Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Dzień Żołnierza Górnika
2023-09-05, 10:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

Dzień Żołnierza Górnika

zdjęcie poglądowe. [fot. elements.envato.com]
zdjęcie poglądowe. [fot. elements.envato.com]
5 września przypada w Polsce Dzień Żołnierza Górnika. Upamiętnia ponad 200 tysięcy poborowych, którzy w Polsce rządzonej przez komunistów, w latach 1949-1959, trafili do przymusowej pracy w Wojskowych Batalionach Górniczych.
Były one represyjnym systemem zastępczej służby wojskowej, do której kierowano młodych poborowych uznanych przez władze za niebezpiecznych dla wprowadzanego ustroju. Pracowali oni ponad siły w kopalniach, kamieniołomach, a także przy wydobywaniu uranu w Sudetach. Bez przeszkolenia, bez uprawnień górniczych, bez wprowadzonych zasad bezpieczeństwa. 7 dni w tygodniu, czasem po 20 godzin na dobę.

Taka przymusowa służba trwała od 2 do 3 lat. Żołnierze górnicy nie mogli odmówić niewolniczej pracy, ponieważ zostaliby osądzeni za dezercję, podobnie jak żołnierze w stanie wojny. Nie mieli prawa noszenia broni i awansowania do stopni podoficerskich, byli izolowani społecznie i naznaczeni piętnem „wrogiego elementu".

Kierowano ich w najbardziej niebezpieczne miejsca kopalni. Jednak najbardziej zagrażająca życiu była praca w zakładach pozyskiwania i wzbogacania rud uranowych. Górnicy poddani promieniowaniu tracili zdrowie i siły. Do 1956 roku cały nadzór nad eksploatacją należał do sowieckich służb specjalnych, polskie władze nie mogły ingerować nawet w sprawy bytowe. Żołnierze górnicy trafiali w rejony o najwyższym stężeniu promieniowania, niejednokrotnie przekraczającym normy kilkaset razy. Pracowali w bardzo szkodliwych warunkach, bez odzieży ochronnej, po wyjściu z szychty nie zmieniali ubrań, nie mieli łaźni. Z blisko 3 tysięcy żołnierzy pracujących w kopalniach uranu, w 2002 roku żyło 400 osób, w większości niepełnosprawnych.

Do Wojskowych Batalionów Górniczych wcielano młodych za ich poglądy polityczne, pochodzenie społeczne czy przeszłość rodziców. Znaleźli się tam między innymi członkowie organizacji niepodległościowych i antykomunistycznych, młodzi z rodzin inteligenckich, a także dzieci rolników uznanych za tzw. kułaków. Do kopalń trafiali uczestnicy Powstania Warszawskiego, członkowie Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, synowie powstańców śląskich czy repatriantów z Kresów.

Ze względu na fałszowanie i zatajanie danych do dziś nie ustalono dokładnej liczby osób wcielonych do Wojskowych Batalionów Górniczych. Według szacunków historyków z ogólnej liczby 200 tysięcy zginęło ponad tysiąc, a dziesiątki tysięcy straciły przedwcześnie zdrowie. Wśród najczęstszych chorób zawodowych żołnierzy górników wymieniane są: nerwice, psychozy, gruźlica, kłopoty z układem pokarmowym, ruchowym oraz kręgosłupem. Ofiarom przez lata nie przysługiwały żadne odszkodowania i przywileje kombatanckie.

(więcej)

W okresie PRL Wojskowe Bataliony Górnicze stanowiły białą plamę w naszej historii. Dopiero od 1991 roku zaczęto mówić o "czarnych baronach", jak nazywano żołnierzy górników. Powstał też Związek Represjonowanych Politycznie Żołnierzy Górników, który zrzesza poszkodowanych żołnierzy oraz wdowy po zmarłych.

Instytut Pamięci Narodowej uznał system represji, któremu podlegali żołnierze górnicy, za zbrodnię komunistyczną. Odpowiedzialnością za jego utworzenie zostali obarczeni: ówczesny minister obrony narodowej Konstanty Rokossowski, wiceminister obrony Edward Ochab oraz szef Sztabu Generalnego generał Władysław Korczyc.

Według tajnego rozkazu nr 008 z dnia 1 lutego 1951 roku, wydanego przez Konstantego Rokossowskiego, podstawą zakwalifikowania poborowego do przymusowej pracy w Wojskowych Batalionach Górniczych było jego "pochodzenie społeczne, oblicze polityczne i moralne oraz przeszłość polityczna". Rozkaz stanowił, że do katorżniczej pracy mają być kierowani między innymi poborowi "ze środowiska bogaczy wiejskich, wywłaszczonych obszarników, kupców, właścicieli przedsiębiorstw". Do kopalń trafiali też młodzi, którzy - według opinii miejscowej bezpieki - byli "wrogo ustosunkowani do obecnej rzeczywistości", ci, których "rodzice, rodzeństwo lub żona byli karani przez organa Polski Ludowej za przestępstwa polityczne", a także ci, którzy utrzymywali kontakty z rodziną za granicą.

Żołnierze batalionów pracy byli zatrudnieni w 60 kopalniach Dolnego i Górnego Śląska oraz zachodniej Małopolski. W szczytowym okresie - w 1956 roku - w Wojskowym Korpusie Górniczym znajdowało się około 3,5 tysiąca żołnierzy.

Wojskowe Bataliony Górnicze jako system represji działały w całym bloku radzieckim. W Polsce jednostki te miały numery od 1 do 49, kolejne - od 50 do 70 - funkcjonowały w Czechosłowacji, powyżej 70 - na Węgrzech.

Co roku uroczystości upamiętniające represjonowanych odbywają się między innymi przed Pomnikiem Żołnierza-Górnika na Wojskowych Powązkach w Warszawie.

Zobacz także

2024-07-14, godz. 09:00 81 lat temu Stanisław Mikołajczyk został premierem rządu RP na uchodźstwie 81 lat temu, 14 lipca 1943 roku, Stanisław Mikołajczyk, przywódca ruchu ludowego, został premierem rządu RP na uchodźstwie. Tekę premiera objął po śmierci… » więcej 2024-07-14, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 14 lipca » więcej 2024-07-13, godz. 11:00 24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego 24 lata temu, 13 lipca 2000 roku, zmarł Jan Karski, prawnik, historyk i dyplomata, podczas II wojny światowej kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego… » więcej 2024-07-13, godz. 09:00 Obchody 614. rocznicy bitwy pod Grunwaldem - rekonstrukcja Tętent koni w galopie i bitewna wrzawa - to będą mogli usłyszeć ci, którzy w sobotę 13 lipca przybędą na pola Grunwaldu. Ponad 1250 rekonstruktorów z… » więcej 2024-07-13, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 13 lipca » więcej 2024-07-12, godz. 15:29 Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej - nowe ustalenia IPN w sprawie zbrodni niemieckiej W Dniu Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej Instytut Pamięci Narodowej przedstawił nowe ustalenia w sprawie zbrodni niemieckiej z 12 lipca 1943 roku. Po ponad 80… » więcej 2024-07-12, godz. 12:00 Mija 79 lat od Obławy Augustowskiej 79 lat temu, 12 lipca 1945 roku, oddziały Armii Czerwonej, NKWD i Smiersz rozpoczęły na Suwalszczyźnie operację, w której zginęło co najmniej kilkuset… » więcej 2024-07-12, godz. 10:00 Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej, obchodzony w rocznicę pacyfikacji wsi Michniów 12 lipca przypada Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej, obchodzony w rocznicę niemieckiej pacyfikacji wsi Michniów w województwie świętokrzyskim. 12 i… » więcej 2024-07-12, godz. 08:00 W Warszawie uczczono ofiary rzezi wołyńskiej W Warszawie upamiętniono ofiary rzezi wołyńskiej. Główna uroczystość odbyła się przy Pomniku Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich… » więcej 2024-07-12, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 12 lipca » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »