Kraków był stolicą kraju ponad 270 lat, od koronacji króla Władysława Łokietka w 1320 roku. Przeniesienie odbyło się bez formalnego aktu prawnego. Decyzja króla była spowodowana głównie tym, że po zawiązaniu unii polsko-litewskiej i utworzeniu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Kraków znalazł się na uboczu wielkiego kraju, jakim stała się w tym czasie Polska. Warszawa leżała również bliżej Szwecji, której sprawami interesował się król, pochodzący ze szwedzkiej dynastii Wazów. Nie bez znaczenia był też pożar Zamku na Wawelu, którego odbudowa miała zająć lata.

W 1596 roku rozpoczął się proces przeniesienia dworu królewskiego do Warszawy. Trwał do 25 maja 1609. Kraków pozostał jednak oficjalną stolicą Rzeczypospolitej. Tam koronowali się kolejni władcy, z wyjątkiem Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego, tam też odbywały się pogrzeby władców.

Warszawa, w której organizowano elekcje nowych monarchów i posiedzenia Sejmu jeszcze przed przeniesieniem tu stolicy, oficjalnie była nazywana "Miastem Rezydencjonalnym Jego Królewskiej Mości". Stopniowo przejmowała od stolicy Małopolski wszelkie funkcje dyplomatyczne i polityczne.

Wraz ze zmianą funkcji miasta, rozpoczęła się intensywna rozbudowa, która już w pierwszej połowie XVII wieku zmieniła oblicze stolicy. Pojawiły się nowe ulice, rezydencje magnackie na Krakowskim Przedmieściu i ulicy Miodowej. Dzisiejsza Praga i Mokotów były jeszcze wsiami pod Warszawą, a na Saską Kępę sprowadzono Holendrów, by osuszyli podmokłe tereny, na których zakładano pierwsze gospodarstwa rolne.

Dziś Warszawa-stolica, liczy około miliona 862 tysięcy mieszkańców. Tutaj znajdują się siedziby najważniejszych władz państwowych: Prezydenta RP, Sejmu i Senatu oraz Rady Ministrów.

Warszawa jest jedynym miastem w Polsce uhonorowanym Orderem Virtuti Militari. 9 listopada 1939 roku premier i Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski nadał stolicy Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari "w uznaniu bohaterskiego wytrwałego męstwa dowiedzionego przez ludność stolicy w obronie przeciw najazdowi niemieckiemu".

(więcej)

Pojęcie "stolica kraju" nie funkcjonowało w Polsce aż do 1320 roku, czyli koronacji Władysława Łokietka w Katedrze Wawelskiej w Krakowie. Istniały natomiast grody stołeczne. Oznaczało to, że w państwie pierwszych Piastów było kilka grodów, w których zatrzymywali się panujący, podróżując wraz z dworem i drużyną wojów. Część archeologów uważa, że rolę pierwszego ośrodka władzy w okresie plemiennym pełnił Kalisz, inni wskazują na Giecz. W połowie X wieku dominującą rolę w państwie Piastów zaczęły odgrywać: Gniezno i Poznań. Jednak, zgodnie z dokumentem "Dagome iudex" z około 991 roku, za jedyną formalną stolicę państwa polskiego uważano Gniezno. Dodatkowo wskazuje na to umieszczenie tam relikwii Świętego Wojciecha i zorganizowanie Zjazdu Gnieźnieńskiego.

Od końca X wieku jedną z głównych siedzib królestwa stanowił Wrocław. Za rządów Kazimierza Odnowiciela, w związku ze zniszczeniem Gniezna w 1038 roku przez najazd księcia czeskiego Brzetysława I, stolicę przeniesiono do Krakowa. Za panowania Władysława Hermana i Bolesława III Krzywoustego funkcję stolicy pełnił Płock, jednak późniejsi władcy wrócili do Krakowa. W krótkim okresie panowania Przemysła II stolicę stanowił Poznań.

Po zaborach, gdy Polska uzyskała niepodległość w 1918 roku, istniało kilka lokalnych ośrodków władzy, między innymi w Lublinie, Krakowie, Poznaniu i Cieszynie. Od września 1939 rząd Rzeczpospolitej na uchodźstwie mieścił się w Paryżu, następnie w Angers, a po klęsce Francji w czerwcu 1940 roku - w Londynie. W czasie II wojny światowej tymczasową siedzibą komunistycznych władz centralnych był Lublin, Chełm - gdzie ukazał się Manifest Lipcowy, oraz przez kilka miesięcy - Łódź, która miała zostać stolicą powojennej Polski na stałe, ze względu na zniszczenia Warszawy.

W 1952 roku w konstytucji został umieszczony zapis o o stołeczności miasta Warszawy.

Artykuł 29. obowiązującej Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku stanowi: "Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa".

Kraków, Warszawa, przeniesienie stolicy, 415. roczn. dokumentacja,