lipca - Kościół katolicki obchodzi jej wspomnienie liturgiczne.