Opanowanie Warszawy było największym sukcesem militarnym Polaków podczas insurekcji kościuszkowskiej - powstania wymierzonego przeciwko dwóm zaborcom - Rosji i Prusom. Miało ono przynieść Polsce niepodległość, jednak w listopadzie 1794 roku zakończyło się klęską.

Przygotowania do insurekcji w Warszawie rozpoczęły się w końcu 1793 roku. Prowadzili je między innymi Ignacy Działyński, szef słynnego 10. Regimentu Pieszego Koronnego, oraz wysłannik Tadeusza Kościuszki - Tomasz Maruszewski. Udało im się przekonać do idei zrywu większość stacjonujących jeszcze w mieście jednostek regularnej armii polskiej. Powstanie w Warszawie wybuchło wkrótce po tym, jak do stolicy dotarła wieść o zwycięstwie Tadeusza Kościuszki w bitwie pod Racławicami. Miało ona duże znaczenie moralne, wzmacniało wiarę w zwycięstwo.

Powstańcy - 3,5 tysiąca żołnierzy wspieranych przez lud stolicy- stanęli naprzeciw 7,5 tysięcy żołnierzy z garnizonu rosyjskiego rozlokowanych w całym mieście. Zasięg polskich działań zbrojnych zaskoczył Rosjan, a dezorganizację rosyjskiego wojska potęgowały także często sprzeczne rozkazy wydawane przez dowódców.

Walki rozpoczęły się od opanowania przez powstańców Arsenału. Polacy zdobyli działa oraz około 10 tysięcy sztuk broni palnej, w którą uzbrojono ochotników. Rankiem 18 kwietnia w stolicy broniły się jeszcze trzy większe zgrupowania wojsk nieprzyjaciela. Po wielogodzinnej walce powstańcy zdobyli carską ambasadę przy ulicy Miodowej, a do końca dnia skapitulowały ostatnie punkty rosyjskiego oporu. Władzę w wyzwolonym mieście objęła - powołana przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego - Rada Zastępcza Tymczasowa.

(więcej)

Polskie straty w czasie insurekcji warszawskiej wyniosły 507 zabitych i 437 rannych żołnierzy oraz 700 zabitych i 1400 rannych cywilów. Straty rosyjskie były większe niż polskie, jednak nie są znane dokładne dane. Walki o Warszawę w insurekcji kościuszkowskiej zostały po 1990 roku upamiętnione wraz z rozegraną w listopadzie bitwą na praskim przedmościu napisem na jednej z tablic na Grobie Nieznanego Żołnierza: "Warszawa 17 IV - 4 XI 1794".

Jan Kiliński brał udział w przygotowaniach do powstania od 1793 roku. W jego domu odbywały się tajne zebrania, zachęcał do wystąpienia rzemieślników, służbę i czeladź. W czasie insurekcji był członkiem władz powstańczych, początkowo związany z ich radykalnym skrzydłem, a następnie z umiarkowanym.

Po klęsce pod Maciejowicami Kilińskiego wysłano do Poznania, by tam zorganizował powstanie. Gdy upadło, został aresztowany i wydany Rosji. W grudniu 1794 roku zesłano go do Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu. Zwolniony z więzienia dwa lata później, zamieszkał w Wilnie, a następnie w Warszawie, gdzie ponownie został radnym miejskim. W ostatnich latach życia nie angażował się już w życie polityczne. Prowadził warsztat szewski i napisał dwa tomy pamiętników. Zmarł w 1819 roku.