Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2023-05-29, godz. 12:00 80 lat temu Niemcy rozstrzelali 530 więźniów Pawiaka 80 lat temu, 29 maja 1943 roku, Niemcy rozstrzelali w ruinach warszawskiego getta około 530 więźniów Pawiaka. Była to jedna z największych masowych egzekucji… » więcej 2023-05-29, godz. 10:00 Wystawa poświęcona pacyfikacji Michniowa prezentowana w Brukseli "Architektura Pamięci" to tytuł wystawy nawiązującej do zagłady wsi Michniów (Świętokrzyskie), która do połowy czerwca będzie prezentowana w Brukseli… » więcej 2023-05-29, godz. 08:00 Wystawa o armii gen. Andersa W stadninie koni w Janowie Podlaskim została otwarta wystawa poświęcona armii generała Władysława Andersa. » więcej 2023-05-29, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 29 maja » więcej 2023-05-28, godz. 10:00 40 lat temu komunistyczny sąd skazał szefa Rozgłośni Polskiej RWE Zdzisława Najdera na karę śmierci 40 lat temu, 28 maja 1983 roku, Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego skazał zaocznie oskarżonego o szpiegostwo dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa… » więcej 2023-05-28, godz. 08:00 81 lat temu Niemcy przeprowadzili egzekucję więźniów Pawiaka w Lesie Sękocińskim 81 lat temu, w nocy z 27 na 28 maja 1942 roku, w Lesie Sękocińskim w pobliżu Magdalenki funkcjonariusze SS rozstrzelali 223 więźniów Pawiaka, wśród nich… » więcej 2023-05-28, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 28 maja » więcej 2023-05-27, godz. 21:00 Otwarto muzeum militarne we Włodzieninie Inscenizacja walk o Monte Cassino, zawody militarne czy pokaz sprzętu wojskowego, to tylko niektóre z atrakcji, jakie w ten weekend towarzyszą otwarciu muzeum… » więcej 2023-05-27, godz. 12:00 27 maja przypada Dzień Samorządu Terytorialnego . Tego dnia 33 lata temu (1990) w III RP odbyły się pierwsze w pełni demokratyczne wybory do rad gmin i miast. Dzień ten uważa się za symboliczną datę… » więcej 2023-05-27, godz. 08:00 Przedpremierowy pokaz „Raportu Pileckiego” w Waszyngtonie W Muzeum Ofiar Komunizmu w Waszyngtonie odbyła się zagraniczna premiera filmu „Raport Pileckiego”. Pokaz zbiegł się z 75 rocznicą śmierci bohatera filmu… » więcej
195196197198199
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »