Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz…
2024-07-13, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego

Jan Karski i generał Collin Powell podczas uroczystości otwarcia Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (1993) [domena publiczna]
Jan Karski i generał Collin Powell podczas uroczystości otwarcia Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (1993) [domena publiczna]
24 lata temu, 13 lipca 2000 roku, zmarł Jan Karski, prawnik, historyk i dyplomata, podczas II wojny światowej kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, a także świadek Holokaustu. Był autorem pierwszych na świecie, obok rotmistrza Witolda Pileckiego, raportów i relacji opisujących zbrodnie niemieckie w okupowanej przez Niemców Polsce, które przekazane na Zachód stały się też źródłem informacji o zagładzie Żydów.
Właściwie nazywał się Jan Kozielewski, "Karski" był jego pseudonimem przyjętym podczas działalności w ruchu oporu, i pod tym nazwiskiem pozostał później znany światu. Kilkakrotnie jako kurier emisariusz dostarczał rządowi na uchodźstwie meldunki o sytuacji w okupowanym kraju. Misją jego życia było przekazanie informacji o planowej eksterminacji Żydów prowadzonej przez III Rzeszę. W tym celu dotarł w przebraniu do obozu w Izbicy, z którego Niemcy transportowali Żydów na śmierć, a także dwukrotnie wszedł do warszawskiego getta.

Jesienią 1942 roku przedostał się do Londynu. Na podstawie dokumentów przywiezionych przez Karskiego ówczesny minister spraw zagranicznych w rządzie RP w Londynie Edward Raczyński w grudniu 1942 roku przedstawił aliantom szczegółowy raport o Holokauście. W 1943 roku Karski złożył też raport amerykańskiemu prezydentowi Franklinowi Delano Rooseveltowi. Apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów, jednak bezskutecznie. Nikt mu nie uwierzył. "Chciałem uratować miliony, a nie byłem w stanie ocalić jednego człowieka" - mówił po latach.

Po wojnie nie mogąc wrócić do komunistycznej Polski, Jan Karski osiadł w Stanach Zjednoczonych. Wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu na katolickim Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, pisał książki. Jego publikacja o działalności Polskiego Państwa Podziemnego "Tajne państwo: opowieść o polskim Podziemiu", wydana w 1944 w USA, stała się wkrótce bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków. W Polsce po raz pierwszy ukazała się 55 lat później, w 1999 roku.

W 1995 Jan Karski został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem Orderem Orła Białego, otrzymał także amerykański Medal Eisenhowera. W 1982 roku przyznano mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata i honorowe obywatelstwo Izraela.

Polskę odwiedził pięciokrotnie, pierwszy raz w 1974 roku, kolejne wizyty odbywały się po upadku komunizmu.

Zmarł w Waszyngtonie, 13 lipca 2000 roku, w wieku 86 lat. Pośmiertnie został odznaczony Prezydenckim Medalem Wolności - najwyższym odznaczeniem cywilnym Stanów Zjednoczonych. W 2016 - awansowany na stopień generała brygady.

Zobacz także

2024-08-05, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 5 sierpnia » więcej 2024-08-04, godz. 11:00 Otwarto wystawę "Cudzoziemcy w Powstaniu Warszawskim" Brytyjczycy, Francuzi, Słowacy, Gruzini. Przedstawiciele między innymi tych narodowości włączyli się 80 lat temu w walkę o wyzwolenie Warszawy. Ich losy… » więcej 2024-08-04, godz. 09:00 80 lat temu zginął Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, żołnierz Armii Krajowej 80 lat temu, 4 sierpnia 1944 roku, w czwartym dniu Powstania Warszawskiego - od kuli niemieckiego snajpera - zginął Krzysztof Kamil Baczyński, poeta, żołnierz… » więcej 2024-08-04, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 4 sierpnia » więcej 2024-08-03, godz. 11:00 110 lat temu Józef Piłsudski powołał Pierwszą Kompanię Kadrową 110 lat temu, 3 sierpnia 1914 roku, Józef Piłsudski powołał Pierwszą Kompanię Kadrową, która trzy dni później rozpoczęła historyczny Marsz ku Wolności… » więcej 2024-08-03, godz. 10:15 Cieszyn: wystawa plenerowa w rocznicę zbrodni wojennej Na Dziedzińcu Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie zostanie o 14.00 otwarta wystawa plenerowa "Żywocice 1944". We wtorek minie 80. rocznica tragedii żywocickiej… » więcej 2024-08-03, godz. 09:00 Brzescy saperzy świętują 80-lecie 1. Brzeski Pułk Saperów świętuje 80-lecie istnienia jednostki. Z tej okazji (02.08) na brzeskim rynku zorganizowano uroczysty apel, defiladę, a także pokaz… » więcej 2024-08-03, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 3 sierpnia » więcej 2024-08-02, godz. 15:00 80 lat temu zmarła Krystyna Krahelska, poetka, uczestniczka Powstania Warszawskiego 80 lat temu, 2 sierpnia 1944 roku, zmarła Krystyna Krahelska, pseudonim "Danuta", poetka, uczestniczka Powstania Warszawskiego, autorka jednej z najpopularniejszych… » więcej 2024-08-02, godz. 13:00 81. rocznica zbrojnego buntu więźniów w obozie zagłady w Treblince 81 lat temu doszło do zbrojnego buntu więźniów w niemieckim nazistowskim obozie zagłady w Treblince (Treblinka II). 2 sierpnia 1943 roku podpalili oni część… » więcej
23456
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »