Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 115 lat temu urodziła się generał Elżbieta Zawacka…
2024-03-19, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

115 lat temu urodziła się generał Elżbieta Zawacka, cichociemna i kurierka AK

Elżbieta Zawacka. [Fot. PAP/J. Mazur]
Elżbieta Zawacka. [Fot. PAP/J. Mazur]
115 lat temu, 19 marca 1909 roku, urodziła się generał Elżbieta Zawacka, podczas II drugiej wojny światowej jedyna kobieta w gronie 316 "cichociemnych" i legendarna kurierka Komendy Głównej Armii Krajowej. Po wojnie została drugą Polką w historii Wojska Polskiego, awansowaną na stopień generała brygady. Dama Orderu Orła Białego. Z wykształcenia matematyk. Zmarła w 2009 roku.
Elżbieta Zawacka, pseudonim "Zo", "Sulica" i "Zelma", w latach 1939-1945 działała w służbie Polskiego Państwa Podziemnego. Posługując się fałszywymi dokumentami, przekraczała granice ponad sto razy, przenosząc wiadomości i meldunki. W przerwach między wyprawami uczyła się na tajnych kompletach.

W lutym 1943 roku wyruszyła jako emisariuszka Komendanta Głównego AK przez Niemcy, Francję, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Pod pseudonimem "Elisabeth Watson" przeszła specjalne szkolenie i na własną prośbę wróciła do okupowanej Polski, skacząc na spadochronie we wrześniu 1943 roku. Walczyła w Powstaniu Warszawskim, a po kapitulacji przedostała się do Krakowa. Stamtąd koordynowała działalność kurierską na trasach prowadzących do Szwajcarii.

Po wojnie działała w antykomunistycznej organizacji Zrzeszeniu "Wolność i Niezawisłość", za co w 1951 roku została skazana na 10 lat więzienia. Wyszła na wolność po czterech latach, na mocy amnestii. Współtworzyła Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Działała w ruchu kombatanckim "Solidarności". Zainicjowała powstanie Fundacji "Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet" w Toruniu, obecnie - Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Instytucja gromadzi dokumenty i relacje o wkładzie Pomorza w walkę o niepodległość.

Elżbieta Zawacka wykładała na toruńskim Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, gdzie założyła Zakład Andragogiki. W 1996 roku otrzymała tytuł profesora nauk humanistycznych.

Za patriotyczną działalność odznaczono ją między innymi Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. W 1995 roku otrzymała Order Orła Białego.

W 2006 prezydent Lech Kaczyński awansował pułkownik Zawacką do stopnia generała brygady. Została drugą - po Marii Wittek - kobietą generałem w historii Wojska Polskiego.

(więcej)

Urodziła się 19 marca 1909 roku w Toruniu. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu była nauczycielką. Pracowała społecznie jako instruktorka Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1939 roku była komendantką Regionu Śląskiego PWK w Katowicach. We wrześniu 1939 walczyła w obronie Lwowa. W październiku tego samego roku wstąpiła do tworzącej się Służby Zwycięstwu Polski. Pozostawała żołnierzem podziemnego wojska do końca 1945-go.

W 1943 roku była jedyną z 15 kobiet kandydatek na "cichociemną", która przeszła treningi, a potem służyła w elitarnych szeregach. Z Londynu powróciła do Polski w nocy z 9 na 10 września 1943 roku, zrzucona na spadochronie we wsi Osowiec kolo Podkowy Leśnej. Niedługo potem, w 1944 roku, brała udział w Powstaniu Warszawskim.

Po wojnie powróciła do pracy pedagogicznej, była nauczycielką w Sierpcu i Toruniu. W 1965 roku uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Gdańskim. Działała w środowisku kombatantów AK, gromadziła materiały do opracowania dziejów tej formacji. Po habilitacji w 1973 roku powróciła do Torunia i rozpoczęła pracę w Instytucie Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Była założycielką tamtejszego Zakładu Andragogiki.

W 1976 roku wyjechała do Londynu, skąd przywiozła wiele materiałów i tzw. zakazanych tytułów. Materiały skonfiskowało SB, a wskutek represji władze zlikwidowały Zakład Andragogiki. Po tym wydarzeniu odeszła na emeryturę. W latach 80. zaangażowała się w działalność "Solidarności". Była fundatorką pomnika generał Marii Wittek w Warszawie, odsłoniętego w 2007 roku.

Zmarła 10 stycznia 2009 roku w Toruniu, mając prawie sto lat. Została pochowana na toruńskim cmentarzu św. Jerzego.

Generał Elżbieta Zawacka jest patronką między innymi Biblioteki Pedagogicznej w Toruniu, Szkoły Podoficerskiej Wojsk Lądowych w Zegrzu oraz mostu drogowego w Toruniu i jednej z ulic w Poznaniu.

Zobacz także

2024-06-05, godz. 11:00 80 lat temu w Auschwitz-Birkenau zmarł Bronisław Czech, wybitny narciarz, kurier tatrzański 80 lat temu, 5 czerwca 1944 roku, w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau zmarł Bronisław Czech, wybitny narciarz i olimpijczyk, w czasie II wojny… » więcej 2024-06-05, godz. 09:00 80 lat temu zmarł Józef Beck, polityk i dyplomata 80 lat temu, 5 czerwca 1944 roku, zmarł polityk i dyplomata Józef Beck, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego - w 1930 roku pełnił w jego rządzie… » więcej 2024-06-05, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 5 czerwca » więcej 2024-06-04, godz. 15:00 „Najmłodszy miał roczek” – 19. odcinek cyklu filmowego „Nie tylko Ulmowie” Film „Najmłodszy miał roczek” przedstawia historię rodzin chłopskich: Kowalskich, Obuchiewiczów, Skoczylasów oraz dwóch rodzin Kosiorów z Ciepielowa… » więcej 2024-06-04, godz. 13:00 Tomasz Kozłowski z IPN o wyborach z 4 czerwca 1989 roku Mija 35. rocznica częściowo wolnych wyborów. 4 czerwca 1989 roku odbyły się pierwsze po II wojnie, częściowo wolne wybory do Sejmu oraz całkowicie wolne… » więcej 2024-06-04, godz. 11:00 35. rocznica czerwcowych wyborów 1989 roku 35 lat temu, 4 czerwca 1989 roku, odbyły się wybory parlamentarne (pierwsza tura) na zasadach ustalonych podczas obrad Okrągłego Stołu. Były to pierwsze… » więcej 2024-06-04, godz. 09:00 107 lat temu została powołana Armia Polska we Francji 107 lat temu, 4 czerwca 1917 roku, została powołana Armia Polska we Francji. Nazywana też od koloru mundurów - "Błękitną Armią", była najliczniejszą… » więcej 2024-06-04, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 4 czerwca » więcej 2024-06-03, godz. 15:00 42 lata temu zginął Emil Barchański, licealista, działacz opozycji w PRL 42 lata temu, 3 czerwca 1982 roku, w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Emil Barchański, uczeń warszawskiego Liceum Ogólnokształcącego imienia Mikołaja… » więcej 2024-06-03, godz. 13:00 100 lat temu zmarł Franz Kafka, autor "Procesu" 100 lat temu, 3 czerwca 1924 roku, w Kierling koło Wiednia zmarł Franz Kafka, jeden z najwybitniejszych pisarzy XX wieku, autor między innymi "Procesu", "Zamku"… » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »