Ekspozycja „Pamięć Polski. Lista Krajowa Programu UNESCO Pamięć Świata – 4. edycja” przygotowana została przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych.


Podczas otwarcia wystawy dyrektor Archiwum Państwowego we Wrocławiu dr Janusz Gołaszewski przypomniał, że od 1997 roku najcenniejsze archiwalia z różnych krajów wpisywane są na listę programu UNESCO „Pamięć Świata”. Obecnie znajduje się na niej 527 obiektów z kilkuset państw. „Polska zajmuje dzisiaj wysoką, trzecią lokatę jeśli chodzi o liczbę obiektów wpisanych na światową listę UNESCO. Jest tam szereg wielkich arcydzieł, wśród których warto wymienić słynne dzieło Kopernika +O obrotach sfer niebieskich+, rękopisy Chopina, akt Unii Lubelskiej, czy Księgę Henrykowską” – wskazał.


Polską Listę Krajową Programu „Pamięć Świata” zainicjowano w 2014 roku. Wpisywane są na nią unikatowe skarby narodowego dziedzictwa o fundamentalnym znaczeniu dla historii, kultury i tożsamości naszego kraju - przechowywane na co dzień w polskich archiwach, bibliotekach i muzeach. „Dotychczas przeprowadzono cztery edycje Listy Krajowej, na którą wpisanych zostało już kilkadziesiąt obiektów” – mówił dr Gołaszewski.


Obiekty dziedzictwa dokumentacyjnego, które zostały wpisane na tegoroczną Listę Krajową Programu UNESCO można od czwartku oglądać na wystawie na pl. Wolności we Wrocławiu. Na ogłoszoną 10 czerwca listę trafiło 15 nowych wpisów, w tym przechowywane w zbiorach Zakładu Narodowego im. Ossolińskich rękopisy Juliusza Słowackiego i średniowieczne rotulusy z Archiwum Państwowego we Wrocławiu. „Wystawa ma postać przestrzenną i składa się z dziewięciu walców, bo w dziewięciu miejscowościach znajdują się siedziby, w których są przechowywane obiekty dziedzictwa dokumentacyjnego wpisane na tegoroczną edycję listy” – dodał dyrektor wrocławskiego Archiwum Państwowego.


„Świat jest bardzo duży i skomplikowany, a narody wiedzą o sobie często niewiele. Ta zbiorowa pamięć zinstytucjonalizowana jest próbą nawiązania dialogu pomiędzy narodami, które - tak jak i w przeszłości - nie zawsze znajdują płaszczyzny porozumienia. Oby pamięć o przeszłości i właściwie wyciągnięte z niej wnioski, dzięki inicjatywie UNESCO, zmieniały ten stan rzeczy, oby dotarło do nas wszystkich dobrze zdefiniowane pojęcie ludzkości” – mówił dr Adolf Juzwenko, dyrektor Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.


Kustosz Działu Rękopisów ZNiO dr Agata Janiak podkreśliła, że w Ossolineum przechowywany jest najbardziej kompletny zbiór rękopisów Juliusza Słowackiego. „To zbiór bardzo bogaty i różnorodny. Trzeba pamiętać, że Słowacki miał do swoich rękopisów stosunek dość swobodny, często wyrzucał karty, z których nie był zadowolony. Poza tym, często zapisywał na jednych kartach pewne pomysły i szkice różnych utworów, co utrudniało potem prace badaczom i edytorom” – powiedziała.


Dodała, że Ossolineum może pochwalić się m.in. rękopisami dramatów takich jak „Mazepa”, „Fantazy”, „Zawisza Czarny”, oraz poematu „Król-Duch”. „Znajduje się tu także unikatowy album z podróży Słowackiego na Wschód, w którym pokazuje się on jako artysta rysownik, malarz, z czym pewnie nie zawsze jest w oczywisty sposób kojarzony, jak również dziennik z ostatnich dwóch lat życia poety” – wyjaśniła dr Agata Janiak.


Natomiast rotulusy wrocławskie pochodzące z lat 1257-1370 stanowią część spuścizny dokumentowej opactwa pw. św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Zapisano na nich przede wszystkim protokoły procesów sądowych, które w głównej mierze dotyczyły majątków ziemskich.


Rotulusy to unikatowa w skali polskiej i rzadka w wymiarze europejskim forma dokumentacji archiwalnej. Wywodzi się ona ze starożytności, ze zwoju papirusowego, a następnie pergaminowego. Średniowieczne rotulusy składają się z połączonych kart pergaminowych, zapisywanych równolegle do krótszej krawędzi, nawijanych na - najczęściej drewniane - drążki.


Wśród egzemplarzy wrocławskich znajduje się jeden z najdłuższych, zachowanych w Europie rotulusów, liczący 34 m oraz jeden z najstarszych tego typu dokumentów pochodzący z 1257 r. Poza Wrocławiem, gdzie znajduje się 11 rotulusów, zachował się w takiej formie tylko jeden dokument w Polsce, przechowywany obecnie w Muzeum Archidiecezjalnym w Krakowie.


Na wystawie będzie można podziwiać także m.in.: pergaminowy dokument króla Przemysła II z najstarszym wizerunkiem herbu Państwa Polskiego z 1295 r. z zasobu Archiwum Diecezjalnego w Pelplinie, kolekcję utworów Fryderyka Chopina z zasobu Biblioteki Jagiellońskiej UJ, pięć unikatowych egzemplarzy dzieł Jana Heweliusza z zasobu PAN Biblioteki Gdańskiej, kolekcję płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku, tomik wierszy pt. „W żalu najczystszym”, własnoręcznie spisany i ilustrowany przez Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Teki Górskiego – zbiór rękopisów do historii Polski i krajów sąsiednich w XVI w. oraz rękopis „Balladyny” Juliusza Słowackiego z zasobu Biblioteki Narodowej w Warszawie, oraz wielkoformatową, wielobarwną, wykonaną ręcznie 385 lat temu Mapę Księstwa Pszczyńskiego z zasobu Archiwum Państwowego w Katowicach.


Wystawę będzie można oglądać do 9 stycznia 2022 roku. (PAP)


Autorka: Agata Tomczyńska


ato/ pat/