Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-05-29, 07:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

29 maja - Międzynarodowy Dzień Uczestników Misji Pokojowych ONZ, obchodzony od 2003 roku.

29 maja - Dzień Weterana Działań poza Granicami Państwa, obchodzony w Polsce.

29 maja - Światowy Dzień Zdrowia Układu Pokarmowego.

29 maja - Dzień Działacza Kultury i Drukarza, obchodzony w Polsce.

29 maja - Tydzień Solidarności z Ludami Zamieszkującymi Niesamorządne Terytoria, trwający od 25 do 31 maja.
1421 - Mińsk Mazowiecki otrzymał prawa miejskie, nadane przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Pierwszym właścicielem grodu był Jan z Gościeńczyc herbu Prus III. Już w 1422 rozpoczął działalność kościół parafialny. Wiek XV i XVI to szybki rozwój miasta. Obecnie miasto jest siedzibą powiatu mińskiego i gminy wiejskiej Mińsk Mazowiecki. Zamieszkuje je obecnie ponad 40 tysięcy mieszkańców.

1453 - Konstantynopol został zdobyty przez wojska tureckie sułtana Mehmeda II. Poległ ostatni cesarz bizantyjski Konstantyn XI Dragazes - upadło Cesarstwo Bizantyjskie, istniejące od 395 roku.

1453 - Zginął w walce z Turkami Konstantyn XI Dragazes z dynastii Paleologów, ostatni władca Bizancjum, panujący od 1449 roku. Poniósł śmierć w obronie cesarstwa bizantyjskiego przed Turkami, a dzięki swojej postawie - jak pisał Szymon Olszaniec - Konstantyn XI przeszedł do historii, jako " władca odważny, który nie poddaje się niepowodzeniom i walczy z przeciwnościami losu". W niektórych kościołach prawosławnych jest uznawany za świętego. Urodził się 8 lutego 1405 roku.

1493 - W zamku poznańskim Jan Olbracht przyjął hołd od wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego Hansa von Tieffena. Był to ostatni wielki mistrz krzyżacki przed sekularyzacją zakonu. Krzyżacy wówczas po raz trzeci zostali zmuszeni do oddania hołdu władcy polskiemu. Wcześniej - zgodnie z postanowieniami traktatu toruńskiego z 1466 roku - dwaj mistrzowie składali hołd Kazimierzowi Jagiellończykowi.

1500 - Zmarł Bartolomeo Diaz, portugalski żeglarz, konkwistador i odkrywca portugalski, który w roku 1488 opłynął południowy kraniec Afryki prawdopodobnie, jako pierwszy Europejczyk od starożytności, Przylądek Dobrej Nadziei. Urodził się około 1450 roku.

1792 - Zakończono obrady Sejmu Czteroletniego - Wielkiego, podczas którego uchwalono między innymi Konstytucję 3 maja 1791 roku. Sejm zwołany w Warszawie, 6 października 1788 roku za zgodą carycy Rosji Katarzyny II, obradował do 29 maja 1792 pod węzłem konfederacji pod laską marszałka konfederacji koronnej Stanisława Małachowskiego. Kolejny sejm, aktem oblatowanym w Grodnie 23 listopada 1793 roku, uznał Sejm Czteroletni za niebyły i uchylił wszystkie ustanowione na nim akty prawne.

1829 - Zmarł sir Humphry Davy, angielski chemik, wynalazca sodu i potasu, twórca elektrochemii, konstruktor bezpiecznej lampy górniczej z metalową siatką, tak zwanej lampy Davy’ego. Pierwsze testy jego wynalazku przeprowadzono w 1816 roku, w kopalni w angielskim Hebburn. Była to benzynowa lampa, umożliwiająca wykrywanie metanu w atmosferze kopalnianej. Zwiększyła bezpieczeństwo pracy górników, redukując zagrożenie związane z wybuchem gazu. Znajdowała powszechne zastosowanie jeszcze w drugiej połowie XX wieku. Obecnie jest wypierana przez elektroniczne detektory gazów, nad którymi jednak wciąż ma przewagę prostoty konstrukcji. Humphry Davy urodził się 17 grudnia 1778 roku. 195. rocznica

1831 - Powstanie listopadowe: W Teatrze Narodowym w Warszawie wykonano po raz pierwszy pieśń patriotyczną "Litwinka, czyli hymn legionistów litewskich", autorstwa Karola Kurpińskiego, do słów legionisty Stanisława Cywińskiego. Ryszard Wagner wykorzystał ją w dziele "Uwertura Polonia".

1831 - Powstanie listopadowe: Zwycięstwo powstańców w bitwie pod Rajgrodem. Straty wojsk carskich wyniosły 800 zabitych i 1200 wziętych do niewoli. Straty polskie były wielokrotnie mniejsze. Było to ważne strategiczne zwycięstwo Polaków, ponieważ Rosjanie, zmuszeni do odwrotu, odsłonili im drogę na Litwę, gdzie od lutego działała już polska partyzantka.

1843 - W Oparach pod Samborem urodził się Władysław Łoziński, powieściopisarz, historyk, publicysta, kolekcjoner dzieł sztuki. Prezes Rady Wykonawczej Macierzy Polskiej i działacz Towarzystwa Historycznego we Lwowie. Zmarł 20 maja 1913 roku.

1860 - Urodził się Isaac Albéniz, hiszpański pianista i kompozytor. W wieku 15 lat dawał już koncerty na całym świecie. Jeden z najwybitniejszych wirtuozów pianina swojej epoki, współtwórca hiszpańskiego stylu narodowego, autor suity „Iberia”, składającej się z 12 fortepianowych impresji, cykli fortepianowych, oper i pieśni. Zmarł 18 maja 1909 roku.

1861 - Zmarł na emigracji Joachim Lelewel, historyk, numizmatyk, działacz narodowy, członek Rządu Narodowego w czasie Powstania Listopadowego. Po upadku powstania wyemigrował z kraju. Był członkiem sejmu powstańczego na obczyźnie. W 1834 roku został zaocznie skazany przez władze rosyjskie na powieszenie za udział w powstaniu listopadowym. W Paryżu zakładał Zjednoczenia Emigracji Polskiej. Joachim Lelewel jest autorem pierwszej narodowej i społecznej syntezy dziejów Polski "Historia Polski do końca panowania Stefana Batorego". Urodził się 22 marca 1786 roku.

1871 - Na rynku w Bochni odsłonięto pomnik króla Kazimierza Wielkiego. Pomysłodawcą był Jan Matejko, zaś figurę wykonał krakowski rzeźbiarz Walery Gadomski. Ponad dwumetrowej wysokości rzeźbę króla trzymającego statuty wiślickie w lewej ręce umieścił na neogotyckiej kolumnie.

1874 - Urodził się Gilbert Keith Chesterton, angielski poeta, pisarz, dziennikarz, krytyk literacki, autor opowiadań detektywistycznych - twórca postaci detektywa ojca Browna. Autor powieści: "Żywy człowiek”, "Obrona świata”, ”Latająca gospoda”. Apologeta chrześcijaństwa, trwają przygotowania do jego procesu beatyfikacyjnego. Był sympatykiem Polski, którą odwiedził w 1927 roku. Zmarł 14 czerwca 1936 roku. 150. rocznica

1878 - Urodził się Antoni Ponikowski, inżynier, profesor i rektor Politechniki Warszawskiej. W latach 1921-1922 premier Rzeczpospolitej oraz minister oświaty, kultury i sztuki. Od 1928 roku w Chrześcijańskiej Demokracji, poseł na Sejm w latach 1930-1935. W czasie II wojny światowej w Delegaturze Rządu RP na Kraj. Przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie. Zmarł 27 grudnia 1949 roku.

1883 - Urodził się Mieczysław Wolfke, fizyk i wynalazca, profesor Politechniki Warszawskiej, prekursor telewizji i holografii. W latach międzywojennych prowadził na potrzeby wojska, utajnione badania nad łącznością optyczną i akustyczną, fotografią w niewidzialnym promieniowaniu i rakietami. Autor prac głównie z teorii ciepła oraz niskich temperatur. Zmarł 4 maja 1947 roku.

1901 - W Dreźnie odbyła się premiera opery "Manru", jedynej w dorobku Ignacego Jana Paderewskiego. Libretto tego dzieła w trzech aktach jest autorstwa Alfreda Nossiga, na podstawie powieści "Chata za wsią" Józefa Ignacego Kraszewskiego. Śpiewana była wówczas po niemiecku, a dyrygował Ernst von Schuch. Polska premiera odbyła się we Lwowie 8 czerwca 1901, a następnie w Teatrze Wielkim w Warszawie 24 maja 1902 roku. Pierwszym tłumaczem libretta na język polski, na potrzeby premiery lwowskiej, był Stanisław Rossowski. "Manru" pozostaje do dziś jedyną polską operą, która kiedykolwiek została wystawiona w "Metropolitan Opera" w Nowym Jorku.

1908 - Zmarł Wawrzyniec Styczeń, działacz społeczny, adwokat, prezes krakowskiego oddziału Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół", współzałożyciel Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. Urodził się 5 stycznia 1836 roku.

1915 - Urodził się Tadeusz Gąsienica-Giewont, słynny przewodnik i ratownik tatrzański, skrzypek w kapelach podhalańskich, założyciel Zespołu Regionalnego imienia Klimka Bachledy w Zakopanem. Jako aktor wystąpił również w kilku filmach, a także udzielał się, jako konsultant filmowy. Zmarł 1 kwietnia 1999 roku.

1916 - Urodził się Wacław Felczak, historyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, znawca tematyki środkowoeuropejskiej. Żołnierz Armii Krajowej, kurier i emisariusz rządu RP na uchodźstwie, po wojnie więziony przez komunistyczne władze. Na prośbę Stanisława Mikołajczyka, organizował przerzut z Polski zagrożonych aresztowaniem przywódców PSL. Odegrał istotną rolę w formowaniu się demokratycznej opozycji węgierskiej, która doprowadziła do upadku ustroju komunistycznego na Węgrzech w roku 1989. Zmarł 23 października 1993 roku. Związany z Tatrami i Podhalem, został pochowany w na starym cmentarzu na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.

1917 - Urodził się John Fitzgerald Kennedy, amerykański polityk, 35. prezydent Stanów Zjednoczonych - w latach 1961-1963. Nazywany "JFK”. Jako prezydent podjął kilka istotnych decyzji politycznych o charakterze międzynarodowym. Zwiększył zaangażowanie wojskowe w Wietnamie, zezwolił na operację przeciwko Kubie w Zatoce Świń w 1961 roku. Doprowadził do zawarcia ze Związkiem Radzieckim w 1963 roku układu o zakazie prób z bronią jądrową. Powołał też Korpus Pokoju, organizację zajmująca się pomocą krajom Trzeciego Świata. Zginął w zamachu 22 listopada 1963 roku. Zamachowiec - były żołnierz marines Lee Harvey Oswald, znany z marksistowskich sympatii, został zabity 24 listopada, w drodze do więzienia. Komisja Earla Warrena, badająca okoliczności zamachu, orzekła w 1964 roku, że nie było spisku na życie prezydenta, a Oswald działał sam.

1919 - Dwie wyprawy badawcze zaobserwowały całkowite zaćmienie Słońca, tym samym potwierdziły one, że światło dalekich gwiazd, mijając nasze Słońce, ugina się. Było to poparcie dla teorii względności Einsteina, który przepowiedział, że grawitacja oddziałuje na energię tak samo, jak na materię. 105. rocznica

1921 - Rozpoczęto budowę portu w Gdyni. W 20-leciu międzywojennym Polska dysponowała zaledwie 140- kilometrowym pasem wybrzeża, przyznanym po I wojnie światowej na mocy traktatu wersalskiego. Gdynia w krótkim czasie przekształciła się w liczący się port przeładunkowy i pasażerski. Obecnie jest trzecim, co do wielkości portem morskim w Polsce, po Gdańsku i Szczecinie.

1921 - Poświęcono bazylikę Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie. Kamień węgielny pod budowę nowego kościoła poświęcił 1 listopada 1909 roku biskup sufragan krakowski Anatol Nowak. Budowa trwała do 1912, jednak wyposażenie i zdobienie kościoła ze względu na działania wojenne mocno się przedłużyły. Ostatecznie oficjalna konsekracja odbyła się dziewięć lat później, a dokonał jej biskup Anatol Nowak w towarzystwie 24 innych biskupów, którzy przebywali wówczas w Krakowie, na Konferencji Episkopatu Polski. W 1960 roku papież Jan XXIII nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej, a od 1966 jest on wpisany w rejestr zabytków. W 1960 roku urządzono w kościele kaplicę adoracji Najświętszego Sakramentu, którą 29 października tego samego roku poświęcił biskup Karol Wojtyła.

1922 - Urodził się Stanisław Leszczyński, lekarz radiolog, profesor nauk medycznych. Przyczynił się do rozwoju badań rezonansem magnetycznym w Polsce. Był synem Stanisławy Leszczyńskiej, położnej, która w czasie II wojny światowej pełniła też tę funkcję w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, obecnie Służebnicy Bożej. W czasie okupacji Stanisław Leszczyński był kurierem przewożącym tajną korespondencję, W 1943 roku trafił do niemieckiego obozu KL Mauthausen. Po wojnie pracował w szpitalu wojskowym. Za odmowę spisania raportu po wyjeździe zagranicznym został skierowany do pracy w szpitalu zakaźnym, gdzie pozostał do 2016 roku. Jako pierwszy pełnił funkcję Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej w Naczelnej Izbie Lekarskiej, sprawował ją przez dwie kadencje. Zmarł 24 kwietnia 2017.

1922 - Zmarł Jewgienij Wachtangow, rosyjski aktor i reżyser teatralny pochodzenia armeńskiego, teoretyk teatru, współtwórca nowego stylu teatru artystycznego, polegającego na wykorzystaniu w spektaklu maski, muzyki, tańca, awangardowych kostiumów i dekoracji. Jego najważniejsze przedstawienie - "Księżniczka Turandot” grano od 1922 do 1940 roku. Założyciel teatru na Arbacie, który po śmierci Wachtangowa nazwano jego imieniem. Urodził się 13 lutego 1883 roku.

1926 - Urodził się Larry Burrows, angielski fotoreporter pracujący dla magazynu "Life”, dla którego relacjonował przebieg wojny w Wietnamie. Pracę rozpoczął w wieku 16 lat pracując, jako technik wywołując zdjęcia innych fotoreporterów. Jednak szybko zapragnął podążyć śladem Roberta Capy - jednego z najsłynniejszych fotografów wojennych. W 1945 zaczął fotografować takich ludzi, jak Ernest Hemingway i Winston Churchill. Później relacjonował konflikty na Bliskim Wschodzie i w Kongo. Do Wietnamu przyjechał w 1962 roku mając 36 lat i pozostał tam przez następne dziewięć lat do czasu tragicznej śmierci, dłużej niż jakikolwiek inny fotograf. W 1967 został fotografem roku w National Press Photographers Association. Jego zdjęcia ilustrujące wojnę w Wietnamie, zmieniły podgląd światowej opinii publicznej na temat tego konfliktu. Zginął w katastrofie zestrzelonego śmigłowca w Laosie, 10 lutego 1971 roku.

1929 - Urodził się Peter Higgs, szkocki fizyk teoretyczny, który w 1964 roku sformułował hipotezę dotyczącą istnienia w próżni pola, dzięki któremu cząstki elementarne uzyskują masę. Hipoteza Higgsa umożliwiła Stevenowi Weinbergowi rozwinięcie "modelu standardowego”, a istnienie postulowanego bozonu - "cząstki Higgsa” - doświadczalnie potwierdzono w kwietniu 2013 roku. W tym samym roku wraz z François Englertem otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za wkład w zrozumienie istoty masy materii. Zmarł 8 kwietnia 2024 roku. 95. rocznica

1932 - W Warszawie otwarto Instytut Radowy imienia Marii Skłodowskiej-Curie, który podjął między innymi badania w dziedzinie nowotworów złośliwych. Obecnie jest to Centrum Onkologii - Instytut imienia Marii Skłodowskiej-Curie. Powstał z inicjatywy polskiej noblistki, która ofiarowała placówce gram radu, będący jej własnością. Był on podstawą rozpoczęcia działalności instytutu. Uroczyste wmurowanie kamieni węgielnego odbyło się 7 czerwca 1925 w obecności Marii Skłodowskiej-Curie i prezydenta Rzeczpospolitej Stanisława Wojciechowskiego. Pierwszym szefem instytutu została Bronisława Dłuska, siostra uczonej.

1937 - Urodził się Julian Radziewicz, pedagog i publicysta, doktor habilitowany, profesor Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Zajmował się zastosowaniem dialogu pedagogicznego w nauczaniu a także w dziedzinie samorządności i demokracji szkolnej. Promował samorządność uczniowską. Kierował czasopismem pedagogicznym „Nasza Szkoła”, założył też pismo "Edukacja i Dialog". Zmarł 4 sierpnia 2007 roku.

1941 - Urodził się Marian Głosek, archeolog, profesor nauk humanistycznych, specjalista w zakresie archeologii średniowiecza, historii wojskowości w starożytności i średniowieczu. Był pracownikiem Instytutu Archeologii i Etnologii PAN oraz wiceprezesem Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich. W latach 1994-1995 był kierownikiem polskiej ekipy prowadzącej badania terenowe i ekshumacyjne w Katyniu, która wytyczyła plan Polskiego Cmentarza Wojenny w Katyniu. W tym czasie zostały odnalezione między innymi trumny z ciałami generałów Bronisława Bohatyrewicza i Mieczysława Smorawińskiego.

1939 - Zmarła Julia Maria Halka-Ledóchowska, znana, jako Matka Urszula, młodsza siostra Świętej Teresy Ledóchowskiej, założycielka w 1920 roku Zgromadzenia Urszulanek Serca Jezusa Konającego, nazywanych - od koloru habitów - "szarymi urszulankami", święta Kościoła katolickiego. Urszulanki organizowały przedszkola, szkoły, domy dziecka, internaty dla młodzieży i domy akademickie, działały nie tylko w Polsce, ale także we Włoszech i Francji. Pod kierownictwem św. Urszuli Ledóchowskiej w latach 20. i 30. XX wieku powstały domy Zgromadzenia między innymi w Łodzi, Poznaniu, Sieradzu, Czarnym Borze koło Wilna i w Wilnie, w Warszawie oraz na Wołyniu i Polesiu. Beatyfikowana w 1983 roku w Poznaniu przez papieża Jana Pawła II, kanonizowana w Rzymie w 2003 również przez papieża Polaka. Była stryjeczną bratanicą kardynała i prymasa Polski Mieczysława Halki-Ledóchowskiego. Urodziła się 17 kwietnia 1865 roku. 85. rocznica

1943 - W Warszawie, w ruinach getta Niemcy rozstrzelali około 530 więźniów Pawiaka - była to jedna z największych masowych egzekucji po klęsce powstania w getcie i jego likwidacji. Na dawnych podwórkach w rejonach ulicy Gęsiej, Zamenhoffa, Pawiej i Dzielnej w pobliżu Pawiaka niemal codziennie przeprowadzano masowe egzekucje, zabijano po kilkanaście, kilkadziesiąt osób. W czerwcu i lipcu odbyło się kilka egzekucji, w których zamordowanych zostało od 200 do 300 osób. Warszawiacy byli także zatrzymywani na ulicach Warszawy w łapankach i mordowani w ruinach getta. Specjalne komanda SS po egzekucji paliły zwłoki w stosach, na miejscu zbrodni, lub chowano je w masowych grobach. W listopadzie 1943 Niemcy zaczęli zacierać ślady zbrodni, ekshumując zwłoki, które następnie były palone, lub wysadzane w powietrze. Według obliczeń historyków od stycznia 1943 do lipca 1944 w masowych egzekucjach na terenie dawnego getta Oddziały SS i niemieckiej policji wymordowały ponad 20 tysięcy osób.

1943 - Wojna na Pacyfiku: prawie trzy tysiące japońskich żołnierzy na wyspie Attu na archipelagu Aleutów rzuciło się z bagnetami na Amerykanów w samobójczej szarży banzai. Przeżyło i do niewoli zostało wziętych tylko 28 z nich.

1944 - Urodził się Helmut Berger, właściwe nazwisko Helmut Steinberger, austriacki aktor, który swoje największe kreacje stworzył w filmach Viscontiego: "Zmierzch bogów”, "Ludwig” i "Portret rodzinny we wnętrzu”. Znany jest także z filmów: "Ojciec chrzestny III”, "Dorian Gray” czy "Iron Cross”. Zmarł 18 maja 2023 roku. 80. rocznica

1945 - Urodził się Gary Brooker, wokalista, pianista, kompozytor, znany z występów w takich grupach muzycznych jak Procol Harum, The Paramounts oraz Willie and the Poor Boys. Odznaczony Orderem Imperium Brytyjskiego. Zmarł 19 lutego 2022 roku.

1948 - Urodził się Jacek Fuglewicz, radiowiec, wieloletni pracownik i dyrektor Programu I Polskiego Radia. Pracę dla radia zaczął już w 1966 roku. Przez wiele lat pracował w redakcji sportowej radiowej Jedynki, a w latach 1992-2004 był wicedyrektorem a następnie dyrektorem programu I. Później kierował redakcją audycji religijnych. W 2013 wyróżniony Honorową Odznaką Polskiego Radia. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich oraz NSZZ "Solidarność". Zmarł 20 listopada 2016 roku.

1951 - Kapitan Charles Blair, jako pierwszy człowiek, samotnie, na pokładzie jednosilnikowego samolotu, przeleciał nad biegunem północnym. Blair, urodzony 19 lipca 1909 roku, zginął w katastrofie lotniczej 2 września 1978 roku.

1952 - Urodziła się Barbara Winiarska, aktorka filmowa i telewizyjna. Stała się znana dzięki występom w duecie z siostrą, Marią Winiarską. Żona aktora Pawła Wawrzeckiego. Po urodzeniu niepełnosprawnej córki Ani, stopniowo wycofała się z aktorstwa. Promowała ideę szkół integracyjnych. Zmarła na tętniaka mózgu, 18 września 2002 roku.

1953 - Nowozelandczyk Edmund Hillary i przewodnik Szerpa Tenzing Norgay, jako pierwsi zdobyli najwyższy szczyt Ziemi - Mount Everest. Wcześniej wyprawy na najwyższą górę świata organizowało 13 ekspedycji, pierwszą - Brytyjczycy w 1921 roku. Jednak za początki zdobywania Everestu uznaje się 1904, kiedy sir Francis Younghusband otrzymał od Dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje.

1953 - Urodził się Danny Elfman, amerykański muzyk pochodzenia żydowskiego, członek grupy Oingo Boingo i znany twórca muzyki filmowej. Jest autorem muzyki do takich obrazów jak "Batman", "Sok z żuka", Jeździec bez głowy", "Spider-Man", "Faceci w czerni", czy "Edward Nożycoręki".

1956 - Urodziła się La Toya Jackson, amerykańska piosenkarka, autorka tekstów, aktorka, modelka. Jest piątą z dziewięciorga dzieci Josepha i Katherine Scruse Jacksonów, starszą siostrą amerykańskiego gwiazdora muzyki pop Michaela Jacksona. W 1980 zadebiutowała solowo albumem, zatytułowanym "La Toya Jackson". Wydała 11 albumów muzycznych.

1957 - Zmarł Emil Krukowicz-Przedrzymirski, generał dywizji, uczestnik I i II wojny światowej W kampanii wrześniowej 1939 roku dowodził armią "Modlin" i grupą operacyjną "Wyszków", które razem utworzyły tak zwaną armię Przedrzymirskiego. Po klęsce wrześniowej dostał się do niemieckiej niewoli. Spędził w oflagach prawie pięć lat. W latach powojennych mieszkał w Wielkiej Brytanii, później przeniósł się do Kanady. W Toronto prowadził firmę, działał też w stowarzyszeniach polonijnych i na rzecz pomocy inwalidom wojennym, założył na ten cel specjalny fundusz. Urodził się 25 stycznia 1886 roku.

1958 - Zmarł Juan Ramón Jimenez, hiszpański poeta, krytyk literacki, autor zbiorów wierszy: "Elegia andaluzyjska”, "Srebrzanek i ja”, "Pastorały”, "Ballady wiosenne”, laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1956 roku. Od 1936 roku na emigracji. Urodził się 23 grudnia 1881 roku.

1959 - Urodził się Rupert Everett, brytyjski aktor filmowy, pisarz, piosenkarz i model. Grał między innymi w filmach: "Szaleństwo Króla Jerzego", "Układ prawie idealny”, "Mój chłopak się żeni”, "Zakochany Szekspir”, "Sen nocy letniej", "Szaleństwa króla Jerzego", "Gwiezdny pył”, "Cichy Don” i "Dwie prawdy”. 65. rocznica

1960 - Polskie Radio wyemitowało pierwszy odcinek słuchowiska "W Jezioranach". W rolę bohaterów radiowej powieści "W Jezioranach" wcieliło się wielu znanych aktorów: Kazimierz Opaliński, jako dziadek Mateusz, Maria Żabczyńska, jako Aniela Jabłońska, Zygmunt Kęstowicz, jako Stefan Jabłoński. Słuchowisko jest osadzone w czasie rzeczywistym, porusza aktualne problemy społeczne. Dotąd wyemitowano ponad 3200 odcinków.

1967 - Papież Paweł VI mianował 27 kardynałów, wśród nich arcybiskupa metropolitę krakowskiego Karola Wojtyłę, późniejszego papieża Jana Pawła II. Kardynalski biret z rąk Pawła VI Karol Wojtyła otrzymał w wieku 47 lat. Był wówczas jednym z najmłodszych purpuratów. Kardynalski ingres do archikatedry na Wawelu metropolita krakowski odbył 9 lipca 1967 roku.

1968 - Manchester United, jako pierwszy angielski klub wygrał rozgrywki Pucharu Europy Mistrzów Krajowych, pokonując w finale na Stadionie Wembley w Londynie Benficę Lizbona 4:1 po dogrywce.

1975 - Urodziła się Melanie Brown, brytyjska piosenkarka, aktorka i prezenterka telewizyjna, znana głównie z działalności w zespole Spice Girls, w którym występowała pod pseudonimem Scary Spice.

1976 - Zmarł Franciszek Jan Pogonowski, pseudonim "kapitan Marek", inżynier, organizator przemysłu zbrojeniowego, oficer Armii Krajowej. Przed wojną pracował w fabrykach zbrojeniowych, między innymi w Wojskowej Wytwórni Zapalników Artyleryjskich w Warszawie oraz Wytwórni Amunicji w Skarżysku-Kamiennej. W 1941 wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. Zorganizował konspiracyjną produkcję materiałów wybuchowych, granatów i broni. W 1944 prowadził w Warszawie produkcję pocisków do pistoletów. W Powstaniu Warszawskim walczył w zgrupowaniu "Leśnik”. Jest autorem książki "Podziemna zbrojownia". Odznaczony Krzyżem Walecznych i Złotym Krzyżem Zasługi. Urodził się 7 października 1891 roku.

1977 - Zmarł profesor Michał Sczaniecki, historyk państwa i prawa, specjalizujący się w historii Polski i Francji. Nauczał w Uniwersytecie imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu od 1951 do 1965. Jednocześnie od 1961 roku kierował Instytutem Zachodnim w Poznaniu, a później był związany z Uniwersytetem Warszawskim. W okresie II wojny światowej przebywał we Francji. Jako żołnierz Wojska Polskiego wziął udział w kampanii francuskiej. Był oficerem obserwacyjnym II dywizjonu Wileńskiego Pułku Artylerii Lekkiej. Został odznaczony Krzyżem Walecznych i francuskim Croix de Guerre. Po wojnie wrócił do Polski kontynuował karierę naukową. Urodził się 26 marca 1910 roku.

1979 - Zmarła Mary Pickford, amerykańska aktorka pochodzenia kanadyjskiego, gwiazda kina niemego i początków kina mówionego. Wystąpiła w kilkudziesięciu filmach, między innymi: "Nowojorski kapelusz", "Kopciuszek", "Mały lord", "Rosita” i "Kiki”. W 1927 roku razem z grupą 35 filmowców założyła Amerykańską Akademię Sztuki i Wiedzy Filmowej. Była również producentką filmową i reżyserką. Po zakończeniu kariery zajęła się działalnością charytatywną i wychowaniem dwójki adoptowanych dzieci, które przysposobiła wraz z ostatnim mężem Charlesem Gogersem. Urodziła się 8 kwietnia 1892 roku. 45. rocznica

1981 - Zmarł Janusz Minkiewicz, satyryk, tłumacz radzieckiej literatury dla dzieci, autor opracowań librett operetkowych i musicali. Wydał między innymi zbiory satyr - "Kazania i skargi" i "Satyry". W latach 1940-1941 kierował wileńskim teatrem satyrycznym. Był kontynuatorem poezji Skamandrytów. Po przenosinach do Warszawy współpracował z okupacyjnymi teatrami jawnymi. Urodził się 25 czerwca 1914 roku.

1982 - Zmarła Romy Schneider, francuska aktorka pochodzenia austriackiego. Grała między innymi w filmach: "Sissi", "W pełnym słońcu", "Ludwig", "Zabójstwo Trockiego" i "Okruchy życia". Urodziła się 23 września 1938 roku.

1984 - Ukazał się album "Private Dancer" Tiny Turner. Płyta odniosła ogólnoświatowy sukces, osiągając 20 milionów sprzedanych egzemplarzy. Szacuje się, że nakład ze sprzedaży wszystkich wydawnictw Tiny Turner wynosi ponad 180 milionów egzemplarzy, co czyni ją rockową artystką z największą liczbą sprzedanych albumów i singli w dziejach. Dlatego artystkę nazwano "Królową Rock and Rolla”. 40. rocznica

1985 - W Brukseli na stadionie Heysel przed finałowym meczem Pucharu Europy Juventus Turyn - Liverpool FC doszło do starć między angielskimi i włoskimi kibicami. W wyniku zamieszek śmierć poniosło 39 osób, głównie Włochów.

1990 - Ustanowiono Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOR. Akt założycielski został podpisany w Paryżu, przez ministrów finansów 41 państw, przedstawicieli komisji EWG (obecnie Unii Europejskiej) i Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Na siedzibę EBOR wyznaczono Londyn. Bank rozpoczął działalność 28 marca 1991 roku.

1991 - Erytrea proklamowała niepodległość od Etiopii. Erytrea leży w Afryce Wschodniej nad Morzem Czerwonym. Ma około 5,7 milionów mieszkańców, sąsiaduje z Etiopią, Dżibuti i Sudanem. Od czasu obalenia Mu’ammara al-Kaddafiego tysiące Erytrejczyków przemierzają drogę przez Saharę i Morze Śródziemne do Europy. Do czerwca 2016 roku niemal wszyscy uciekinierzy z Erytrei, którzy dostali się do Europy otrzymali status uchodźców politycznych.

1991 - 10 osób zginęło, a 44 zostały ranne w przeprowadzonym przez ETA zamachu bombowym na koszary hiszpańskiej gwardii cywilnej w mieście Vic.

1993 - 66 państw, w tym Polska, przyjęło w Hadze międzynarodową konwencję o ochronie dzieci i współpracy w dziedzinie przysposobienia międzynarodowego. Przewiduje między innymi, że adopcja musi odbywać się z uwzględnieniem najlepszego interesu dziecka oraz, że skutkuje utworzeniem stosunku pokrewieństwa, jakie istnieje między rodzicami a dzieckiem.

1993 - Prezydent Lech Wałęsa rozwiązał Sejm i Senat, ogłaszając przedterminowe wybory. Dzień wcześniej Sejm przegłosował wotum nieufności dla rządu Hanny Suchockiej. Prezydent skorzystał ze swoich konstytucyjnych uprawnień, nie przyjął dymisji gabinetu i rozwiązał parlament. Rząd Hanny Suchockiej działał bez kontroli parlamentarnej do 26 października, kiedy po wyborach Lech Wałęsa powołał gabinet Waldemara Pawlaka.

1994 - Zmarł Erich Honecker, niemiecki polityk komunistyczny i I sekretarz Niemieckiej Socjalistycznej Partii Jedności. W latach 1971-1989 przywódca NRD. Był inicjatorem budowy "muru berlińskiego”. Urodził się 25 września 1912 roku. 30. rocznica

1999 - Zmarła Danuta Wawiłow, poetka, pisarka, autorka książek dla dzieci. Była także twórczynią słuchowisk radiowych. Napisała zbiory wierszy dla dzieci: "Rupaki", "Strasznie ważna rzecz", "Wiersze dla niegrzecznych dzieci", "Wierszykarnia", "Kałużyści", "Zapach czekolady", a także wiele baśni poetyckich, w tym: "Bajka o królewiczu", "Baśń o kalejdoskopach i babie", "O stu królach Lulach". Jej książki weszły do kanonu literatury dziecięcej, znalazły się w programie nauczania w klasach 1-3 szkoły podstawowej. Urodziła się 14 kwietnia 1942 roku. 25. rocznica

2005 - Zmarł Kazimierz Urbanik, matematyk. Ponad 30 lat był dyrektorem Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Autor ponad 170 publikacji naukowych. Członek komitetów redakcyjnych czasopism "Studia Mathematica", "Colloquium Mathematicum", założyciel i redaktor naczelny "Probability and Mathematical Statistics". Członek Rady Krajowej PRON w 1983. Urodził się 5 lutego 1930 roku.

2006 - Zmarł Andrzej Marks, astronom, inżynier, pisarz, popularyzator astronomii i kosmonautyki. Napisał 32 książki o łącznym nakładzie 700 tysięcy egzemplarzy, ponadto kilka tysięcy artykułów w czasopismach, takich jak "Skrzydlata Polska", "Urania", "Postępy Astronomii", "Problemy", "Horyzonty Techniki", "Młody Technik", "Wiedza i Życie". Członek Komisji Astronautyki Polskiej Akademii Nauk. Urodził się 18 grudnia 1932 roku.

2010 - Zmarł Dennis Hopper, amerykański aktor, reżyser i scenarzysta filmowy, znany głównie, jako odtwórca drugoplanowych ról. Grał w filmach: "Blue Velvet”, "Speed: Niebezpieczna szybkość”, "Za cenę życia”, "Wodny świat”. Rolą jego życia była postać Bill’ego z filmu "Swobodny jeździec”. Zajmował się też malarstwem, fotografią i poezją, był kolekcjonerem sztuki nowoczesnej. Urodził się 17 maja 1936 roku.

2011 - Zmarła Krystyna Skuszanka, reżyser teatralna, dyrektor teatrów, między innymi Teatru Ludowego w Krakowie. Wykładowca w krakowskiej Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. W latach 1983-1990, wraz z mężem, objęła Teatr Narodowy w Warszawie, gdzie była kierownikiem artystycznym, a także reżyserowała. Reżyserowała również spektakle Teatru Telewizji. Urodziła się 24 lipca 1924 roku.

2012 - W trzęsieniu ziemi, które nawiedziło region Emilia-Romania we Włoszech, zginęło 20 osób zginęło, a 300 zostało rannych. Cztery lata później, 24 sierpnia 2016 trzęsienie ziemi w środkowych Włoszech o sile sześciu stopni w skali Richtera dotknęło obszar na pograniczu regionów Marche, Lacjum, Umbrii i Abruzji. Zginęło 298 osób, a ponad 400 zostało rannych.

2015 - Zmarła Betsy Palmer, właściwie Patricia Betsy Hrunek, amerykańska aktorka filmowa i telewizyjna, w latach 50. XX wieku reporterka stacji NBC. Najbardziej znana z roli psychopatycznej Pameli Voorhees, matki Jasona - legendarnego bohatera horrorów z cyklu "Piątek, trzynastego". Urodziła się 1 listopada 1926 roku.

2016 - Vive Tauron Kielce, jako pierwsza polska drużyna wygrała Ligę Mistrzów piłkarzy ręcznych, pokonując w meczu finałowym turnieju Final Four w Kolonii węgierski MVM Veszprém KC 39:38, po dogrywce i rzutach karnych

2017 - Zmarła Barbara Jaruzelska, żona Wojciecha Jaruzelskiego, inicjatora wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Z zawodu była germanistką, wykładowczynią Uniwersytetu Warszawskiego. Urodziła się 23 stycznia 1931 roku.

2019 - Zmarła profesor Marianna Sankiewicz-Budzyńska, inżynier elektronik, zajmująca się akustyką radiową, wykładowczyni akademicka. W czasie II wojny światowi odbywała roboty przymusowe w Niemczech, była więziona przez gestapo. Po wojnie trafiła do Polskiego Radia i rozgłośni regionalnej w Gdańsku. Po studiach na Politechnice Gdańskiej związała się z tą uczelnią, pracowała w Katedrze Urządzeń Radionadawczych na Wydziale Łączności, później działała naukowo w Katedrze Radiokomunikacji. W 1968 doprowadziła do powstania Zakładu Elektrofonii. Była prodziekanem na Wydziałach Łączności i Elektroniki. W czasie stanu wojennego ceniono jej zaangażowanie w pomoc studentom związanym z opozycją. W 2011 została odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 26 września 1921 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Jerzy Pilch, pisarz, publicysta, felietonista, laureat Nagrody Literackiej Nike. Był także dramaturgiem i scenarzystą filmowym. Jest autorem ponad 20 powieści, między innymi "Pod Mocnym Aniołem" czy "Spis cudzołożnic". Od lat 80. Jerzy Pilch publikował felietony w "Tygodniku Powszechnym", które przyniosły mu opinię jednego z najwybitniejszych polskich twórców tej formy. Sam o sobie mówił, że jest "prozaikiem piszącym felietony". Stworzył scenariusze do dwóch filmów z cyklu Święta polskie - "Żółtego szalika" oraz "Miłości w przejściu podziemnym". Jego sztuki były adaptowane dla potrzeb Teatru Telewizji, jak "Monolog z lisiej jamy" czy "Narty Ojca Świętego". Dwie powieści zostały zekranizowane. "Spis cudzołożnic" wyreżyserował Jerzy Stuhr, a Wojciech Smarzowski "Pod Mocnym Aniołem". W większości książek Jerzego Pilcha fikcja literacka przeplata się ze sfabularyzowanym życiem pisarza, pojawiają się też wątki nawiązujące do dzieciństwa spędzonego w ewangelickiej rodzinie w Wiśle. Urodził się 10 sierpnia 1952 roku.

2021 - Zmarł Gavin MacLeod, właściwie Allan George See, amerykański aktor telewizyjny i filmowy. W Polsce najbardziej znany z roli kapitana Merrilla Stubinga, w popularnym serialu komediowym "Statek miłości". Ta rola dała mu trzykrotnie nominację do Złotego Globu w kategorii najlepszy aktor w serialu komediowym. Wystąpił także w filmach "Złoto dla zuchwałych", "Ziarnka piasku" i innych. Urodził się 28 lutego 1931 roku.

2022 - Zmarła Maria Mirecka-Loryś, działaczka Związku Akademickiego "Młodzież Wszechpolska" oraz podziemia narodowego w latach 1939-45, Komendantka Główna Narodowego Zjednoczenia Wojskowego Kobiet, dyrektor Krajowego Zarządu Kongresu Polonii Amerykańskiej. W styczniu 1952, zagrożona aresztowaniem za działalność podziemną, z rodziną wyjechała do USA. W Chicago zaangażowała się w pracę w organizacjach polonijnych. W 2017 została laureatką nagrody honorowej "Świadek Historii” przyznanej przez Instytut Pamięci Narodowej. Urodziła się 7 lutego 1916 roku.

2022 - Zmarła Jolanta Kolczyńska, żołnierz Armii Krajowej, łączniczka Zgrupowania Chrobry II. Działalność konspiracyjną podjęła w 1942 roku transportując broń do oddziałów partyzantki. W czasie Powstania Warszawskiego została ranna. Po wojnie działała w Związku Powstańców Warszawskich. Odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 16 listopada 1928 roku.

2023 - Zmarła Mirosława Masłowska, chirurg dziecięca, samorządowiec, polityk, posłanka na Sejm V i VI kadencji. Urodziła się 20 października 1943 roku. 1. rocznica

2023 - Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o powołaniu komisji ds. badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Polski w latach 2007-2022, określaną przez projektodawców nazwą „lex anty-Putin”, a przez ówczesną opozycję i część mediów nazywaną „lex anty-Tusk". 29 listopada 2023 roku Sejm X Kadencji zdecydował o odwołaniu członków komisji wybranych w poprzedniej kadencji Sejmu, nie likwidując jednak samej komisji. 1. rocznica

Zobacz także

2024-10-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 października - Światowy Dzień Osteoporozy. 20 października - Światowy Dzień Statystyki. 20 października - Europejski Dzień Seniora. 20 października… » więcej 2024-10-19, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 19 października - Kościół katolicki wspomina błogosławionego księdza Jerzego Popiełuszkę, kapelana warszawskiej "Solidarności”, obrońcę praw człowieka… » więcej 2024-10-18, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 18 października - Europejski Dzień przeciwko Handlowi Ludźmi. 18 października - Światowy Dzień Menopauzy i Andropauzy, ustanowiony przez Światową Organizację… » więcej 2024-10-17, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 17 października - Międzynarodowy Dzień Walki z Ubóstwem, ustanowiony w 1992 roku, przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. » więcej 2024-10-16, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 16 października - W Polsce jest obchodzony Dzień Papieża Jana Pawła II, związany z rocznicą wyboru Karola Wojtyły na Stolicę Apostolską. Został ustanowiony… » więcej 2024-10-15, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 15 października - Międzynarodowy Dzień Białej Laski, dzień osób niewidomych, obchodzony od 1964 roku. 15 października - Europejski Dzień Walki z Rakiem… » więcej 2024-10-14, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 14 października - W Polsce obchodzimy Dzień Edukacji Narodowej (do 1982 Dzień Nauczyciela), w rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej. 14 października… » więcej 2024-10-13, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 13 października - Dzień Ratownictwa Medycznego, obchodzony w Polsce od 2006 roku. 13 października - Międzynarodowy Dzień Ograniczania Skutków Katastrof… » więcej 2024-10-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 października - Światowy Dzień Reumatyzmu. 12 października - Dzień Bezpiecznego Komputera, obchodzony od 2004 roku. 12 października - Dzień Kolumba… » więcej 2024-10-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 października - Międzynarodowy Dzień Dziewcząt, ustanowiony przez ONZ w 2011 roku, w uznaniu ich praw oraz szczególnych wyzwań, przed jakimi stoją na… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »