Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-12-05, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

5 grudnia - Międzynarodowy Dzień Wolontariusza, ogłoszony w 1985 roku, z inicjatywy Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, a obchodzony od 1986 roku.

5 grudnia - Światowy Dzień Gleby, ustanowiony w 2002 roku, przez Międzynarodową Unię Gleboznawczą, a zatwierdzony 11 lat później przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.

5 grudnia - Dzień Marynarza Śródlądowego.
1389 - Urodził się Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, pierwszy kardynał narodowości polskiej, polityk i mąż stanu, doradca królów Władysława Jagiełły i Władysława Warneńczyka. Dążył do wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej, fundował liczne kościoły i klasztory. Dbał o rozwój kultury i oświaty. Zlecił swojemu sekretarzowi - Janowi Długoszowi spisanie dziejów Polski. Zmarł 1 kwietnia 1455 roku.

1484 - Papież Innocenty VIII wydał potępiającą czary bullę "Summis desiderantes affectibus". Dokument potwierdzał istnienie czarownic i nadawał uprawnienia inkwizytorom: „do czynienia, co jest konieczne, aby się ich pozbyć”. Bulla delegowała niemieckich duchownych Heinricha Kramera i Jakoba Sprengera, jako inkwizytorów odpowiedzialnych za wykorzenienie czarownic w Niemczech.

1539 - Urodził się Faust Socyn, właściwe nazwisko Fausto Sozzini, włoski humanista, reformator religijny, teolog, pisarz i poeta. Pod wpływem poglądów stryja, Laeliusa Sociniusa, odrzucił istnienie Trójcy Świętej i dogmatów wiary katolickiej. Chroniąc się przed prześladowaniami religijnymi, opuścił Włochy i udał się do Bazylei, a stamtąd w 1579 roku do Polski, gdzie pozostał aż do śmierci. Był twórcą socynianizmu i doktryny religijnej Braci Polskich. Zmarł 3 marca 1604 roku.

1624 - Zmarł Gaspard Bauhin, szwajcarski lekarz, anatom i botanik. Wprowadził nowy system klasyfikacji do anatomii i botaniki, tak zwany binominalny, czyli uwzględniający nazwę rodzajową i gatunkową. Jako pierwszy opisał zastawkę krętniczo-kątniczą, oddzielająca jelito kręte od grubego, która do dziś nazywana jest potocznie zastawką Bauhina. Urodził się 17 stycznia 1560 roku.

1766 - W Londynie został założony dom aukcyjny Christie’s. Szybko osiągnął pozycję głównego angielskiego domu aukcyjnego, wykorzystując sytuację międzynarodową, gdy w II połowie XVIII wieku Londyn stał się centrum światowego handlu dziełami sztuki, ze względu na trudną sytuację w Paryżu po rewolucji francuskiej. Obecnie Christie’s jest największym domem aukcyjnym na świecie pod względem przychodów, wyprzedza odwiecznego rywala - Sotheby’s. Na aukcjach w tej instytucji można było znaleźć dzieła i przedmioty osobiste takich postaci jak Leonardo da Vinci, Rembrandt, Napoleon Bonaparte, Pablo Picasso, Marilyn Monroe czy Diana, księżna Walii. Instytucja ta posiada swoje oddziały w wielu miastach, między innymi w Bangkoku, Nowym Jorku, Los Angeles i Paryżu.

1776 - Założono najstarsze amerykańskie bractwo studenckie Phi Beta Kappa Society. Nazwa pochodzi z języka greckiego i oznacza "umiłowanie mądrości, przewodniczki życia”. Członkostwo w bractwie jest uważane za najwyższy honor, jaki może spotkać studenta. Jest ono przyznawane średnio jedynie, co setnemu studentowi. Pierwszy oddział powstał, jako tajne stowarzyszenie literackie i filozoficzne w Kolegium Wilhelma i Marii, drugi na Uniwersytecie Harvarda, a trzeci na Uniwersytecie Yale’a.

1791 - Zmarł Wolfgang Amadeusz Mozart, austriacki kompozytor i muzyk, jeden z najwybitniejszych w historii, razem z Haydnem i Beethovenem należący do grona klasyków wiedeńskich. Występował od szóstego roku życia. Pozostawił po sobie 40 symfonii, 50 koncertów, kilkanaście mszy, 20 oper, między innymi "Don Giovanni”, "Wesele Figara”, "Czarodziejski flet”, wiele utworów muzyki kameralnej, sonaty i pieśni. Urodził się 27 stycznia 1756 roku.

1830 - Generał Józef Chłopicki ogłosił się dyktatorem powstania listopadowego. Został dowódcą na prośbę powstańców, ale nie wierzył w powodzenie oporu przeciwko carowi. Pertraktował z jego siłami i opóźniał tworzenie wojsk powstańczych. Zrezygnował z roli dowódcy 17 stycznia 1831 roku, ale nadal wspierał wojska powstańcze doradztwem. 25 lutego wziął udział w bitwie pod Olszynką Grochowską, która powstrzymała liczniejsze siły Rosjan. Podczas walki został ciężko ranny.

1836 - W Żołudku na Białorusi urodził się Walery Wróblewski, jeden z dowódców Powstania Styczniowego, związany z "czerwonymi", działacz Zjednoczenia Emigracji Polskiej, generał Komuny Paryskiej, członek władz I Międzynarodówki, od 1895 roku w PPS. Urodził się 27 grudnia 1836 roku.

1867 - Urodził się Józef Piłsudski, polityk, mąż stanu, naczelnik państwa w latach 1918-22, pierwszy marszałek Polski, minister spraw wojskowych, premier w latach 1926-28 i w 1930 roku, współtwórca i przywódca ruchu strzeleckiego, komendant I Brygady Legionów. Był twórcą tak zwanych rządów sanacyjnych w II Rzeczypospolitej, wprowadzonych w 1926 roku po zamachu stanu. Zmarł 12 maja 1935 roku.

1870 - Zmarł Aleksander Dumas, pisarz francuski, autor dramatów i barwnych powieści historyczno-awanturniczych, takich jak "Trzej muszkieterowie" i "Hrabia Monte Christo". Pisał przede wszystkim powieści związane z historią Francji, pełne romansów, pojedynków, spisków i podstępów. Książki Aleksandra Dumasa zostały przetłumaczone na prawie 200 języków, a na ich podstawie powstało ponad 200 filmów. Jego wszystkie powieści miłosne zostały umieszczone w "index librorum prohibitorum" - kościelnym indeksie ksiąg zakazanych - dekretem z 1863 roku. Urodził się 24 lipca 1802 roku.

1886 - Urodziła się Rose Wilder Lane, amerykańska pisarka i dziennikarka. Córka Laury Ingalls Wilder i Almanza Wildera. To ona namówiła matkę, by spisała wspomnienia z dzieciństwa i wydała w formie książki - rozsławionej przez serial "Domek na prerii", której była edytorką. Sama również prowadziła pamiętnik oraz spisała własne wspomnienia. Była jedną z inicjatorek amerykańskiego ruchu libertariańskiego. Zmarła 30 października 1968 roku.

1887 - Weszła w życie konwencja o ochronie własności literackiej i artystycznej, podpisana w Bernie we wrześniu 1886 roku. Była to pierwsza umowa w sprawie respektowania praw autorskich między suwerennymi krajami. Powstała z inspiracji Wiktora Hugo. Przed jej podpisaniem utwory i dzieła literackie powstałe w jednym kraju, mimo że były chronione w nim prawem autorskim, nie były chronione żadnymi przepisami w innych krajach.

1890 - Urodził się Fritz Lang, niemiecki reżyser, przedstawiciel ekspresjonizmu, twórca monumentalnych widowisk "Nibelungi” i "Metropolis” oraz filmów: "Tysiąc oczu doktora Mabuse”, "Jestem niewinny”, "Ministerstwo strachu”. Po dojściu faszystów do władzy w Niemczech wyjechał do USA, gdzie założył wytwórnię filmową. Wrócił do Niemiec dopiero w 1956 roku. Zmarł 2 sierpnia 1976 roku.

1901 - Urodził się Walt Disney, amerykański producent i autor filmów animowanych, twórca postaci Myszki Miki, Kaczora Donalda i psa Pluto, jeden z największych fenomenów przemysłu rozrywkowego w historii, legenda animacji i filmu. Zdobył 22 Oscary. Był producentem prawie 700 filmów, głównie animowanych. Jako aktor głosowy wystąpił łącznie w 145 produkcjach filmowych. W 1955 roku założył w Kalifornii pierwszy Disneyland - park rozrywki dla dzieci i dorosłych. Zmarł 15 grudnia 1966 roku.

1901 - Urodził się Werner Karl Heisenberg, niemiecki fizyk teoretyk, profesor uniwersytetu w Lipsku, jeden ze współtwórców mechaniki kwantowej. W 1933 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za wkład w stworzenie mechaniki kwantowej. W czasie II wojny światowej był szefem zespołu pracującego na specjalne zlecenie Adolfa Hitlera nad stworzeniem bomby atomowej. Zmarł 1 lutego 1976 roku.

1903 - Urodził się Konstanty Sopoćko, grafik i rysownik, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Tworzył głównie grafikę użytkową: plakat, reklamę, znak firmowy, ekslibris. Był ilustratorem i projektantem okładek książek dla dzieci i młodzieży, między innymi Kornela Makuszyńskiego "O dwóch takich, co ukradli księżyc” i "Awantura o Basię”, Jana Grabowskiego "Puch, kot nad koty” oraz Arkadego Fiedlera "Dziękuję ci kapitanie”. Zmarł 24 marca 1992 roku. 120 rocznica

1906 - Siostra Feliksa Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów, została ekskomunikowana przez papieża Piusa X, jako pierwsza kobieta w historii chrześcijaństwa. Na mocy tego dokumentu założycielka mariawityzmu, jako heretyczka została obłożona ekskomuniką większą, co w ówczesnym prawie kościelnym oznaczało, że katolikowi nie wolno było z nią przebywać, rozmawiać ani utrzymywać jakichkolwiek kontaktów. Nie wolno było też udzielać jej żadnych sakramentów. A gdyby pojawiła się na nabożeństwie, należało natychmiast je przerwać. Feliksa Kozłowska twierdziła, że miała objawienia w latach 1893-1918, pod wpływem, których miała głosić między innymi potrzebę odnowy moralnej duchowieństwa w Polsce.

1907 - Urodziła się Alina Centkiewiczowa, pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, a wraz z mężem, książek podróżniczych, głównie o tematyce polarnej: "Odarpi syn Egigwy", "Na podbój Arktyki", "Zdobywcy bieguna północnego", "Osaczeni wielkim chłodem”. Samodzielnie wydała opowiadania dla młodzieży "Radiostacja zamilkła” i "Opowieść”. W 1958 roku była pierwszą Polką, a szóstą kobietą na świecie, która stanęła na Antarktydzie. Zmarła 11 marca 1993 roku.

1911 - Urodził się Władysław Szpilman, kompozytor, pianista, dyrygent, od 1935 roku związany z Polskim Radiem. Skomponował ponad 500 piosenek, między innymi: "Trzej przyjaciele z boiska", "Nie wierzę piosence”, "Autobus czerwony”. W 1947 Władysław Szpilman skomponował sygnał do Polskiej Kroniki Filmowej. Autor autobiograficznej książki "Pianista", w której opisał swoje wojenne losy. Ekranizacji powieści podjął się Roman Polański, który w 2002 roku otrzymał za "Pianistę" Oscara. W 1942 Władysław Szpilman stracił całą rodzinę, sam zaś dzięki pomocy żydowskiego policjanta, który zmusił go do ucieczki z Umschlagplatzu, uniknął deportacji do niemieckiego obozu zagłady w Treblince. Zmarł 6 lipca 2000 roku.

1911 - Zmarł Walentin Aleksandrowicz Sierow, rosyjski malarz, jeden z najznakomitszych portrecistów swoich czasów. Ulubionymi modelami artysty byli aktorzy, artyści i pisarze, między innymi: Konstantin Korowin, Isaak Lewitan, Nikołaj Leskow i Nikołaj Rimski-Korsakow. W ostatnich latach twórczości Walentin Sierow zajmował się malarstwem historycznym i pracami na temat mitologii klasycznej. Urodził się 10 stycznia 1865 roku.

1914 - I wojna światowa: Ewakuacja wojsk rosyjskich z Łodzi. Następnego dnia miasto zajęły wojska niemieckie. W "Operacji Łódzkiej", w czasie kilkunastu dni walk, zginęło około 110 tysięcy żołnierzy rosyjskich i około 90 tysięcy żołnierzy niemieckich. Wśród poległych byli nie tylko Rosjanie, Niemcy i Austriacy, ale także Polacy, Litwini, Czesi, Ukraińcy, Łotysze i Tatarzy. 1914 - Urodził się Stanisław Dygat, prozaik, scenarzysta filmowy, felietonista. Polemizował z polską tradycją romantyczną. W prozie powojennej jest jednym z przedstawicieli nurtu prześmiewczo-rozrachunkowego. Napisał powieści: "Disneyland", "Dworzec w Monachium", "Jezioro Bodeńskie", "Pożegnania”, "Karnawał", a także opowiadania i felietony. Zmarł 29 stycznia 1978 roku.

1916 - W Warszawie urodził się Hilary Koprowski, biolog, wirusolog, twórca pierwszej w świecie szczepionki przeciwko wirusowi polio, który powoduje chorobę Heinego-Medina. Po raz pierwszy szczepionka Koprowskiego została podana 27 lutego 1950 roku, a pierwsze masowe szczepienie miało miejsce w 1958 roku w Kongo. Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z lipca 2007 roku został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Naukowiec zmarł 11 kwietnia 2013 roku w USA.

1922- Zmarł Józef Rymer, górnik i działacz społeczny, polityk. Należał do grona przywódców III powstania śląskiego, jako członek Naczelnej Władzy Cywilnej. Był posłem na Sejm Ustawodawczy RP, pierwszym wojewodą śląskim, powołanym w na urząd w czerwcu 1922 roku. Urodził się 9 lutego 1882 roku.

1923 - Zmarł Edward Martyn, irlandzki aktywista społeczny, współzałożyciel i pierwszy prezes organizacji Sinn Féin, a także dramaturg. Był przeciwnikiem przynależności Iralndii do Imperium Brytyjskieg, opowiadał się za walką zbrojną z Brytyjczykami. Urodził się 30 stycznia 1859 roku. 100 rocznica

1925 - Urodziła się Anna Świderkówka, historyk literatury, filolog, papirolog, biblistka. Była popularyzatorką wiedzy o antyku i Biblii. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego - ponad 30 lat kierowała Katedrą Papirologii UW. Autorka wielu prac naukowych, w tym: "Hellada królów”, "Rozmowy o Biblii”, "Koń, który trafił do historii”, redaktorka "Słownika pisarzy antycznych". Brała udział w Powstaniu Warszawskim, jako sanitariuszka. Była więźniem niemieckiego obozu jenieckiego. Zmarła 16 sierpnia 2008 roku.

1925 - Zmarł Władysław Reymont, pisarz, publicysta, przedstawiciel nurtu realistycznego w prozie Młodej Polski. W swojej twórczości łączył realizm z tendencją do naturalistycznego studium środowiska i elementami modernistycznej nastrojowości i symboliki. Autor powieści: "Komediantka”, "Rok 1994”, "Ziemia obiecana” i "Chłopi”, za którą w 1924 roku otrzymał Literacką Nagrodę Nobla. Trzy powieści Reymonta: "Chłopi”, "Komediantka" i "Ziemia obiecana” zostały sfilmowane. W 2018 roku został mu nadany Order Orła Białego. Urodził się 7 maja 1867 roku.

1926 - Zmarł Claude Monet, francuski malarz, jeden z głównych twórców impresjonizmu. Od jego obrazu zatytułowanego "Impresja, wschód słońca” powstała nazwa tego kierunku w sztuce. Autor obrazów: "Katedra w Rouen”, "Topole”, "Kobiety w ogrodzie”. Późniejsze malarstwo Claude Moneta zbliżało się do abstrakcji złożonej z barwnych plam. Najważniejsze dla niego stało się światło i wydobywany przez nie kolor. Jedynym obrazem Claude Moneta w polskich zbiorach jest "Plaża w Pourville" - własność Muzeum Narodowego w Poznaniu. Urodził się 14 listopada 1840 roku.

1928 - Urodziła się Barbara Krafftówna, aktorka teatralna i filmowa, związana z warszawskimi teatrami: Narodowym, Współczesnym, Komedia i Syrena. Była gwiazdą telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów. Wykonywane przez nią piosenki: "W czasie deszczu dzieci się nudzą”, "Przeklnij mnie”, "Bądź dobry i dla męża” weszły do historii polskiej piosenki rozrywkowej. Zagrała w kilkudziesięciu filmach, między innymi: "Popiół i diament”, "Rękopis znaleziony w Saragossie” oraz w serialu "Czterej pancerni i pies". Po 2000 roku widzowie mogli ją zobaczyć w serialach telewizyjnych, między innymi: "Na dobre i na złe", "M jak miłość" oraz "Niania". 18 maja 2010 roku w Teatrze Dramatycznym w Warszawie odbył się jubileusz 65-lecia pracy artystycznej Barbary Krafftówny. W styczniu 2016 roku ukazała się książka "Krafftówna w krainie czarów” będąca zapisem rozmowy z artystką. 11 listopada 2019 roku została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 23 stycznia 2022 roku. 95 rocznica .

1929 - Urodził się Stanisław Bareja, reżyser i scenarzysta filmowy, twórca popularnych polskich komedii: "Miś'", "Poszukiwany poszukiwana", "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz", "Małżeństwo z rozsądku" oraz seriali telewizyjnych "Alternatywy 4” i "Zmiennicy”. W 2008 roku został ogłoszony "najlepszym reżyserem komediowym stulecia” na gali Złotych Kaczek, przyznawanych przez tygodnik "Film”. Od lat 70. angażował się w działalność środowiska konspiracyjnej opozycji antykomunistycznej. We wrześniu 2006 został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 14 czerwca 1987 roku.

1931 - W Moskwie wysadzono w powietrze Cerkiew Chrystusa Zbawiciela. Była to największa świątynia prawosławna na świecie. Decyzja o zniszczeniu soboru i wybudowaniu na jej miejscu Pałacu Rad zapadła w lipcu 1931. Wyburzenie świątyni wymagało dwóch eksplozji, ponieważ budowla przetrwała pierwszy wybuch. Pałacu Rad nigdy nie wybudowano.

1831 - Po upadku powstania listopadowego w Paryżu pod kierownictwem Joachima Lelewela powstał Komitet Narodowy Polski. KNP próbował godzić różne kierunki polskiego republikanizmu. Otrzymywał wsparcie finansowe od republikanów francuskich. Działania komitetu skupiły się na przeprowadzeniu powstania na ziemiach zaboru rosyjskiego. W tym celu zorganizowano wyprawę pod dowództwem pułkownika Józefa Zaliwskiego, miała to być część ogólnoeuropejskiej rewolucji.

1933 - W Stanach Zjednoczonych zniesiono prohibicję, wprowadzoną w 1919 roku. Sprzedaż, produkcja oraz transport alkoholu były zakazane na terenie całego kraju. Mimo, że spożycie alkoholu spadło to jednak prohibicja doprowadziła do rozprzestrzenienia się organizacji przestępczych i rozkwitu podziemnego handlu. Zakaz wprowadziła 18. poprawka do Konstytucji Stanów Zjednoczonych. 90 rocznica

1936 - Uchwalono Konstytucję ZSRR, znaną, jako "Konstytucja Stalinowska” lub "Konstytucja Zwycięskiego Socjalizmu”. Obowiązywała do 1977 roku. Preambuła konstytucji głosiła, że socjalizm w ZSRR zwyciężył. Państwo określała, jako dobrowolną federację jedenastu socjalistycznych republik, w której istnieją dwie sojusznicze klasy: chłopi i robotnicy. Dokument dał formalne podstawy działania partii komunistycznej, jej kierowniczej roli w państwie i stanowił rodzaj parawanu, za którym Stalin mógł budować totalitarną dyktaturę, nadając swoim działaniom pozory legalności

1938 - Urodził się Jacek Waltoś, malarz, rzeźbiarz i grafik, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu. W swojej twórczości podejmuje wątki egzystencjalne, takie jak narodziny, miłość, samotność, śmierć. Autor głośnej wystawy "Romantyzm i romantyczność”, zorganizowanej w 1975 roku. Zajmuje się także krytyką artystyczną. 85 rocznica

1944 - Zmarł Julian Grobelny, działacz PPS, w latach 1943-1944 przewodniczący Rady Pomocy Żydom "Żegota". Podczas swej działalności w "Żegocie” szczególnie ostro starał się zwalczać tak zwanych szmalcowników i szantażystów. Zwrócił się do Delegatury Rządu na Kraj o karanie śmiercią tego rodzaju działalności. W 1987 roku Julian Grobelny, wraz z żoną Haliną, pośmiertnie otrzymał tytuł Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Urodził się 16 lutego 1893 roku.

1945 - U wybrzeży Florydy zaginęła eskadra pięciu amerykańskich samolotów torpedowo-bojowych Grumman TBF Avenger. Zdarzenie to zapoczątkowało powstawanie teorii spiskowych dotyczących Trójkąta Bermudzkiego. Samoloty zniknęły podczas misji szko­le­nio­wej, a ich wraków nigdy nie odnaleziono. Trójkątem Bermudzkim nazwany jest obszar Atlantyku, w rejonie Bermudów. Przez fascynatów zjawisk paranormalnych uznawany jest za miejsce wielu niewyjaśnionych zaginięć statków, jachtów i samolotów.

1946 - Urodził się José Carreras, hiszpański śpiewak operowy. Występuje w czołowych teatrach operowych świata i na wielu festiwalach. Ma na koncie wybitne kreacje w operach Giuseppe Verdiego, Giacomo Pucciniego i innych.

1946 - Urodził się Zdzisław Kamiński, dziennikarz, popularyzator nauki. Od października 1977 roku, wspólnie z Andrzejem Kurkiem był współgospodarzem i autorem niezwykle popularnego programu popularnonaukowego "Sonda", nadawanego w latach 1977-1989. Zginął razem z Andrzejem Kurkiem w wypadku samochodowym koło Raciborza 29 września 1989. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

1947 - Urodziła się Irena Szewczyk, aktorka związana z teatrami łódzkimi i warszawskimi, profesor Uniwersytetu Łódzkiego. Występowała również w filmie, między innymi: "Milion za Laurę", "Rzeczpospolita babska", "Przygoda z piosenką" oraz w serialu telewizyjnym "Daleko od szosy". Karierę aktorską zakończyła w 1994 roku, następnie została pracownikiem naukowym Uniwersytetu Łódzkiego.

1952 - W Poznaniu zorganizowano pierwszy po wojnie Międzynarodowy Konkurs Skrzypcowy imienia Henryka Wieniawskiego. Wzięło w nim udział 23 skrzypków z siedmiu krajów. Zwyciężył Igor Ojstrach ze Związku Radzieckiego, II nagrodę zdobyli ex aequo Polka Wanda Wiłkomirska i Julian Sitkowiecki z ZSRR. Konkurs organizowany jest, co pięć lat w Auli Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Pierwszy konkurs zorganizowano w 1935 roku w Warszawie. Obecnie jest to najstarszy europejski konkurs skrzypcowy.

1952 - Nad Londynem utworzył się wielki smog, który spowodował w kolejnych dniach śmierć 12 tysięcy osób. Na początku grudnia 1952 roku z powodu gęstej mgły oraz znacznego ochłodzenia powietrza mieszkańcy Londynu zużywali dużo większe niż zwykle ilości węgla do ogrzewania mieszkań. Rozprzestrzenienie zanieczyszczonego powietrza poza miasto utrudniała inwersja temperatury. Powietrze zostało skażone wielkimi ilościami szkodliwych gazów oraz pyłu ze spalania węgla niskiej jakości.

1953 - Do Berlina Zachodniego uciekł Józef Światło, jeden z najwyższych wówczas rangą funkcjonariuszy PRL-owskiego Urzędu Bezpieczeństwa. Jego późniejszych audycji pod tytułem "Mówi Józef Światło", demaskujących komunistyczny aparat władzy i represji, tysiące Polaków słuchały za pośrednictwem Radia Wolna Europa. Świat dowiedział się o ucieczce Józefa Światły dziewięć miesięcy później, we wrześniu 1954 roku. Radio Wolna Europa nadało wówczas pierwszą audycję z jego udziałem. 70 rocznica

1956 - Urodził się Krystian Zimerman, pianista i dyrygent, pedagog konserwatorium w Bazylei, zwycięzca Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina w 1975 roku. Jest uznawany za jednego z najwybitniejszych współczesnych pianistów. Koncertował z najbardziej znanymi dyrygentami, między innymi z Herbertem von Karajanem, Leonardem Bernsteinem, Claudiem Abbado. Witold Lutosławski zadedykował mu swój jedyny "Koncert fortepianowy", którego premiera miała miejsce 19 sierpnia 1988 w Salzburgu. Krystian Zimerman protestuje przeciw łamaniu praw człowieka i obywatela i dlatego między innymi nie jeździ z koncertami do Rosji, traktując tę decyzję, jako osobisty protest przeciwko niewyjaśnieniu do końca zbrodni katyńskiej. Krzysztof Zimerman mieszka w Szwajcarii. Witold Lutosławski zadedykował Krystianowi Zimermanowi swój jedyny "Koncert fortepianowy", którego premierowe wykonanie odbyło się na Festiwalu Muzycznym w Salzburgu 19 sierpnia 1988 roku.

1961 - Premiera dramatu psychologicznego "Zaduszki" w reżyserii Tadeusza Konwickiego. Film porusza problem pokolenia "porażonych wojną”, którego emocjonalność została całkowicie ukształtowana przez czas wojny i które po jej zakończeniu ma trudności z nawiązaniem normalnych związków uczuciowych. Główne role zagrali: Ewa Krzyżewska, Edmund Fetting i Elżbieta Czyżewska.

1962 - Urodził się José Cura, argentyński muzyk, śpiewak operowy - tenor, kompozytor, dyrygent, aktor. Jest pierwszym artystą, który występuje jednocześnie śpiewając i dyrygując orkiestrą. Jego głos charakteryzuje niskie jak na tenora zabarwienie zbliżone do barytonu i szeroka skala głosowa. W Polsce jest znany z występów ze śpiewaczką operową Ewą Małas-Godlewską, z którą nagrał płytę "Song of love" oraz koncert dla Telewizji Polskiej.

1968 - Polska ratyfikowała Konwencję o Eliminowaniu Wszystkich Form Dyskryminacji Rasowej. Według konwencji termin "dyskryminacja rasowa” oznacza rozróżnianie, wykluczanie, restrykcje lub preferencje na podstawie rasy, koloru, urodzenia albo narodowego lub etnicznego pochodzenia, które mają na celu lub powodują niweczenie, umniejszanie uznania, cieszenia się z lub wykonywania, na równych zasadach, praw ludzkich i podstawowych wolności w polityce, ekonomii, w sferze socjalnej, kulturalnej lub jakiejkolwiek innej dziedzinie życia publiczne. 55 rocznica

1974 - Telewizja BBC wyemitowała ostatni odcinek "Latającego Cyrku Monty Pythona". Popularny serial składał się z 45 odcinków, tworzonych w latach 1969-1974. Każdy odcinek stanowił serię luźno powiązanych ze sobą skeczy o absurdalnym charakterze, przeplatanych animacjami Terry'ego Gilliama.

1975 - "List 59", podpisany przez 66 (początkowo 59, stąd nazwa) intelektualistów polskich, trafił do Sejmu. Jego sygnatariusze protestowali przeciwko zmianom w Konstytucji, a zwłaszcza wpisaniu do niej kierowniczej roli PZPR i wieczystego sojuszu z ZSRR. List był pierwszym tak licznym wystąpieniem polskiej inteligencji, nie tylko opozycyjnej, przeciwko polityce partii, zaprzeczającym propagandowej tezie o jednomyślności rządu i społeczeństwa. Został jednak zlekceważony przez władzę i stało się o nim głośno dopiero po 1 stycznia 1976, kiedy dowiedziały się o nim zachodnie media. Pomysłodawcą napisania listu otwartego był Jan Olszewski. Nie wpłynął on na decyzję władz o zmianie konstytucji, ale ostateczna wersja ustawy została złagodzona.

1975 - Oddano do użytku Dworzec Centralny w Warszawie. Przejął on obsługę większości pociągów dalekobieżnych w Warszawskim Węźle Kolejowym. Powstał według projektu Arseniusza Romanowicza przy współpracy Piotra Szymaniaka. Podczas budowy projekt był jednak wielokrotnie zmieniany, co odbiło się nie tylko, na jakości robót, ale także na funkcjonalności dworca. Zrezygnowano między innymi z betonowych estakad dla pieszych planowanych na poziomie antresoli i prowadzących do pobliskich wieżowców.

1986 - Premiera filmu animowanego "Bolek i Lolek na Dzikim Zachodzie" w reżyserii Stanisława Dulza. Ostatni film z udziałem Bolka i Lolka zrealizowano w konwencji westernu. Chłopcy walczyli z groźnym bandytą Jimmym Pif-Pafem. Perypetie, jakie towarzyszą tym zmaganiom, bywają zabawne i niebezpieczne, ale zawsze kończą się sukcesem głównych bohaterów. Bajka trwa 71 minut.

1988 - Zmarł Teodor Parnicki, pisarz i eseista, dyplomata. Autor wielu powieści dotyczących starożytności, między innymi: "Srebrne orły”, "Nowa baśń”, "Koniec Zgody Narodów”, "Tylko Beatrycze”, "Rozdwojony w sobie”, "Muza dalekich podróży”, "Inne życie Kleopatry”, "Dary z Kordoby” oraz szkiców - "Historia w literaturę przekuwana”. Po agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez NKWD i skazany na osiem lat łagru. Urodził się 5 marca 1908 roku. 35 rocznica

1996 - Madeleine Albright, jako pierwsza kobieta została nominowana na stanowisko sekretarza stanu USA. Oficjalnie objęła urząd 23 stycznia 1997 roku. Stanowisko zaproponował jej prezydent Bill Clinton. W 2000 Albright była pierwszą osobą na tak wysokim szczeblu zachodniej dyplomacji, która spotkała się z Kim Dzong Ilem, przywódcą reżimu Korei Północnej.

1997 - Zmarła Janina Garycka, malarka, scenograf; współtwórczyni i kierownik literacki "Piwnicy pod Baranami". W 2003 roku Antoni Krauze nakręcił film "W jednym. O przyjaźni, miłości i śmierci Janiny Garyckiej" opowiadający o jej życiu. Urodziła się 26 listopada 1920 roku.

1997 - Brytyjski obrońca praw zwierząt Barry Horne został skazany na 18 lat pozbawienia wolności za wzniecanie pożarów w sklepach futrzarskich w Bristolu. Był to najsurowszy wyrok zasądzony w Wielkiej Brytanii wobec osób działających na rzecz praw zwierząt. Barry Horne zmarł w 2001 w wyniku strajku głodowego ogłoszonego przeciwko testom na zwierzętach.

2006 - Zmarł Cezary Leżeński, pisarz i dziennikarz, wieloletni kanclerz Międzynarodowej Kapituły Orderu Uśmiechu, autor ponad 30 książek. Order Uśmiechu po jego wystąpieniu na zgromadzeniu plenarnym ONZ w Nowym Jorku został umiędzynarodowiony i uznany za jedyne dziecięce odznaczenie międzynarodowe. W czasie okupacji niemieckiej był członkiem Szarych Szeregów. Jako kilkunastoletni chłopiec brał udział w Powstaniu Warszawskim - był łącznikiem plutonu szturmowego AK. Został odznaczony Krzyżem Walecznych. Urodził się 6 stycznia 1930 roku.

2008 - Były słynny amerykański futbolista i aktor O.J. Simpson został, za zbrojny napad i porwanie, skazany na 33 lat pozbawienia wolności z możliwością warunkowego zwolnienia po odbyciu co najmniej dziewięciu lat orzeczonej kary. O.J. Simpson tłumaczył, że chciał odzyskać pamiątki należące do słynnych sportowców, także niego samego. Został warunkowo zwolniony w październiku 2017 roku. 15 rocznica

2011 - Zmarła Violetta Villas, właściwie Czesława Gospodarek z domu Cieślak, artystka estradowa, śpiewaczka, aktorka filmowa, teatralna i rewiowa, kompozytorka i autorka tekstów. Jej głos był opisywany, jako sopran koloraturowy o rozszerzonej skali. Miała słuch absolutny, grała na fortepianie, puzonie oraz skrzypcach. Przez wielu uważana za legendę polskiej muzyki, w prasie zagranicznej określano ją, jako "głos ery atomowej” oraz "biały kruk wokalistyki światowej”. Zmarła w osamotnieniu i zaniedbaniu. Urodziła się 10 czerwca 1938 roku.

2012 - Zmarł Dave Brubeck, właściwe nazwisko David Warren Brubeck, amerykański pianista i kompozytor jazzowy. Największą popularność przyniosła mu gra w powołanym do życia w 1951 roku "Dave Brubeck Quartet”. Zespół zasłynął między innymi utworami "Take Five” i "Blue Rondo a la Turk”. Był pierwszym wielkim jazzmanem, który odwiedził Polskę w 1958 roku. Urodził się 6 grudnia 1920 roku.

2012 - Zmarł Oscar Niemeyer, uznawany za jednego z najwybitniejszych architektów modernistycznych XX wieku. Najsłynniejszymi z jego projektów są budynki w nowej stolicy Brazylii - miasta Brasília. Zaprojektował około 200 budynków i budowli. Urodził się 15 grudnia 1907 roku.

2013 - Zmarł Nelson Mandela, południowoafrykański polityk, zaangażowany w walkę z apartheidem, wielokrotnie więziony, w latach 1994-1999 prezydent Republiki Południowej Afryki, przewodniczący Afrykańskiego Kongresu Narodowego - ANC. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1993 roku. W RPA powszechnie uznawany jest za "ojca narodu”, "ojca założyciela demokracji” i narodowego wyzwoliciela porównywanego do George Washingtona i Abrahama Lincolna. Na znak żałoby po jego śmierci w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji opuszczono do połowy masztu flagi. W wielu państwach ogłoszono żałobę. W 1985 roku wokalista Stevie Wonder zdobył Oscara za najlepszą oryginalną piosenkę filmową za utwór "I Just Called to Say I Love You” poświęcony Nelsonowi Mandeli. Urodził się 18 lipca 1918 roku. 10 rocznica

2015 - W Chimbote w Peru odbyła się beatyfikacja misjonarzy Alessandro Dordiego, Zbigniewa Strzałkowskiego i Michała Tomaszka. Zostali oni zamordowani 9 sierpnia 1991 roku w Pariacoto przez bojowników z organizacji Świetlisty Szlak - maoistowskiej partyzantki działającej na terenie Peru. W sierpniu 1991 rząd Peru uhonorował pośmiertnie zakonników Wielkim Oficerskim Orderem Słońca Peru, najwyższym państwowym odznaczeniem. W 2015 Telewizja Polska zrealizowała film dokumentalny na ten temat " Życia nie można zmarnować" w reżyserii Krzysztofa Tadeja.

2017 - Zmarł Johnny Hallyday, francuski piosenkarz, kompozytor i aktor. Od początku kariery stał się ikoną francuskiej piosenki, uważany przez wielu za francuski odpowiednik Elvisa Presleya. Wokalista wydał 18 platynowych albumów, występował przed 15 milionami ludzi i sprzedał ponad 100 milionów płyt. Debiutował na dużym ekranie w dreszczowcu "Widmo" w 1955 roku. Urodził się 15 czerwca 1943 roku.

2019 - Zmarł Rober Walker Jr., amerykański aktor, laureat Złotego Globu za udział w filmie "Ceremonia", z 1963 roku. Wystąpił także w filmach: "Wóz pancerny, "Swobodny jeździec" i "Droga do Saliny". Miał również kilka ról w serialach. Urodził się 15 kwietnia 1940 roku.

2020 - Dzień przed 90. urodzinami zmarł Wojciech Zabłocki, medalista olimpijski i mistrz świata w szabli. Był także uznanym architektem i znawcą starej broni. Brał udział w czterech igrzyskach olimpijskich, na których zdobył trzy medale - dwa srebrne i brązowy. Wywalczył dziewięć medali mistrzostw świata, a także pięć tytułów mistrza Polski. W 1953 został indywidualnym mistrzem świata juniorów. Był wielokrotnie nagradzany zarówno za sukcesy sportowe, jak i prace architektoniczne. Urodził się 6 grudnia 1930 roku.

2020 - W wieku 90 lat zmarł Henryk Kukier, trzykrotny olimpijczyk, mistrz Europy w boksie z 1953 roku w wadze muszej, sześciokrotny indywidualny mistrz Polski, mający na swoim koncie 35 występów w reprezentacji kraju. W latach 50. minionego stulecia określany był "maszynką do bicia". W 2003 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w działalności na rzecz rozwoju polskiego boksu. Urodził się 1 stycznia 1930 roku.

2021 - Z marła Krystyna Melion, dziennikarka, legenda polskiej szkoły reportażu radiowego, autorka kilkuset reportaży i dokumentów radiowych. Od końca lat 50. związana z Polskim Radiem, pozostała aktywna w życiu radiowym także po odejściu na emeryturę. W 1969 roku została uhonorowana Złotym Mikrofonem Polskiego Radia, a w 2015 - Nagrodą Specjalną Studia Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia za "twórczość, która jak magnes z ogromną siłą przyciągała do radia różne pokolenia młodych adeptów sztuki reportażu". Miała 92 lata.

2021 - Zmarła Christine Heidegger - austriacka poetka i pisarka. Była autorką powieści, opowiadań, dzienników podróżniczych, sztuk teatralnych i wierszy. Urodziła się 27 lutego 1942 roku.

2022 - Zmarła Kirstie Alley, amerykańska aktorka, scenarzystka i producentka medialna. Jej imię nosi jedna z gwiazd w hollywoodzkiej Alei Gwiazd w Los Angeles. Wystąpiła miedzy innymi w filmie fantasy Star Trek 2 w roli porucznik Saavik, zagrała także w miniserialu Północ-Południe oraz w komedii "I kto to mówi". Urodziła się 12 stycznia 1951 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-03-29, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 29 marca - Dzień Metalowca. » więcej 2024-03-28, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 28 marca - 845 r. Paryż został złupiony przez wikingów. Wikingowie wielokrotnie w IX wieku najeżdżali to miasto, pustosząc je i paląc. Przełom nastąpił… » więcej 2024-03-27, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 27 marca - Międzynarodowy Dzień Teatru, ustanowiony w 1961 roku, podczas kongresu Międzynarodowego Instytutu Teatralnego w Helsinkach » więcej 2024-03-26, godz. 01:25 Kartka z kalendarza 26 marca - Dzień Modlitw za Więźniów, ustanowiony na Konferencji Episkopatu Polski w 2009 roku, w dniu wspomnienia świętego Dobrego Łotra, patrona więźniów… » więcej 2024-03-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 marca - Dzień Świętości Życia, święto obchodzone przez Kościół katolicki w Polsce, w celu przypomnienia o nadrzędnej wartości życia ludzkiego. 25… » więcej 2024-03-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 marca - Międzynarodowy Dzień Prawa do Prawdy dotyczącej Poważnych Naruszeń Praw Człowieka i Godności Ofiar, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. … » więcej 2024-03-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 marca - W Polsce i na Węgrzech - Dzień Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. 23 marca - Światowy Dzień Meteorologii, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne… » więcej 2024-03-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 marca - Światowy Dzień Wody, obchodzony od 1993 roku, a ustanowiony podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro w 1992 roku. 22 marca - Dzień Ochrony Bałtyku… » więcej 2024-03-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 marca - Światowy Dzień Walki z Dyskryminacją Rasową - rozpoczyna Tydzień Solidarności z Ludami Zmagającymi się z Rasizmem i Dyskryminacją Rasową… » więcej 2024-03-20, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 20 marca - Światowy Dzień Ziemi. 20 marca - Międzynarodowy Dzień Astrologii. 20 marca - Międzynarodowy Dzień Frankofonii. 20 marca - Dzień Języka… » więcej
2122232425
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »