Ferdinand von Richthofen urodził się 5 maja 1833 w Pokoju, gdzie pochodząca z arystokratycznej rodziny górnośląskiej jego matka przebywała na kuracji w uzdrowisku.
Studiował geologię na Uniwersytecie w Berlinie. W latach 1860-62 jako członek pruskiej misji dyplomatyczno-handlowej zwiedził Cejlon, Japonię, Tajwan, Filipiny, Indonezję i Syjam.

Kolejne cztery lata spędził w Ameryce Północnej prowadząc badania geologiczne w Kalifornii i górach Sierra Nevada. W roku 1868 wyruszył w długą podróż po Chinach, z której gdy tylko wrócił w roku 1872 wybrano go prezesem berlińskiego Towarzystwa Geograficznego. W roku 1886 został profesorem geologii na uniwersytecie w Berlinie, gdzie wychował szereg znanych geologów.

Wyniki swoich badań spisywał w kolejnych książkach i pracach publicystycznych. Za jego najważniejsze dzieło uważa się wydaną w latach 1877-1912 siedmiotomową monografię Chin, której ważną częścią był atlas geologiczny tego kraju.

W dziele tym jako pierwszy użył nazwy Jedwabny Szlak dla określenia drogi jaką od starożytności wędrowały karawany kupieckie z Chin do basenu Morza Śródziemnego.
Ponadto wprowadził do geologii termin abrazja morska oznaczający zjawisko ścierania skał poprzez piaski i kamienie przenoszone przez prądy lub fale morskie. Podał też szereg przykładów potwierdzających teorię o tzw. eolicznym czyli wynikającym z wietrzenia skał pod działaniem wiatru pochodzeniu gleb lessowych.

Inną ponadczasową jego pracą jest podręcznik dla podróżników, w którym opisał metody prowadzenia podstawowych badań geomorfologicznych. Praca ta ugruntowała uznanie go za "ojca" nowoczesnej geomorfologii. Zasłynął także pracami porównawczymi nad strefami występowania tych samych skał w Ameryce i Azji.

Ferdinand von Richthofen zmarł 6 października 1905 w Berlinie.