Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Żołnierze wyklęci - Józef Franczak 'Laluś'
2024-03-01, 15:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł/E.Porycka/dok.

Żołnierze wyklęci - Józef Franczak "Laluś"

Józef Franczak Lalek jako kapral żandarmerii w Równem. [fot. źródło: pl.wikipedia.org/]
Józef Franczak Lalek jako kapral żandarmerii w Równem. [fot. źródło: pl.wikipedia.org/]
1 marca przypada Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Upamiętnia uczestników powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy walczyli z sowietyzacją Polski po 1944 roku. Według szacunków, przez antykomunistyczną konspirację po 1944 roku przeszło od 120 do 180 tysięcy osób. Do tej liczby trzeba dodać kilkaset tysięcy ludzi, którzy zapewniali partyzantom aprowizację, wywiad, schronienie i łączność oraz około 20 tysięcy uczniów z podziemnych organizacji młodzieżowych, sprzeciwiających się komunistom. Łącznie daje to grupę ponad pół miliona ludzi tworzących społeczność żołnierzy wyklętych.
Ostatni z wyklętych - Józef Franczak "Laluś" - poległ w walce 21 października 1963 roku, czyli ponad 18 lat po zakończeniu działań wojennych.

Józef Franczak w czasie wojny walczył w szeregach ZWZ-AK, po wojnie nawiązał kontakty z podziemiem antykomunistycznym na Lubelszczyźnie, gdzie brał udział w akcjach wymierzonych w milicjantów, żołnierzy formacji bezpieczeństwa oraz ich współpracowników.

Był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa od początku lat 50. Według danych SB dysponował zorganizowaną siecią około 200 ludzi, którzy pomagali mu się ukrywać. Był doświadczonym konspiratorem, który bardzo dobrze poznał metody działania SB i dzięki temu przez tyle lat był nieuchwytny. Korzystając z uprzejmości okolicznych gospodarzy, często zmieniał miejsce pobytu.

Józef Franczak dwukrotnie rozważał ujawnienie się przed komunistyczną władzą - podczas amnestii w 1947 i w 1956 roku.

Ostatni Żołnierz Wyklęty zginął w wyniku zdrady, gdy SB pozyskała do współpracy Stanisława Mazura - stryjecznego brata towarzyszki życia "Lalka". Współpraca Mazura z SB wyszła na jaw już po jego śmierci, w 2005 roku, dzięki badaniom Sławomira Poleszaka - historyka z lubelskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

21 października 1963 roku funkcjonariusze SB i ZOMO otoczyli gospodarstwo, w którym ukrywał się Józef Franczak. Ostatni partyzant tzw. drugiej konspiracji zginął podczas wymiany strzałów. Miał 45 lat.

W czasie II wojny światowej "Laluś" walczył w ZWZ-AK, latem 1944 został przymusowo wcielony do 2. Armii Wojska Polskiego.

Po śmierci, podobnie jak innych Żołnierzy Wyklętych, "Lalusia" pochowano w bezimiennej mogile. Zgodę na ekshumację i złożenie szczątków w rodzinnym grobowcu w Piaskach, jego bliscy otrzymali 20 lat później.

W 2008 roku Józef Franczak został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W 2015-tym awansowano go na stopień podporucznika.

Na wniosek PRL-owskich służb ciało partyzanta zostało pozbawione głowy. IPN w 2007 roku wszczął śledztwo w sprawie znieważenia zwłok Józefa Franczaka, które umorzono rok później, kiedy prokuratura uznała, że polecenie dekapitacji wydano zgodnie z obowiązującym wówczas prawem. Czaszka Józefa Franczaka została odnaleziona w 2014 roku na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. W 2015 roku na cmentarzu w Piaskach odbyły się uroczystości jej dochówku.

Zobacz także

2024-08-26, godz. 13:00 80 lat temu w bombardowaniu kościoła św. Jacka w Warszawie zginęło ponad tysiąc osób 80 lat temu, 26 sierpnia 1944 roku, podczas powstania warszawskiego, Niemcy zbombardowali kościół świętego Jacka przy ulicy Freta na Starówce. W ruinach… » więcej 2024-08-26, godz. 11:00 Film dokumentalny o rodzinie Ulmów nagrodzony podczas festiwalu "Spotkania z historią" Film "Przykazanie miłości. Historia rodziny Ulmów z Markowej” Marty Pietrasiewicz zdobył nagrodę dla najlepszego filmu dokumentalnego 12. Zamojskiego Festiwalu… » więcej 2024-08-26, godz. 09:00 W Sejnach odbyły się obchody 105. rocznicy powstania sejneńskiego Przed pomnikiem Powstania Sejneńskiego i Czynu Niepodległościowego Ziemi Sejneńskiej mieszkańcy Sejn i samorządowcy obchodzili w niedzielę 105. rocznicę… » więcej 2024-08-26, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 26 sierpnia » więcej 2024-08-25, godz. 09:00 85 lat temu niemiecki pancernik Schleswig-Holstein zawinął do Gdańska 85 lat temu, 25 sierpnia 1939 roku, niemiecki pancernik Schleswig-Holstein zawinął do Gdańska. Okręt szkoleniowy wwiózł potajemnie pod pokładem niemiecką… » więcej 2024-08-25, godz. 09:00 80 lat temu zginął harcmistrz Stanisław Leopold, dowódca 1. kompanii batalionu "Parasol" 80 lat temu, 25 sierpnia 1944 roku, w 25. dniu Powstania Warszawskiego, zginął harcmistrz Stanisław Leopold, pseudonim "Rafał", dowódca 1. kompanii batalionu… » więcej 2024-08-25, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 25 sierpnia » więcej 2024-08-24, godz. 11:00 75 lat temu wszedł w życie Traktat Północnoatlantycki 75 lat temu - 24 sierpnia 1949 roku - wszedł w życie Traktat Północnoatlantycki, zwany też traktatem waszyngtońskim, na mocy którego powstało NATO. Został… » więcej 2024-08-24, godz. 09:00 Ukraina - Dzień Niepodległości i dwa i pół roku od rosyjskiej inwazji Na Ukrainie, ogarniętej wojną, jest dziś (24 sierpnia) obchodzony Dzień Niepodległości, upamiętniający proklamowanie niepodległości od Związku Radzieckiego… » więcej 2024-08-24, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 24 sierpnia » więcej
7891011
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »