Losy tego regionu, zamieszkanego przez ludność polską i niemiecką, ważyły się od uzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku. W latach 1919-1921 wybuchły tam trzy powstania, spowodowane rozczarowaniem ludności polskiej plebiscytem w sprawie granic Górnego Śląska, zarządzonym w traktacie wersalskim, kończącym I wojnę światową.
Główną przyczyną wybuchu III powstania był podział Śląska, o którym zdecydowała Komisja Międzysojusznicza po plebiscycie z 20 marca 1921 roku, przyznając prawie cały obszar Niemcom. Nasz kraj miał otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki. Do głosowania dopuszczono jednak osoby, które wcześniej opuściły Śląsk. Z Niemiec sprowadzono blisko 200 tysięcy emigrantów, wskutek tego głosujący za przynależnością do Polski okazali się mniejszością - stanowili zaledwie 40,3 procent.

Na czele III powstania śląskiego stanął Wojciech Korfanty, działacz chrześcijańskiej demokracji, a wcześniej komisarz plebiscytowy. "Zwycięstwo osiągniemy za wszelka cenę i nie ma takiego mocarza na świecie, który by mógł nas okuć ponownie w kajdany germańskie" - pisał 3 maja w odezwie do rodaków. W walkach wzięło udział około 60 tysięcy Polaków, poległo około dwóch tysięcy. Powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, i bronić go później przed siłami niemieckimi. Najbardziej zacięte walki rozegrano o Górę Świętej Anny. Ciężkie boje - nawet wręcz - toczyły się o Leśnicę, a także w rejonie Januszkowic, Krasowej, Łąk Kozielskich oraz o węzeł kolejowy w Kędzierzynie. Mimo sukcesów, Niemcy nie zdołali jednak rozerwać frontu powstańczego.

III powstanie było organizowane w porozumieniu z polskim rządem, który wprawdzie nie mógł działać jawnie, by nie naruszyć postanowień traktatu wersalskiego, ale udzielił powstańcom znacznej pomocy. Choć gabinet Wincentego Witosa oficjalnie potępił akcję zbrojną, to w rzeczywistości działania pod względem strategicznym były przygotowane przez oficerów Wojska Polskiego, a Polacy spoza Górnego Śląska pełnili większość funkcji dowódczych. W czasie walk rząd wysłał na Śląsk transporty ludzi i sprzętu wojskowego, w tym słynne pociągi pancerne, a także dostawy żywności i leków. Po ustaniu walk Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez ponad 2 miliony ludzi, do Polski przyłączono 29 procent terenu z 46 procentami ludności. Przyznano nam teren lepiej uprzemysłowiony, na którym znajdowała się większość kopalń i hut, a to miało ogromne znaczenie dla rozwoju II Rzeczypospolitej. U nas znalazły się między innymi Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta, czyli dzisiejszy Chorzów, a także Rybnik, Tarnowskie Góry i Pszczyna. 15 maja 1922 roku został podpisany polsko-niemiecki układ potwierdzający podział Górnego Śląska, a 16 lipca tego samego roku w Katowicach odbyła się uroczystość zjednoczenia Górnego Śląska z Polską przez symboliczne przejęcie ziemi śląskiej przez rząd RP. Podpisano wówczas Akt Objęcia Górnego Śląska przez Polskę.

(więcej)

III powstanie śląskie było jedną z pięciu polskich insurekcji zakończonych sukcesem. Wraz z dwoma powstaniami wielkopolskimi: z 1806 roku i z lat 1918-1919, powstaniem sejneńskim z 1919 roku oraz II powstaniem śląskim z 1920 roku jest zaliczane do zwycięskich powstań narodowych w historii Polski. W 2022 roku po raz pierwszy był obchodzony - 20 czerwca - Narodowy Dzień Powstań Śląskich, ustanowiony przez Sejm specjalną ustawą, z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy. W ustawie napisano, że to święto "ku czci bohaterów - uczestników trzech Powstań Śląskich, którzy w latach 1919-1921 wywalczyli przyłączenie części Górnego Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej". Po zakończeniu I wojny światowej, w okresie kształtowania się granic Polski, Górny Śląsk, po latach zaborów i przynależności do Prus, zamieszkiwała ludność polska i niemiecka. Zapisy traktatu wersalskiego, kończącego wojnę, nie satysfakcjonowały żadnej ze stron. Polacy postanowili wziąć sprawy we własne ręce. I tak, I powstanie śląskie wybuchło spontanicznie, w sierpniu 1919 roku. Jego bezpośrednią przyczyną było oburzenie wywołane otwarciem ognia przez niemiecką straż graniczną do polskich robotników i ich rodzin w kopalni Mysłowice. Upadło po 10 dniach, przygotowało jednak grunt do następnych zrywów. Do wybuchu II powstania w sierpniu 1920 roku doprowadziła próba zbrojnego opanowania przez niemieckie bojówki terenu plebiscytowego i napady na polskie lokale wyborcze. Ostatnie - III powstanie śląskie - poprzedzone strajkiem generalnym, wybuchło w maju 1921 roku, po plebiscycie, gdy wysunięto projekt przyznania Niemcom prawie całego obszaru plebiscytowego. Wskutek zrywu, na przyłączonym do Polski, bogatym gospodarczo terenie, znalazły się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.