Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2023-05-25, godz. 10:00 102. rocznica bitwy w rejonie Góry św. Anny W tym roku obchodzimy 102. rocznicę III Powstania Śląskiego i bitwy w rejonie Góry św. Anny. Z tej okazji przy Pomniku Czynu Powstańczego złożono (24.05)… » więcej 2023-05-25, godz. 08:00 Siedmioro Polaków pośmiertnie uhonorowanych tytułem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" Karolina Bobryk, Maria i Jan Cieślak, Mieczysław Lucerski, Julia i Julian Stemporowscy oraz Leokadia Szalińska zostali pośmiertnie uhonorowani tytułem "Sprawiedliwy… » więcej 2023-05-25, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 25 maja » więcej 2023-05-24, godz. 14:00 W Muzeum Niepodległości wystawa "Radzymin - w obronie Odrodzonej" W Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej można już oglądać wystawę poświęconą wojnie 1920 roku oraz obronieniu świeżo odzyskanej niepodległości. Wystawa… » więcej 2023-05-24, godz. 12:00 Wilno: odsłonięto tablicę poświęconą "ojcu polskiej chemii" Na wileńskim gmachu Ministerstwa Oświaty Nauki i Sportu odsłonięta została pamiątkowa tablica poświęcona Jędrzejowi Śniadeckiemu. Naukowiec nazywany… » więcej 2023-05-24, godz. 10:00 92 lata temu oddano do użytku stację nadawczą Polskiego Radia w Łazach pod Raszynem 92 lata temu, 24 maja 1931 roku, oddano do użytku stację nadawczą Polskiego Radia w Łazach pod Raszynem. Gdy powstawała, była nadajnikiem o największej… » więcej 2023-05-24, godz. 08:30 Dzisiaj (24.05) w Wilnie odbędzie się konferencja IPN, której będzie towarzyszyć prezentacja publikacji poświęconej… W Domu Kultury Polskiej w Wilnie dzisiaj rozpocznie się dwudniowa konferencja naukowa organizowana przez Instytut Pamięci Narodowej zatytułowana "Echa Zbrodni… » więcej 2023-05-24, godz. 08:00 46 lat temu rozpoczęła się pierwsza głodówka zorganizowana przez KOR To był pierwszy publiczny protest głodowy w PRL. 46 lat temu - 24 maja 1977 roku - w warszawskim kościele Świętego Marcina rozpoczęła się głodówka protestacyjna… » więcej 2023-05-24, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 24 maja » więcej 2023-05-23, godz. 16:00 100 lat temu urodził się Przemysław Bystrzycki, pisarz, żołnierz Armii Polskiej na Wschodzie, cichociemny 100 lat temu, 23 maja 1923 roku urodził się Przemysław Bystrzycki, pisarz, dziennikarz, żołnierz Armii Polskiej na Wschodzie, cichociemny. Autor wielu książek… » więcej
197198199200201
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »