Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Pierwsza Konstytucja II Rzeczpospolitej
2021-02-27, 07:30 Autor: Bolesław Bezeg

Pierwsza Konstytucja II Rzeczpospolitej

Strona tytułowa Konstytucji z 17 marca 1921 r.
Strona tytułowa Konstytucji z 17 marca 1921 r.
Przed nami marzec, a zatem wielkimi krokami zbliżamy się do 100 rocznicy uchwalenia konstytucji marcowej. 17 marca 1921 r. Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił ustawę zasadniczą - tzw. konstytucję marcową - stanowiącą o republikańskim charakterze państwa polskiego oraz o szerokich uprawnieniach jego obywateli i władz samorządowych.
Z Historycznego Punktu Widzenia 27 lutego 2021
O ile kwestia daty uchwalenia konstytucji z 17 marca 1921 roku jest oczywista, to już kwestia obowiązywania jej zapisów jest znacznie bardziej skomplikowana. Przede wszystkim sam termin jej uchwalenia wymaga komentarza: konstytucja została przyjęta przez Sejm Ustawodawczy na trzy dni przed plebiscytem na Górnym Śląsku.

Władze Rzeczypospolitej zdawały sobie sprawę, że brak jasnych uregulowań ustrojowych w Polsce, był jednym z argumentów podnoszonych przez stronę niemiecką, która w walce propagandowej wskazywała, że nie wiadomo za jaką właściwie Polską będą głosować jej zwolennicy. Z tego też powodu zrobiono wiele, żeby przyspieszyć uchwalenie konstytucji by wybić Niemcom ten argument z ręki. Choć uczciwie trzeba przyznać, że trzy dni to trochę mało by polska propaganda przedplebiscytowa mogła w pełni sensownie ten fakt wykorzystać.

Uchwalona w marcu opublikowana w dzienniku ustaw została dopiero z datą 1 czerwca 1921 r. i od tej chwili część jej zapisów weszła w życie, ale nie wszystkie. Postanowiono, że w pełni konstytucja będzie obowiązywać dopiero od chwili wybrania przez nowe Zgromadzenie Narodowe prezydenta RP co jak wiemy nastąpiło 11 grudnia 1922 r. i ten dzień należy uważać za moment całkowitego wejścia w życie najważniejszego aktu prawnego odbudowanej Rzeczpospolitej.

Równie zagmatwana jest kwestia do kiedy obowiązywała konstytucja marcowa. Pozornie tylko uchwalenie kolejnej konstytucji w kwietniu 1935 roku kończyło okres obowiązywania przepisów ustawy zasadniczej z 1921 r., ale tak nie było, bo konstytucja kwietniowa z 1935 r. pozostawiała w mocy część zapisów konstytucji marcowej. Można uznać, że konstytucja kwietniowa, na mocy której funkcjonował rząd polski w Londynie obowiązywała do 22 grudnia 1990 r. czyli do chwili przekazania insygniów prezydenckich przez Ryszarda Kaczorowskiego Lechowi Wałęsie, który to dzień uważa się za koniec funkcjonowania polskiego rządu emigracyjnego.

Tuż po przejęciu władzy w Polsce komuniści, którzy w sferze propagandowej walczyli z sanacją, odrzucili konstytucję kwietniową i już w manifeście PKWN z 22 lipca 1944 r. odwoływali się do konstytucji marcowej, której fragmenty zawierała także tzw. Mała Konstytucja z 1947 r. A zatem Konstytucja Marcowa okazała się niezwykle trwałym aktem prawnym.

Jej rozwiązania ustrojowe były efektem kompromisu pomiędzy stronnictwami pragnącymi ograniczyć rolę prezydenta a tymi, które dążyły do marginalizacji Senatu. Największe kompetencje miał Sejm, który był jedyną instytucją mogącą występować z inicjatywą ustawodawczą. Kolejny był Senat, który posiadał prawo weta , które jednak Sejm mógł odrzucić zwykłą większością głosów. Funkcję Prezydenta mocno ograniczono w stosunku do kompetencji Naczelnika Państwa, jednakże nadal pozostawał on szefem rady ministrów.

Taki stan rzeczy wynikał przede wszystkim z chęci ograniczenia roli Józefa Piłsudskiego, który jak się spodziewano gdyby wystartował, zapewne byłby wybranym prezydentem.
Sejm i Senat wybierano co 5 lat w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych i proporcjonalnych przez wszystkich obywateli, którzy ukończyli 21 lat do Sejmu i 30 lat do Senatu. Do sejmu mógł kandydować każdy kto ukończył 25 lat, a do Senatu każdy kto ukończył 40 lat.

Prezydenta wybierało Zgromadzenie Narodowe czyli połączone izby Sejmu i Senatu, a jego kadencja trwała 7 lat. Prezydent musiał podpisać każdą ustawę, a za zgodą trzech piątych Senatu mógł rozwiązać obie izby. Prezydent był formalnie głową państwa i zwierzchnikiem sił zbrojnych na czas pokoju. Rząd był odpowiedzialny przed Sejmem, który zatwierdzał budżet państwa.

Konstytucja marcowa wprowadziła w Polsce ustrój republikański o charakterze parlamentarno-gabinetowym czyli zakładała odpowiedzialność gabinetu przed parlamentem. Wprowadziła też zasadę egalitaryzmu czyli równości wszystkich obywateli wobec prawa.

Zobacz także

2021-09-11, godz. 07:33 Stolice Górnego Śląska Dziś przypada 156 rocznica nadania przez pruskiego króla Wilhelma I Hohenzollerna praw miejskich Katowicom. Od tej pory Opole zaczęło tracić swoje znaczenie… » więcej 2021-09-05, godz. 08:31 Wojny 30-letniej przyczyny złożone 389 lat temu, w początkach września roku 1632, w toku działań wojny trzydziestoletniej protestanckie wojska szwedzkie opanowały Śląsk. » więcej 2021-09-04, godz. 07:24 Hitlera można było powstrzymać W minionym tygodniu obchodziliśmy 82 rocznicę niemieckiej napaści na Polskę. W Europie powszechnie uważa się, że tego dnia rozpoczęła się II wojna … » więcej 2021-08-29, godz. 08:20 Męczennik z Dachau Dziś przypada 79 rocznica śmierci w niemieckim obozie koncentracyjnym w Dachau błogosławionego Dominika Jędrzejewskiego. » więcej 2021-08-28, godz. 07:22 Asceta z Krakowa W minioną środę przypadła 133 rocznica założenia w Krakowie przez Adama Chmielowskiego znanego też jako święty Albert Zgromadzenia Albertynów. » więcej 2021-08-22, godz. 08:23 Pod opieką obcych wojsk 864 lata temu, 21 sierpnia 1157 roku cesarz niemiecki Fryderyk I Barbarossa czyli rudobrody na czele armii niemieckiej i czeskiej wkroczył do Polski by zmusić… » więcej 2021-08-21, godz. 07:20 Największa bitwa konna w XX w. 101 lat temu, 21 sierpnia 1920 roku dowódca bolszewickiej 1 Armii Konnej Siemion Budionny wykonał wreszcie wydany przez dowódcę Armii Czerwonej Siergieja Kamieniewa… » więcej 2021-08-15, godz. 09:30 Dekonspiracja i strzały w Mysłowicach Dziś obchodzimy święto narodowe – święto wojska polskiego ustanowione w rocznicę cudu nad Wisłą z roku 1920. Równocześnie przeżywamy święto kościelne… » więcej 2021-08-14, godz. 07:30 Początek końca I Rzeczypospolitej Wczoraj minęła 249 rocznica kapitulacji Jasnej Góry co było równoznaczne z zakończeniem ostatnich walk w obronie Konfederacji Barskiej. » więcej 2021-08-08, godz. 08:24 Fundator Jasnej Góry Jutro przypada 639 rocznica podpisania przez księcia na Opolu Władysława II zwanego Opolczykiem aktu fundacji klasztoru Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie… » więcej
1314151617
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »