W ramach projektu IPN „Historia w artefaktach zapisana”, w każdym miesiącu, w wybranej lokalizacji, prezentowane są przedmioty z zasobu Instytutu Pamięci Narodowej oraz miniwystawa poświęcona osobie, której własnością były wybrane artefakty. Ekspozycji towarzyszy oferta lekcji archiwalnych dla szkół średnich i klas 7-8 szkół podstawowych. Zajęcia składają się z trzech części. W pierwszej omawiane są losy bohatera wystawy i prezentowane związane z nim archiwalia, przechowywane w zbiorach Instytutu. Druga część to lekcja według scenariusza przygotowanego w odniesieniu do prezentowanego artefaktu. Ostatnim elementem zajęć jest zwiedzanie Izby Pamięci Strzelecka 8. Zgłoszenia na lekcje należy przesyłać na adres: strzelecka8.warszawa@ipn.gov.pl

W pierwszej edycji projektu, realizowanej wspólnie z Izbą Pamięci Strzelecka 8, prezentowane są przedmioty osób przetrzymywanych w stalinowskich więzieniach bądź zamordowanych w ramach walki komunistycznych służb z podziemiem niepodległościowym. Na zapowiadanej ekspozycji, w dniach od 15 listopada do 8 grudnia 2023 r., będzie można zobaczyć oryginalną pieczęć Komendy Powiatowej NZW krypt. „Wisła” oraz dokumenty sygnowane przez st. sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza„Roja”, komendanta KP „Wisła”.

Celem nowego projektu Archiwum IPN jest prezentacja tych wyjątkowych i bardzo mało znanych archiwaliów szerszemu gronu odbiorców oraz przypomnienie historii osób, do których przedmioty pierwotnie należały. Projekt ma także zachęcić nauczycieli do wykorzystywania w edukacji szkolnej różnego rodzaju źródeł – w tym przypadku artefaktów.

* * *

Mieczysław Dziemieszkiewicz urodził się w 1925 r. w Zagrobach, w powiecie łomżyńskim, jako drugi z kolei syn Adama i Stefanii ze Świerczewskich. Zarówno on, jak i jego rodzeństwo, wychowani zostali duchu patriotycznym. Jego starszy brat, Roman, żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych ps. Adam, Pogoda, zginął w 1945 r. w Ciechanowie z rąk żołnierzy Armii Czerwonej. Młodszy z braci, Jerzy „Żbik”, za działalność w Narodowym Zjednoczeniu Wojskowym skazany został w 1949 r. na 7 lat więzienia.

Wiosną 1945 r. Mieczysław Dziemieszkiewicz wcielony został do 1. Zapasowego Pułku Piechoty. Kilka miesięcy później zdezerterował i wstąpił do oddziału partyzanckiego NSZ-NZW w powiecie ciechanowskim, gdzie przyjął pseudonim „Rój”. Początkowo pełnił funkcję łącznika, później został dowódcą patrolu Pogotowia Akcji Specjalnej. Do zadań tej jednostki należała przede wszystkim fizyczna likwidacja przeciwników politycznych, członków PPR, funkcjonariuszy UB i MO oraz agentów i informatorów bezpieki.

W 1947 r., po ogłoszeniu przez władze komunistyczne amnestii dla działaczy polskiego podziemia niepodległościowego, „Rój” zdecydował o pozostaniu w konspiracji. Był komendantem Powiatu „Ciężki” (obejmującego pow. ciechanowski, a także część pow. płońskiego i mławskiego) w XVI Okręgu NZW krypt. „Orzeł” i dowódcą oddziału partyzanckiego operującego na tym terenie. W 1948 r. stanął na czele samodzielnej Komendy Powiatu NZW krypt. „Wisła”.

Zorganizował i przeprowadził wiele akcji skierowanych przeciwko funkcjonariuszom UB i komunistycznej agenturze oraz posterunkom Milicji Obywatelskiej na Mazowszu. Niestrudzenie prowadził również wśród mieszkańców regionu antykomunistyczną działalność propagandową. Przestrzegał, aby nie dawali wiary złudnym obietnicom władzy komunistycznej i nie godzili się na zniewolenie. Zapamiętano jego znamienne słowa: „Wśród wszystkich narodów świata – my, Polacy, powinniśmy wiedzieć, co to znaczy słowo »Wolność«!”.

Za zasługi w walce z tworzącymi się strukturami reżimu komunistycznego w Polsce w 1945 r. „Rój” odznaczony został Krzyżem Walecznych, a w 1948 r. awansował na starszego sierżanta.

Pod koniec 1950 r. służby bezpieczeństwa publicznego wzmogły działania operacyjne mające doprowadzić do ostatecznej likwidacji oddziału „Roja”. W tym celu zwerbowano do współpracy kilkuset agentów i informatorów, którzy mieli dostarczać wszelkich informacji o członkach oddziału, a także o ludziach udzielających im schronienia.

St. sierż. Mieczysław Dziemieszkiewicz „Rój” poległ w nocy z 13 na 14 kwietnia 1951 r. we wsi Szyszki w powiecie pułtuskim, w zasadzce zorganizowanej przez funkcjonariuszy UBP i MO oraz żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Wraz z „Rojem” zginął jego podkomendny, kpr. Bronisław Gniazdowski „Mazur”.

Ciała poległych zostały zabrane przez UB, poddane dokładnym badaniom, sfotografowane i okazane świadkom (w tym członkom rodziny) w celu potwierdzenia tożsamości. Miejsce ich pochówku do dziś pozostaje nieznane.