Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 71 lat temu przed komunistycznym sądem zapadł wyrok…
2023-10-15, 11:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł

71 lat temu przed komunistycznym sądem zapadł wyrok w procesie lotników

Samolot bombowy PZL P-37 "Łoś". [fot. wikipedia/domena publiczna]
Samolot bombowy PZL P-37 "Łoś". [fot. wikipedia/domena publiczna]
71 lat temu, 15 października 1952 roku, przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie zapadł wyrok w sprawie czterech oficerów lotnictwa, oskarżonych przez komunistyczne władze o działalność konspiracyjno-szpiegowską. Trzech z nich walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię. Wszyscy zostali skazani na karę śmierci. Dwóch rozstrzelano.
W 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyroki wydane wobec lotników i umorzył postępowanie, uznając, że nie było żadnych dowodów potwierdzających stawiane im zarzuty.

Na ławie oskarżonych zasiedli: podpułkownik Zygmunt Sokołowski, podpułkownik Roman Rypson, major Konstanty Sabiłło oraz major Roman Kurkiewicz. W 1939 roku wszyscy brali udział w wojnie obronnej. Potem Roman Rypson dostał się do niemieckiej niewoli, trzej pozostali lotnicy najpierw przedostali się do Francji, a potem do Wielkiej Brytanii, gdzie walczyli z Niemcami. Po zakończeniu wojny wszyscy czterej oficerowie powrócili do Polski i zostali powołani do służby wojskowej w lotnictwie.

Śledztwo przeciwko nim prowadził Zarząd Informacji Wojsk Lotniczych w Warszawie pod kierownictwem sowieckiego oficera Nauma Lewandowskiego. Lotników aresztowano pomiędzy majem a lipcem 1952 roku. Ich nazwiska powiązano z wcześniejszym procesem tak zwanej grupy kierownictwa konspiracji Wojsk Lotniczych, w trakcie którego na śmierć skazano sześciu oficerów lotników. Zarzucono im spisek mający na celu obalenie siłą komunistycznych władz państwa. Wszyscy zostali rozstrzelani.

W procesie podpułkowników Sokołowskiego i Rypsona oraz majorów Sabiłło i Kurkiewicza także zapadły wyroki śmierci. Pod wpływem tortur wszyscy przyznali się do winy. Jedną z nich był tzw. konwejer. Polegał na kilkunastogodzinnym albo nawet wielodniowym przesłuchaniu prowadzonym bez przerwy. Doprowadzony do granic wytrzymałości przesłuchiwany często przyznawał się do stawianych zarzutów.

Rada Państwa skorzystała z prawa łaski jedynie wobec majora Sabiłło, zmniejszając mu karę do 15 lat więzienia. Rozstrzelano podpułkownika Romana Rypsona - w kwietniu 1953 roku, a także podpułkownika Zygmunta Sokołowskiego - w sierpniu tego samego roku. Major Kurkiewicz doczekał decyzji Rady Państwa, która w styczniu 1954 roku, na wniosek naczelnego prokuratora wojskowego, dokonała rewizji wydanego wyroku, zamieniając karę śmierci na dożywocie. Pytany kilka lat po procesie o przebieg śledztwa i metody stosowane w czasie przesłuchań zeznał: „Niewiele z tego czasu pamiętam, gdyż byłem nieprzytomny na skutek bezsenności”.

W kwietniu 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyroki wydane wobec lotników i umorzył postępowanie wobec nich z powodu „niedostatecznych dowodów do stwierdzenia winy”. Major Konstanty Sabiłło zmarł 5 miesięcy po wyjściu z więzienia na zawał serca.

W pierwszej połowie lat 50. Wojskiem Polskim wstrząsnęła seria politycznych procesów wymierzonych w żołnierzy związanych wcześniej z Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie oraz armią II Rzeczpospolitej. W procesach skazano łącznie 94 oficerów. Wydano 40 wyroków śmierci, z których 20 wykonano. Orzeczono także 8 kar dożywotniego więzienia i 37 kar długoletniego więzienia.

W latach 1950-1953 Informacja Wojskowa zatrzymała pod zarzutem szeroko rozumianej wrogiej działalności 2115 żołnierzy różnych stopni oraz pracowników cywilnych wojska. Od 1949 do 1954 roku zwolniono z wojska około 10 tysięcy oficerów uznanych za "wrogich" komunistycznej Polsce.

Zobacz także

2023-11-15, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 15 listopada » więcej 2023-11-14, godz. 15:23 85. rocznica odsłonięcia głazu przez S. Starzyńskiego 85 lat temu prezydent Stefan Starzyński odsłonił głaz poświęcony polskim nauczycielom. Muzeum Niepodległości postanowiło uczcić tę rocznicę i przypomnieć… » więcej 2023-11-14, godz. 13:00 Film "Kartka z powstania" w Norblinie Pierwsze polskie widowisko historyczne, zrealizowane w technice VR, czyli film "Karta z powstania", można oglądać w warszawskiej Fabryce Norblina. "Całe klasy… » więcej 2023-11-14, godz. 12:00 Dzisiaj spotkanie „Bolesław Piasecki. Początek drogi” z cyklu „Oblicza historii” - transmisja na kanale IPNt… Instytut Pamięci Narodowej zaprasza spotkanie „Bolesław Piasecki. Początek drogi” z cyklu „Oblicza historii”, które odbędzie się 14 listopada, o… » więcej 2023-11-14, godz. 11:00 Pamiątki po legioniście Henryku Rotmanie-Kaderze w zbiorach Muzeum Historii Kielc Kolekcja około 1.800 pamiątek po piłsudczyku i legioniście Henryku Rotmanie-Kaderze trafiła do Muzeum Historii Kielc. To jeden z najcenniejszych nabytków… » więcej 2023-11-14, godz. 09:00 Wystawa "Harcerskie drogi do Niepodległej" do 30.11 Jaki był udział harcerzy w odzyskaniu przez Polskę niepodległości, pokazuje wystawa "Harcerskie drogi do Niepodległej". Plenerowa ekspozycja została bezpłatnie… » więcej 2023-11-14, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 14 listopada » więcej 2023-11-13, godz. 12:00 Rodem z Kresów. Historie osobiste w Muzeum Wsi Opolskiej Bohaterem kolejnego spotkania będzie Andrzej Skibniewski, autor książki „Rubinowa Broszka”, lwowskiej historii opisanej w listach. Opowie historię swoich… » więcej 2023-11-13, godz. 09:00 84 lata temu utworzono Związek Walki Zbrojnej 84 lata temu, 13 listopada 1939 roku, rozkazem Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Władysława Sikorskiego, został powołany Komitet Ministrów… » więcej 2023-11-13, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 13 listopada » więcej
155156157158159
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »