Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-11-08, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska//dok.

Kartka z kalendarza

8 listopada - Światowy Dzień Radiologii.

8 listopada - Europejski Dzień Zdrowego Jedzenia i Gotowania.
1481 - Zmarł Jean Fouquet, uznany za najwybitniejszego malarza francuskiego XV wieku, kontynuator paryskiej szkoły iluminatorskiej. Autor iluminacji do rękopisów, miniatur, portretów, między innymi "Marii z Dzieciątkiem". Urodził się około 1415-1420 roku.

1494 - Zmarł Melozzo da Forli, włoski malarz renesansowy. Specjalizował się w perspektywicznym malowaniu plafonów, a przedstawianym postaciom nadawał indywidualne rysy. Odegrał ważną rolę w rozwoju rzymskiego malarstwa iluzjonistycznego. Pod koniec XV wieku wykonał dla papieża Sykstusa IV freski w Bibliotece Watykańskiej, z których zachował się tylko jeden, przedstawiający Sykstusa IV z bratankami i bibliotekarzem Bartolomeo Platiną. Urodził się około 1438 roku.

1620 - Wojska czeskich protestantów poniosły klęskę pod Białą Górą, w bitwie z armią cesarza Austrii Ferdynanda II i niemieckiej Ligi Katolickiej. Była to największa klęska w historii Czech i decydująca bitwa, która zmieniła losy kraju. Miejscem starcia było niewielkie wzniesienie - 382 metrów nad poziomem morza, które obecnie leży na południowo-zachodnich przedmieściach Pragi.

1622 - Urodził się Karol X Gustaw, król Szwecji w latach 1654-1660. Za jego panowania doszło do "potopu szwedzkiego" w 1655 roku. Wojska szwedzkie w trwającej pięć lat wojnie zajęły terytorium Polski. Przyczyną konfliktu był spór między władcami - Karol X Gustaw rościł sobie prawa do tronu polskiego, a polski król Jan Kazimierz Waza teoretycznie miał prawo do tronu szwedzkiego. Wojnę zakończył pokój w Oliwie. Karol X Gustaw dążył do zwiększenia kontroli Szwecji nad Morzem Bałtyckim. Za jego panowania kraj osiągnął największy zasięg terytorialny, obejmując takie państwa i obszary, jak: Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Brema, Pomorze Wołgoskie, Bornholm i Trondheim w Norwegii. Zmarł 13 lutego 1660.

1632 - Sejm elekcyjny wybrał Władysława IV Wazę na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego. Władca panował do 28 maja 1648 roku. Jeszcze, jako królewicz dowodził bitwą pod Chocimiem. Był jednak zwolennikiem dyplomatycznego rozwiązywania sporów. Za swojego panowania zawarł "pokój wieczysty" z Rosją, nie dopuścił też do wojny polsko tureckiej, wyprowadzając wojska, które skłoniły sułtana do rokowań i zawarcia układu, który chronił granice przed najazdami tatarskimi. Wszechstronnie wykształcony Władysław IV był wielbicielem opery i malarstwa, interesował się też odkryciami naukowymi. Urodził się 9 czerwca 1595 roku, a zmarł 20 maja 1648.

1656 - Urodził się Edmond Halley, angielski astronom i matematyk. Odkrył ruchy własne gwiazd oraz istnienie eliptycznych orbit kometarnych, przepowiadając powrót komety znanej dziś, jako kometa Halleya. Obliczył odległość Słońca od Ziemi, odkrył istnienie ruchów własnych gwiazd. Aby uhonorować jego dokonania i wkład do astronomii, jego nazwiskiem nazwano kratery na Księżycu i Marsie oraz kometę. Zmarł 14 stycznia 1742 roku.

1672 - Zginął Ludwik Chrystian Kalkstein-Stoliński, pułkownik polskich wojsk koronnych, jeden z przywódców opozycji antyelektorskiej w Prusach Książęcych i rzecznik ich zespolenia z Polską. Porwany z Polski przez agentów elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma, został stracony w Kłajpedzie około 1630 roku. Na jego losach został oparty scenariusz serialu "Czarne Chmury". Chrystian Kalkstein-Stoliński był pierwowzorem postaci głównego bohatera, pułkownika Krzysztofa Dowgirda. Urodził się około 1630 roku.

1674 - Zmarł John Milton, angielski poeta, myśliciel, działacz społeczny i polityczny. Autor 12-tomowej religijno-filozoficznej epopei o dziejach stworzenia i upadku człowieka - "Raj utracony”. Jest uznawany za najwybitniejszego, po Williamie Szekspirze, poetę nowożytnej Anglii. Mistrzowskie operowanie językiem stawia go wśród największych autorów literatury światowej. Operę "Raj utracony" stworzył w 1978 roku polski kompozytor Krzysztof Penderecki. John Milton urodził się 9 grudnia 1608 roku.

1830 - Zmarł Silwiestr Szczedrin, rosyjski malarz pejzażysta. Jego autorstwa są "Zamek Świętego Anioła”, "Noce księżycowe w Neapolu” i "Wodospady w Tivoli”. Od 1818 roku przebywał we Włoszech. Urodził się 13 lutego 1791 roku.

1841 - Urodził się Stanisław Kramsztyk, fizyk, pedagog, popularyzator nauki, czynny działacz ruchu oświatowego w Warszawie pod koniec XIX wieku. Opracował cały dział przyrodniczy w Encyklopedii Powszechnej Mniejszej i Encyklopedii Powszechnej Ilustrowanej Samuela Orgelbranda, dział astronomii i fizyki w Wielkiej Encyklopedii Ilustrowanej oraz wchodził w skład redakcji Encyklopedii Wychowawczej. Napisał wiele książek promujących naukę oraz podręczniki do matematyki i fizyki. Przetłumaczył na język polski wiele publikacji naukowych. Jego dorobek popularyzatorski i publicystyczny jest oceniany na kilka tysięcy pozycji. Był jednym ze współzałożycieli Kasy imienia Józefa Mianowskiego, wspomagającej finansowo młodych naukowców. Zmarł 22 grudnia 1906 roku.

1847 - Urodził się Bram Stoker, jeden z czołowych angielskich twórców światowej literatury grozy. Stał się słynny dzięki powieści "Dracula", w której stworzył legendę hrabiego-wampira. Na podstawie tej książki powstały wszystkie inne utwory literackie i filmy o księciu Vladzie III. Spod jego pióra wyszły także bajki dla dzieci, baśnie, powieść fantastyczna, biografia i opowiadania erotyczne. Zmarł 20 kwietnia 1912 roku.

1858 - Urodził Tadeusz Wróblewski, prawnik i teoretyk prawa, adwokat, bibliofil, zesłaniec syberyjski, po 1886 roku obrońca w procesach działaczy politycznych, założyciel biblioteki naukowej w Wilnie. W 1925 roku przekazał swoje bogate zbiory biblioteczne miastu. Należał do Litewskiego Towarzystwa Naukowego oraz Litewskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauki. Zmarł 3 lipca 1925 roku. 165 rocznica

1864 - W Carskim Siole car Aleksander II podpisał ukaz o kasacie klasztorów w Królestwie Polskim. Był to kolejny element represji, jakie spadły na Polaków po stłumieniu Powstania Styczniowego. Na podstawie ukazu, w nocy z 27 na 28 listopada 1864 roku władze rosyjskie zlikwidowały 110 klasztorów.

1877 - Zmarł Karol Beyer, fotografik, numizmatyk i kolekcjoner. Był założycielem jednego z pierwszych zakładów fotograficznych w Warszawie i współzałożycielem "Tygodnika Ilustrowanego". Portretował mieszkańców Warszawy, ale też ziemian i - rzadziej - chłopów. Uwieczniał także widoki - Warszawy, Krakowa, Częstochowy, Gdańska, Malborka i Łodzi. Podczas Powstania Styczniowego fotografował uczestników - zarówno przywódców jak i zwykłych powstańców. Po tym jak został zatrzymany trafił na dwa lata w głąb Rosji. Tam również zajmował się fotografiką. Urodził się 10 lutego 1818 roku.

1887 - Amerykański przemysłowiec i wynalazca pochodzenia niemiecko-żydowskiego Emil Berliner opatentował gramofon.

1888 - Urodziła się Leokadia Pancewiczowa, aktorka teatralna i gwiazda kina międzywojennego. Uroda predysponowała ją do ról bohaterek i amantek. Była uważana za doskonałą recytatorkę. Występowała w teatrach Kijowa, Łodzi, Warszawy i Krakowa, a także na scenach prowincjonalnych. Zagrała między innymi w obrazach: "Mogiła nieznanego żołnierza", "Barbara Radziwiłłówna" i "Trzy serca". Zmarła 26 grudnia 1974 roku. 135 rocznica

1890 - Urodził się Zdzisław Arentowicz, literat, publicysta, działacz kulturalny Kujaw, wydawca satyryczno-humorystycznego pisma "Cyrulik Włocławski”. Opublikował wiele prac historycznych, między innymi na temat Powstania Styczniowego, w którym brał udział jego dziadek czy o wojnie polsko-krzyżackiej. Pisał też słuchowiska radiowe oraz wiersze dla dzieci. Zmarł 5 stycznia 1956 roku.

1890 - Zmarł César Franck, belgijski kompozytor, organista i pedagog, pracujący i występujący w Paryżu. Był organistą kościoła Notre-Dame de Lorette. Zapoczątkował tak zwany symfonizm organowy. Jest uważny za pierwszego francuskiego kompozytora piszącego poematy symfoniczne. Jeden z jego najsłynniejszych utworów religijnych to "Panis Angelicus". Urodził się 10 grudnia 1822 roku.

1895 - Wilhelm Roentgen odkrył promieniowanie X, prowadząc obserwacje promieni katodowych podczas eksperymentów z lampami próżniowymi. Wyniki badań opublikował 28 grudnia 1895 roku. Za to odkrycie, w 1901, został pierwszym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Wilhelm Roentgen urodził się 27 marca 1845 roku, a zmarł 10 lutego 1923.

1897 - Urodziła się Dorothy Day, amerykańska dziennikarka, działaczka społeczna, zdeklarowana pacyfistka, katoliczka. Służebnica Boża Kościoła rzymskokatolickiego, święta Reformowanego Kościoła Katolickiego w Polsce. Dorothy Day opisała swoje nawrócenie i działalność społeczną w autobiografii "The Long Loneliness". W latach 30. XX wieku współpracując z aktywistą Peterem Maurinem utworzyła Catholic Worker Movement, skupiający swoje działania na osobach dotkniętych biedą i bezdomnych. Była również współzałożycielką gazety "Catholic Worker" w 1933 i edytorką od jej początków, aż do swojej śmierci. Zmarła 29 listopada 1980 roku.

1898 - Urodził się Wacław Ścibor-Rylski, aktor, reżyser. Występował na scenach Grodna, Krakowa, Wilna, Częstochowy, Bydgoszczy i Warszawy, po II wojnie światowej - głównie w teatrach łódzkich. Zagrał między innymi w filmach: "Zawsze w niedzielę”, "Młodość Chopina” i "Panienka z okienka”. Zmarł 10 lutego 1971 roku.

1900 - Urodziła się Margaret Mitchell, amerykańska dziennikarka i pisarka. Za wydaną w 1936 roku powieść "Przeminęło z wiatrem" otrzymała Nagrodę Pulitzera. Obraz pod tym samym tytułem z 1939, z Vivien Leigh i Clarkiem Gable w rolach głównych, stał się jednym z najpopularniejszych filmów wszech czasów. Pisarka udzielała się społecznie - była zaangażowana w ruch afroamerykański w Atlancie oraz pomagała podczas II wojny światowej w szpitalach. Zmarła 16 sierpnia 1949 roku, mając 48 lat. Nie wybudziła się ze śpiączki spowodowanej potrąceniem przez pijanego taksówkarza.

1906 - Pod Rogowem w pobliżu Łodzi działacze Organizacji Bojowej PPS pod dowództwem Józefa Montwiłł-Mireckiego przeprowadzili atak na rosyjski pociąg pocztowy, zdobywając pieniądze na działalność niepodległościową. W trakcie akcji zdobyto ponad 30 tysięcy rubli. Mimo pościgu, żaden z bojowców nie został schwytany. Następnego dnia większość uczestników napadu, którzy byli łódzkimi tkaczami, stawiło się o godzinie szóstej rano w pracy. Była to jedna z największych operacji bojowych Polskiej Partii Socjalistycznej.

1908 - Zmarł Victorien Sardou, francuski dramatopisarz, członek Akademii Francuskiej. Autor blisko 40 sztuk, głównie komedii obyczajowych, a także dramatów historycznych, które w drugiej połowie XIX wieku cieszyły się dużą popularnością: “Robespierre ”, "Ćwiartka papieru” i "Nasi najserdeczniejsi”. Urodził się 5 września 1831 roku. 115 rocznica

1912 - Urodził się Eugeniusz Markowski, malarz, grafik i scenograf. W latach 1940-1955 przebywał za granicą, był członkiem grupy artystów Libera Associazione Arti Figurative we Włoszech, pracował także, jako scenograf w Teatro delle Arti. Po powrocie do kraju związany z Akademią Sztuk Pięknych w Warszawie. Jego malarstwo zaliczane jest do nurtu nowej figuracji. Zmarł 24 lutego 2007 roku.

1917 - W Olsztynie urodził się Tadeusz Nowakowski, pisarz, publicysta, współpracownik BBC i sekcji polskiej Radia Wolna Europa. Jako reporter RWE relacjonował pielgrzymki Jana Pawła II, które utrwalił w sześciu tomach reportaży, co zyskało mu przydomek "reportera papieża”. Tworzył także, jako poeta. Zbiór jego utworów "Za kurtyną snu" ukazał się w 2003 roku w wydawnictwie To My. Był członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie oraz Światowego Związku Polaków. W 1990 roku po powrocie z emigracji był inicjatorem powstania i pierwszym prezesem Światowego Związku Bydgoszczan. Zmarł 11 marca 1996 w Bydgoszczy.

1917 - Rewolucja październikowa: Władzę w Rosji przejęła Rada Komisarzy Ludowych z Włodzimierzem Leninem na czele. Lew Trocki został ministrem spraw zagranicznych, a Józef Stalin komisarzem do spraw narodowości.

1918 - Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski zostali zwolnieni z twierdzy w Magdeburgu, w której byli internowani. Powodem takiej decyzji był wybuch strajków robotniczych w Niemczech. W tej sytuacji, gdy Piłsudski zapewnił, że jest przeciwnikiem bolszewizmu, został wraz z Sosnkowskim odesłany do Warszawy. 11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna, utworzona przez dwóch byłych zaborców - Austrię i Niemcy, przekazała naczelne dowództwo wojsk polskich Józefowi Piłsudskiemu. Po jego pertraktacjach z Centralną Radą Żołnierską wojska niemieckie zaczęły wycofywać się z Królestwa Polskiego. Na ulicach Warszawy oraz innych miast, spontanicznie, z udziałem ludności cywilnej, rozbrajano żołnierzy niemieckich. 14 listopada Rada Regencyjna przekazała na ręce Józefa Piłsudskiego, jako naczelnego dowódcy Wojska Polskiego, całkowitą władzę wojskową i cywilną w kraju. Dwa dni później wystosował on depeszę do państw Ententy, neutralnych i Republiki Niemieckiej, w której informował o powstaniu niepodległego państwa polskiego obejmującego wszystkie jego wyzwolone ziemie. 105 rocznica

1920 - Zmarł Szymon An-ski, właściwie Szlojme Zajnwel Rapoport, żydowski pisarz i publicysta, badacz folkloru, tworzący w języku rosyjskim i jidysz. Autor legendy dramatycznej "Dybuk. Na pograniczu dwóch światów". Prowadził badania etnograficzne w żydowskich miasteczkach na Wołyniu i Podolu, gdzie z niewielką grupą badaczy przeprowadzał wywiady z miejscową ludnością, nagrywał piosenki ludowe, robił dokumentację fotograficzną i zbierał wytwory kultury materialnej. Spoczywa w Warszawie na cmentarzu żydowskim przy ulicy Okopowej. Urodził się 27 października 1863 roku.

1922 - Urodził się Christiaan Barnard, południowoafrykański chirurg, kierownik Ośrodka Badań i Chirurgii Serca na uniwersytecie w Kapsztadzie. W grudniu 1967 roku przeprowadził pierwszą transplantację ludzkiego serca. Pacjent zmarł po 18 dniach, z powodu infekcji płucnej. Kolejny pacjent żył po zabiegu 19 miesięcy. Christiaan Barnard zmarł 2 września 2001 roku.

1923 - Początek puczu monachijskiego, nazywanego też puczem Hitlera, puczem Hitler-Ludendorff albo puczem piwiarnianym. Była to nieudana próba przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez Adolfa Hitlera i generała Ericha Ludendorffa. Pucz zakończył się rozwiązaniem Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników i aresztowaniem zamachowców. Ludendorff został uniewinniony, natomiast Adolfa Hitlera skazano na pięć lat więzienia. Został zwolniony przedterminowo już w grudniu 1924 roku. 100 rocznica

1923 - Urodził się Józef Hen, pisarz, publicysta, dramaturg i reportażysta. Jest autorem beletryzowanych biografii poświęconych zarówno znanym postaciom kultury powszechnej: "Ja, Michał z Montaigne", jak i polskiej - "Błazen - wielki mąż" - Tadeuszu Boyu-Żeleńskim i "Mój przyjaciel król" o Stanisławie Auguście. Jest też autorem licznych powieści i opowiadań. Jego utwory doczekały się tłumaczeń na kilkanaście języków, między innymi czeski, niemiecki, francuski i rosyjski. Józef Hen ma też na koncie scenariusze filmowe - między innymi do obrazów Kazimierza Kutza - "Krzyż walecznych" i "Nikt nie woła" oraz Jerzego Hoffmana - "Prawo i pięść". Jest także współautorem scenariusza do filmu "Stara baśń. Kiedy słońce było bogiem" w reżyserii Hoffmana. Laureat Nagrody Polskiego PEN Clubu imienia Jana Parandowskiego z 2017 roku. 100 rocznica

1923 - Urodził się Jack Kilby, amerykański inżynier, wynalazca układu scalonego. Opatentował ponad 60 wynalazków. Jest między innymi odkrywcą podstaw krzemowych baterii słonecznych i wynalazcą kalkulatora oraz druku termicznego. Zmarł 20 czerwca 2005 roku. 100 rocznica

1926 - Urodził się Bogdan Baer, aktor teatralny i filmowy, związany z teatrami stołecznymi: Narodowym, Dramatycznym, Ateneum i Polskim. Jego role teatralne to między innymi: Nos w "Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, Dyndalski w "Zemście” Aleksandra Fredry, Prologus w "Pastorałce” Leona Schillera. Wystąpił między innymi w filmach: "Awantura o Basię”, "Dziecko szczęścia”, "Fucha” i "Milion za Laurę”. Zmarł 28 sierpnia 2002 roku.

1928 - Rada Miejska Warszawy podjęła uchwałę o przemianowaniu placu Saskiego na plac imienia Marszałka Józefa Piłsudskiego. Pierwotnie był to dziedziniec Pałacu Saskiego. W 1925 roku w trzech środkowych arkadach pałacu wzniesiono Grób Nieznanego Żołnierza, ku czci bohaterów poległych za wolność Polski. Od 1946 był to plac Zwycięstwa, ale w 1990 roku została przywrócona mu nazwa plac Marszałka Józefa Piłsudskiego. 95 rocznica

1929 - Urodził się Jan Młodożeniec, plastyk, twórca plakatów, grafiki książkowej, ilustracji. Auror ponad 400 plakatów. Jego prace wyróżniała bogata, żywa kolorystyka, humor i umiejętność zamknięcia tematu w jednym znaku. Twórca plakatów do filmów: "Dawno temu w Ameryce”, "Ojciec chrzestny”, "Wielki Gatsby”, a także do sztuk teatralnych oraz innych wydarzeń kulturalnych. Jego prace znajdują się między innymi w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku. Zmarł 12 grudnia 2000 roku.

1931 - Urodził się Eugeniusz Kamiński, aktor teatralny i filmowy. Miał na koncie blisko 150 ról filmowych i telewizyjnych. Grał na deskach teatrów w Łodzi, Poznaniu, Krakowie i Warszawie. Występował w spektaklach Teatru Telewizji oraz słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. Zmarł 12 października 2018 roku.

1933 - Urodził się Ryszard Kincel, pisarz, publicysta, tłumacz. Pisał między innymi dla: "Głosu Ziemi Cieszyńskiej”, "Nowin Raciborskich” i "Gazety Ustrońskiej”. Autor prac: "Kłopotliwy książę Sułkowski”, "Kto dobre piwo warzył” i "Sarmaci na Śnieżce”. Zmarł 4 sierpnia 2004 roku. 90 rocznica

1933 - Rozpoczęła działalność Polska Akademia Literatury. Do jej zadań należało: inicjowanie akcji mających na celu podniesienie poziomu literatury polskiej i opiekę nad literatami, udzielanie władzom państwowym konsultacji dotyczących nagród, wyróżnień i stypendiów, współdziałanie z rządem w przedsięwzięciach w dziedzinie literatury i sztuki. PAL liczyła 15 członków dożywotnich. Funkcję prezesa pełnił Wacław Sieroszewski, wiceprezesa - Leopold Staff, a sekretarza generalnego - Juliusz Kaden-Bandrowski. Akademia działała do 1939 roku. 90 rocznica

1934 - Urodził się Jerzy Stanisław Sito, poeta, pisarz, autor sztuk scenicznych: "Płaczcie miasta”, "Słuchaj Izraelu” i "Polonez”. Tłumacz literatury anglosaskiej, w tym dramatów Williama Szekspira. Wydał zbiory poezji: "Wiozę swój czas na ośle” i "Ucieczka do Egiptu”. Zadebiutował w 1955 roku, w paryskiej "Kulturze". W 1976 podpisał "Memoriał 101" wyrażający protest przeciw projektowanym zmianom w konstytucji PRL W latach 80. działał w opozycji demokratycznej. W 1991 roku został mianowany ambasadorem Polski w Danii. Zmarł 4 stycznia 2011 roku.

1935 - Urodził się Alain Delon, francuski aktor, producent, scenarzysta i reżyser filmowy. Nazywany przez Amerykanów "francuskim Jamesem Deanem", wystąpił w ponad 80 filmach, głównie kryminalnych, gangsterskich, przygodowych, komediach i melodramatach. Aktor wcielał się w różne postacie: przystojnych podrywaczy, twardych mężczyzn, policjantów. Grał w obrazach: "Borsalion”, "Dziewczyna dla dwóch”, "Rocco i jego bracia”, "Lampart”, "W pełnym słońcu”, "Klan Sycylijczyków” i "Powrót Cassanovy”. W 2019 roku otrzymał honorową Złotą Palmę za całokształt pracy aktorskiej na 72. Festiwalu w Cannes.

1937 - Urodził się Jan Kociniak, aktor teatrów warszawskich: Ateneum, Kwadratu i Syreny. Popularność zdobył, prowadząc, wraz z Janem Kobuszewskim, cykliczny telewizyjny program satyryczny "Wielokropek". Występował również w filmach: "Ubu król", "Ryś", "Poszukiwany, poszukiwana" i "Klub profesora Tutki". Zmarł 20 kwietnia 2007 roku.

1939 - Nieudany zamach bombowy na Adolfa Hitlera w Piwnicy Mieszczańskiej w Monachium. 36-letni socjalista Georg Elsera uważał, że polityka Adolfa Hitlera doprowadzi Niemcy do katastrofy. Przez rok własnoręcznie konstruował i budował bombę, która miała zabić jak największą liczbę nazistowskich przywódców. W Piwnicy Monachijskiej, gdzie mieli się spotkać naziści ukrył kompletną, 50-kilogramową bombę zegarową. Wybuchła ona jednak dopiero po przemówieniu Adolfa Hitlera, zabijając osiem osób, a 60 raniąc. Georg Elser został zatrzymany na granicy niemiecko-szwajcarskiej, w okolicy Jeziora Bodeńskiego. Został zabity 9 kwietnia 1945 na rozkaz Himmlera. Niemiecka prasa oskarżyła go o współdziałanie z brytyjskim wywiadem.

1942 - W Warszawie zmarł Edward Puchalski, reżyser filmowy, scenarzysta, aktor, uznawany za pioniera polskiej kinematografii. Początkowo pracował, jako dziennikarz i współpracował z zespołami amatorskimi na Śląsku. W 1913 podjął się ekranizacji Trylogii Henryka Sienkiewicza. Zaczął od "Obrony Częstochowy", opartej na fragmentach "Potopu". Nakręcono jedynie kilka scen w atelier i pierwsze sceny plenerowe. Do realizacji najważniejszych zdjęć w Częstochowie nie doszło, gdyż władze carskie uniemożliwiły kontynuowanie prac nad filmem. W konsekwencji "Potop" powstał w wytwórni moskiewskiej, z udziałem aktorów rosyjskich. Reżyser nakręcił między innymi filmy: "Trędowata", "Bartek zwycięzca" i "Tajemnica medalionu". Edward Puchalski urodził się 16 września 1874 roku.

1942 - II wojna światowa: siły brytyjsko-amerykańskie w ramach operacji "Torch" wylądowały w kontrolowanych przez siły Państwa Francuskiego Maroku i Algierii.

1942 - Likwidacja getta w Piaskach. Około dwóch tysięcy Żydów zostaje wywiezionych przez Niemców do niemieckiego obozu zagłady w Sobiborze, nawet drugie tyle rozstrzelano na miejscowym kirkucie.

1946 - Urodził się Roy Wood, muzyk zespołów między innymi The Move, Electric Light Orchestra i Wizzard. Multiinstrumentalista i kompozytor, kojarzony z rockiem eksperymentalnym, sięgającym po elementy stylu retro z lat 50. Nazywany "enigmatycznym czarodziejem rocka”. Niektórzy krytycy muzyczni oceniają działalność Roya Wooda, jako jedno z najoryginalniejszych, a przy tym niedocenionych dokonań muzyki rockowej lat 70.

1948 - Dekretem Ministerstwa Kultury i Sztuki powołany został Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca "Mazowsze". Zorganizował go i prowadził w pierwszych latach profesor Tadeusz Sygietyński, kompozytor i dyrygent. "Mazowsze" jest jednym z największych polskich zespołów artystycznych, odwołujących się do tradycji muzyki narodowej i tańca ludowego. Nazywany ambasadorem polskiej kultury, przez wiele lat z sukcesami koncertował na całym świecie. W jego repertuarze są utwory i tańce z ponad 40 regionów Polski, a także popularne pieśni ludowe z innych krajów. Zespół dał ponad sześć i pół tysiąca koncertów, ponad 200 razy wyjeżdżał na zagraniczne tournée. Słynną piosenkę "Kukułeczka" wykonywał po japońsku i w języku chińskim, wszędzie zdobywając aplauz publiczności. 75 rocznica

1949 - Urodziła się Bonnie Raitt, amerykańska piosenkarka, gitarzystka rockowa i popowa, przedstawicielka blues rocka i współczesnego popu. Zadebiutowała albumem "Bonnie Raitt” w 1971 roku. Okres jej największej popularności przypadł na lata 70. Największym przebojem Bonnie Raitt był "Something to Talk About". W 1990 jej album "Nick of Time" otrzymał Nagrodę Grammy.

1953 - Zmarł Iwan Bunin, rosyjski poeta, nowelista i tłumacz. Uważano, że talentem dorównywał Czechowowi i Tołstojowi. Członek Rosyjskiej Akademii Nauk. Był pierwszym rosyjskim laureatem literackiej Nagrody Nobla w 1933 roku, przyznanej "za "surowe mistrzostwo, z którym rozwija on tradycje klasycznej literatury rosyjskiej”. Od 1919 przebywał na emigracji. Urodził się 22 października 1870 roku. 70 rocznica

1956 - Urodził się Richard Curtis, angielski reżyser, scenarzysta i producent. Autor scenariuszy między innymi do filmów: "Jaś Fasola”, "Cztery wesela i pogrzeb”, "Dziennik Bridget Jones”, "Notting Hill”. Kawaler Orderu Imperium Brytyjskiego oraz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego.

1956 - Zostały wznowione prace Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski po powrocie kardynała Stefana Wyszyńskiego do Warszawy z miejsca odosobnienia w Komańczy. Komisja powstała po II wojnie światowej. Została powołana w celu utrzymania stałych kontaktów między rządem i Konferencją Episkopatu Polski.

1960 - Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych - zwyciężył demokrata John Fitzgerald Kennedy. Był najmłodszym prezydentem i pierwszym katolikiem w historii tego urzędu. 35. prezydent USA zginął w zamachu w 1963 roku.

1962 - Kanadyjski bramkarz Chicago Blackhawks Glenn Hall musiał z powodu kontuzji opuścić lodowisko, kończąc rekordową w historii NHL serię 502 rozegranych meczów bez zmiany.

1966 - Urodził się Gordon James Ramsay, szkocki kucharz, restaurator, autor książek kucharskich. Według dwutygodnika "Forbes” z dochodem 38 milionów dolarów jest najlepiej zarabiającym szefem kuchni na świecie. Prowadzi programy telewizyjne, między innymi: "Ku... jak kucharzę, amerykańskie i brytyjskie wersje "Hell’s Kitchen" i "Kuchenne koszmary" oraz "Hotel Hell".

1968 - NASA wystrzeliła sondę kosmiczną Pioneer 9 Wyznaczono jej zadanie badania przestrzeni międzyplanetarnej i monitorowanie aktywności słonecznej z orbity heliocentrycznej. Łączność z urządzeniem utrzymywano sporadycznie do 19 maja 1983 roku. 55 rocznica

1971 - Ukazał się album Led Zeppelin IV z niewydanym nigdy na singlu utworem "Stairway to Heaven". W 2003 album został sklasyfikowany na 66. miejscu listy 500 albumów wszech czasów magazynu "Rolling Stone". Czwarty album Led Zeppelin sprzedał się do dziś w ponad dwudziestomilionowym nakładzie.

1974 - Zmarł Ivory Joe Hunter, amerykański pianista i wokalista, znany wykonawca jump bluesa, rhythm and bluesa i boogie woogie. Urodził się 10 października 1914 roku.

1974 - Ukazał się album "Sheer Heart Attack" grupy Queen. Była to trzecia płyta tej grupy. Dopiero ona okazała się prawdziwym sukcesem komercyjnym w dorobku zespołu. Z tego albumu pochodzi pierwszy przebój zespołu, "Killer Queen”. Zespół wydał 15 płyt studyjnych i osiem koncertowych. W 2007 Queen została wybrana najlepszą brytyjską grupą wszech czasów przez słuchaczy BBC Radio.

1981 - Z Polski został wraz z rodziną ewakuowany pułkownik Ryszard Kukliński, oficer Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego. W latach 70. i na początku 80. przekazał Amerykanom strategiczne plany wojskowe Związku Radzieckiego i Układu Warszawskiego, dotyczące między innymi sowieckiej inwazji na Europę. Uprzedził też o zamiarze wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. Sąd PRL skazał go w 1984 roku na śmierć za zdradę i szpiegostwo. Wyrok uchylono w 1995 i przywrócono mu stopień pułkownika, jednak sprawę skierowano ponownie do prokuratury wojskowej. Śledztwo zostało umorzone w 1997 roku. Pułkownik Kukliński zmarł w 2004 roku. W 2016 roku prezydent Andrzej Duda mianował go na stopień generała brygady.

1986 - Zmarł Wiaczesław Mołotow, radziecki polityk, uczestnik rewolucji październikowej, współpracownik Włodzimierza Lenina i Józefa Stalina, komisarz, a później minister spraw zagranicznych. Współautor układu o nieagresji z Niemcami, tak zwanego paktu Ribbentrop-Mołotow, podpisanego 23 sierpnia 1939 roku. Po wojnie był odsuwany od władzy. W 1961, za krytykę Nikity Chruszczowa, został wysłany na emeryturę. Urodził się 9 marca 1890 roku.

1990 - We Frankfurcie nad Odrą, a następnie w Słubicach po polskiej stronie spotkali się kanclerz Niemiec Helmut Kohl i premier Rzeczypospolitej Polskiej Tadeusz Mazowiecki. Rozmawiali o szczegółach polsko-niemieckiego traktatu granicznego, uznającego granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej. Dokument został podpisany 14 listopada 1990 roku.

1992 - Zmarła Hanna Skarżanka, aktorka. Debiutowała przed wojną w Wilnie, od 1948 roku występowała w teatrach warszawskich, głównie w Ateneum. W stanie wojennym stworzyła niezależny teatr w warszawskim Muzeum Archidiecezjalnym. Zagrała w filmach: "Femina", "Prawo i pięść", "Marcowe migdały", "Kochankowie mojej mamy", "Rok spokojnego słońca", "Dolina Issy" i "Miś". Urodziła się 8 marca 1917 roku.

1992 - Zmarł Jerzy Władysław Dąbrowski, dziennikarz radiowy, poeta, tekściarz, satyryk, bajkopisarz. W redakcji "Muzyki i Aktualności” Polskiego Radia przepracował łącznie 27 lat, a po 13 grudnia 1981 roku przeszedł na wcześniejszą emeryturę. Na antenie Polskiego Radia opublikował ponad sześć tysięcy wierszy, skeczy, piosenek, komentarzy, teatrzyków satyrycznych oraz słynnych cotygodniowych felietonów "To był tydzień” i "Z prywatnej teczki” w interpretacji Jerzego Rosołowskiego. Napisał teksty do ponad 200 piosenek nagranych i wykonywanych przez czołowych artystów polskiej estrady - Annę Jantar, Krzysztofa Krawczyka, Krystynę Giżowską, grupę Vox czy Izabelę Trojanowską. Był miłośnikiem muzyki operowej. Zgromadził bogatą kolekcję nagrań wielkich śpiewaków. Urodził się 30 marca 1933 roku.

1996 - Premiera thrillera "Okup" w reżyserii Rona Howarda. Główne role zagrali: Mel Gibson, Rene Russo i Gary Sinise.

1998 - Zmarł Jean Marais, francuski aktor filmowy i teatralny. Zagrał między innymi w obrazach: "Piękna i Bestia”, "Garbus”, "Tajemnice Paryża”, "Fantomas powraca”, "Człowiek w żelaznej masce”. Jest uznawany za jednego z najsławniejszych aktorów francuskich. Urodził się 11 grudnia 1913 roku. 25 rocznica

1999 - Zmarł Lester Bowie, amerykański muzyk jazzowy, członek awangardowego zespołu jazzowego Art Ensemble of Chicago. Napisał lub nagrał piosenki później spopularyzowane przez gwiazdy muzyki rock i pop, takie jak Whitney Houston, Michael Jackson, Marilyn Manson czy David Bowie. Wśród licznych jego dokonań znajdują się także płyty nagrane z polskim zespołem Miłość. Urodził się 11 października 1941 roku.

1999 - Premiera filmu sensacyjnego "Świat to za mało" w reżyserii Michaela Apteda. To 19. opowieść o przygodach brytyjskiego superagenta Jamesa Bonda. Po raz trzeci w agenta 007 wcielił się irlandzki aktor Pierce Brosnan.

2000 - Zmarł Krzysztof Litwin, grafik, aktor i malarz, pierwszy kompozytor "Piwnicy pod Baranami" i autor muzyki do pierwszego piwnicznego hymnu "Ja ci śrubkę wkręcę w radio”. Zagrał w blisko 80 filmach: ”Jak być kochaną”, "Pamiętnik znaleziony w Saragossie”, "Bliskie spotkania z wesołym diabłem” i "Złoto”. Wystąpił w serialach telewizyjnych: "Przygody psa Cywila”, "Czterej pancerni i pies”. Zajmował się także malarstwem i komponowaniem piosenek. Tworzył akwarele i grafiki. Urodził się 19 czerwca 1935 roku.

2003 - Urodziła się lady Ludwika Windsor, potomkini brytyjskiej rodziny królewskiej z dynastii Windsorów, córka Edwarda, hrabiego Wesseksu i jego żony, Zofii, hrabiny Wesseksu, wnuczka królowej Elżbiety II. Znajduje się w linii sukcesji brytyjskiego tronu. Ludwika urodziła się w Surrey, jako pierwsze dziecko Edwarda, hrabiego Wesseksu i Zofii, hrabiny Wesseksu. Od urodzenia nosi tytuł lady Windsor. Nie jest formalnie członkinią brytyjskiej rodziny królewskiej i wobec tego nie ma obowiązku reprezentowania monarchy w oficjalnych wystąpieniach. 20 rocznica

2006 - Zmarł Basil Poledouris, amerykański kompozytor muzyki filmowej, między innymi do obrazów: "Conan Barbarzyńca", "Błękitna laguna", "Robocop", "Polowanie na Czerwony Październik" i "Uwolnić orkę". W 1989 został wyróżniony nagrodą Emmy za muzykę do filmu "Na południe od Brazos". Urodził się 21 sierpnia 1945 roku.

2006 - Do kraju przyleciały pierwsze dwa zakupione w USA samoloty myśliwskie F-16. Maszyny te są użytkowany przez siły powietrzne z 26 krajów. Samoloty F-16 wielokrotnie uczestniczyły w operacjach bojowych, jako samoloty szturmowe i myśliwskie.

2006 - Przejście Merkurego na tle tarczy Słońca - zjawisko astronomiczne zachodzące wtedy, kiedy planeta Merkury znajduje się między Ziemią i Słońcem i jest widoczna na tle tarczy słonecznej. Tranzyty Merkurego zdarzają się średnio trzynaście razy w ciągu stulecia. Ostatnie trzy tranzyty nastąpiły w latach 2006, 2016 i 2019, następny nastąpi 13 listopada 2032.

2008 - Zmarł Mieczysław Rakowski, polityk komunistyczny, premier PRL w latach 1988-1989, wielokrotny poseł na Sejm PRL, ostatni I sekretarz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Na początku lat 90. wycofał się z czynnego życia politycznego, brał jednak udział w debatach publicznych. Był redaktorem naczelnym pisma "Dziś”, pisał do "Trybuny", wydał dzienniki - dziesięć tomów obejmujących lata 1958-1989 oraz dziennik z lat 1991-2001. Urodził się 1 grudnia 1926 roku. 15 rocznica

2009 - Zmarł Witalij Ginzburg, rosyjski fizyk teoretyk i astrofizyk. W 1950 roku opracował teorię nadprzewodnictwa i nadciekłości, za co został uhonorowany Nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki, w 2003 roku, wraz z Anthonym Leggettem i Aleksym Abrikosowem. Urodził się 4 października 1916 roku.

2014 - Zmarł Zbigniew Puchalski, żeglarz, jachtowy kapitan żeglugi wielkiej, uczestnik regat oceanicznych. W latach 1976-1980 samotnie opłynął Ziemię na jachcie "Miranda". W 1981 roku opuścił Polskę, udając się do Australii, gdzie podjął pracę w Sydney. W 1997 przeszedł na emeryturę i osiedlił się w Queensland, w północno-wschodniej Australii. W 2005 roku, w 25. rocznicę ukończenia samotnego rejsu dookoła świata, odwiedził Polskę. Urodził się 28 marca 1933 roku.

2016 - Donald Trump wygrał wybory prezydenckie w USA, pokonując kandydatkę Partii Demokratycznej Hillary Clinton. Był 45. prezydentem Stanów Zjednoczonych, urząd objął 20 stycznia 2017 roku. Był najbogatszą i do czasu objęcia urzędu przez Joe Bidena w 2020 roku najstarszą osobą w historii sprawującą urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych. Ponadto był pierwszą osobą na tym stanowisku, która nie zajmowała żadnego stanowiska w wojsku, rządzie lub wyłanianego w wyborach. Jest jedynym prezydentem Stanów Zjednoczonych postawionym w stan oskarżenia dwukrotnie, raz w grudniu 2019 i następnie w styczniu 2021.

2016 - W warszawskiej Dolinie Szwajcarskiej odsłonięto pomnik Henryka Sławika i Józsefa Antalla seniora. Dzięki tym bohaterom lat II wojny światowej uratowało życie co najmniej pięć tysięcy polskich Żydów. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Władysław Dudka. W 2017 roku bliźniaczą ławeczkę Sławika i Antalla uroczyście odsłonięto w Budapeszcie.

2017 - Zmarł Janusz Kłosiński, aktor oraz reżyser teatralny i filmowy. Wystąpił w kilkudziesięciu filmach. Ceniony za znakomitą grę, ale obsadzany głównie w rolach drugoplanowych. Miał niezapomniany głos: od listopada 1961 roku kreował postać Józefa Jabłońskiego w powieści radiowej "W Jezioranach”, nadawanej w radiowej Jedynce. Absolwent PWST, od 1947 występował w teatrach Łodzi, a w latach 1964-1970 był dyrektorem Teatru Nowego. Od 1970 roku związany z Warszawą, należał między innymi do zespołu Teatru Narodowego. Urodził się 19 listopada 1920 roku.

2019 - Zmarł Stefan Zdzisław Strzałkowski, polityk, nauczyciel i samorządowiec, burmistrz Białogardu. Był posłem na Sejm VI, VII i VIII kadencji z listy Prawa i Sprawiedliwości. Mandat posła sprawował od 2009 roku. Urodził się 31 sierpnia 1957 roku.

2020 - Zmarł Andrzej Michał Wawrzyniak, marynarz, dyplomata, znawca i kolekcjoner sztuki orientalnej, muzealnik, założyciel dyrektor i kustosz, w latach 1973-2013, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie. W Indonezji, z którą związany jest od lat, znany, jako "Andrzej Nusantara Wawrzyniak”. W Azji spędził łącznie przeszło ćwierć wieku, gromadząc w różnych jej krajach bogatą kolekcję obiektów etnograficznych i dzieł sztuki. Najwięcej lat mieszkał w Indonezji, a jego pobyt tam zaowocował zgromadzeniem ponad trzech tysięcy obiektów, które w 1973 r. podarował państwu polskiemu. Urodził się 3 grudnia 1931 roku.

2021 - Zmarł Ryszard Zdzisław Badowski, dziennikarz, podróżnik, operator filmowy, fotograf, pisarz, reporter, publicysta, autor programów telewizyjnych - "Klub sześciu kontynentów" i "Z kamerą wśród zwierząt". Współpracował z polskim wydaniem "National Geographic". Pierwszy Polak, który dotarł na wszystkie sześć kontynentów. Autor ponad 100 filmów i kilkuset artykułów o tematyce podróżniczej oraz 16 książek. Zajmował się głównie odkryciami geograficznymi Polaków, oraz ich wkładem w kulturę i osiągnięcia cywilizacyjne innych narodów. Urodził się 12 marca 1930 roku.

2022 - Zmarła profesor Dobrochna Wójcik, prawniczka, wykładowczyni akademicka, specjalizująca się w kryminologii. Zajmowała się tematyką wymiaru sprawiedliwosci wobec nieletnich oraz instytucją mediacji. Kierowała Zakładem Kryminologii INP PAN w latach 1990-2007, równocześnie prowadziła Sekcję Prawa Karnego i Kryminologii w Instytucie Wymiaru Sprawiedliwości. Urodziła się 4 lipca 1931 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-09-24, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2024-09-23, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2024-09-22, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 22 września - Ostatni dzień Europejskiego Tygodnia Mobilności, trwającego od 16 do 22 września. 22 września - Światowy Dzień Nosorożca. 22 września… » więcej 2024-09-21, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej 2024-09-20, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 20 września - Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka, ustanowiony z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2013… » więcej 2024-09-19, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 19 września - Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk, przypadający w rocznicę przyjęcia Konwencji Berneńskiej z 1979 roku.. 19 września -… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody. 18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa. 18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę… » więcej 2024-09-17, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 17 września - W rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku jest obchodzony Światowy Dzień Sybiraka. 17 września - Światowy Dzień Bezpieczeństwa… » więcej 2024-09-16, godz. 05:00 Kartka z kalendarza 16 września - Międzynarodowy Dzień Kardiologii Interwencyjnej. 16 września - Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej, ustanowiony przez Zgromadzenie… » więcej 2024-09-15, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 15 września - Międzynarodowy Dzień Demokracji, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2007 roku. 15 września - Europejski Dzień Prostaty, ustanowiony… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »