Był reporterem, autorem audycji i korespondentem zagranicznym Polskiego Radia. W okresie niemieckiej okupacji - żołnierzem Armii Krajowej, uczestnikiem Powstania Warszawskiego i działaczem podziemia. Po wojnie pełnił funkcję sprawozdawcy prasowego z konferencji poczdamskiej i procesu norymberskiego. Był też parlamentarzystą - posłem wielu kadencji Sejmu w okresie PRL oraz senatorem I kadencji z ramienia Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". Zmarł w 1989 roku.

Opublikował ponad 50 książek, w tym "Sprawy Polaków" oraz wielokrotnie wydawaną i nagradzaną "Encyklopedię ONZ i stosunków międzynarodowych".

Przed wojną Edmund Osmańczyk działał w Związku Polaków w Niemczech i kierował Centralą Prasową tej organizacji. Był pomysłodawcą nazwy "rodło". Zagrożony aresztowaniem przez poszukujące go gestapo, jako dezertera z Wehrmachtu, w sierpniu 1939 roku uciekł do Warszawy. Od 31 sierpnia pracował w Polskim Radiu, we wrześniu w walczącej stolicy był spikerem i reporterem pod pseudonimem "Jan Gor". Potem działał w konspiracji, współpracował z Polskim Państwem Podziemnym, między innymi był pracownikiem Sekcji Polskiego Radia Delegatury Rządu na Kraj.

Podczas Powstania Warszawskiego służył w Armii Krajowej, a od 8 sierpnia nadawał w radiu "Błyskawica" codzienne audycje zatytułowane "Dzień walki". W trakcie powstania zmarł jego kilkumiesięczny synek Łukasz. Po upadku zrywu Osmańczyk wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną. Aresztowany przez gestapo 6 stycznia 1945 roku w Krakowie, zbiegł z transportu jadącego do obozu koncentracyjnego. W maju 1945-go, jako korespondent wojenny, uczestniczył w zdobyciu Berlina.

W latach 1952-1961 i 1969-1985 sprawował mandat posła na Sejm PRL, reprezentując ziemię opolską. W wyborach w czerwcu 1989 roku został senatorem z ramienia Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". Przewodniczył senackiej Komisji Emigracji i Polaków za Granicą. Zmarł kilka miesięcy później, na chorobę nowotworową, 4 października 1989 roku. Został pochowany na cmentarzu koło kościoła "Na Górce" w Opolu.

Po jego śmierci ukazał się drukiem dziennik z Powstania Warszawskiego zatytułowany "Trzeba to opowiedzieć (...)". Do znanych książek Osmańczyka należą też "Listy z USA" oraz "Rzeczpospolita Polaków".

W 80. rocznicę urodzin pisarza, w 1993 roku, na kamienicy przy placu Zamkowym 8 w Warszawie, w której mieszkał w latach 1969-1989, odsłonięto tablicę pamiątkową. W 2000 roku powstał film dokumentalny o Edmundzie Osmańczyku zatytułowany "Janek".

(więcej)

Edmund Jan Osmańczyk urodził się 10 sierpnia 1913 roku w Jagielnie na Dolnym Śląsku (wówczas na terenie Cesarstwa Niemieckiego), w polskiej patriotycznej rodzinie. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim oraz na uniwersytetach w Bordeaux i Berlinie. Stopień doktora nauk politycznych uzyskał w latach 70. Od 1932 do 1935 roku był redaktorem pisma "Młody Polak w Niemczech", kierował Centralą Prasową Związku Polaków w Niemczech. Debiutował jako poeta zbiorem "Wolność jest słoneczna" w 1937 roku. Po raz pierwszy wystąpił przed mikrofonem Polskiego Radia w Katowicach 19 października 1936 roku, bezpośrednio po zjeździe Związku Polaków w Niemczech na Górze św. Anny. Swemu wystąpieniu dał tytuł "Byliśmy, jesteśmy, będziemy", który potem stał się hasłem Polaków w Niemczech.

W 1938 roku wziął udział w Kongresie Polaków w Niemczech, który został zorganizowany na 15-lecie działalności Związku. Wraz z technikiem radiowym nagrał potajemnie przebieg wydarzenia na taśmie magnetofonowej i w konspiracji przewiózł nagranie do Polski. Dzięki temu sprawozdanie Osmańczyka zostało wyemitowane we wszystkich rozgłośniach Polskiego Radia 12 marca 1938 roku.

W latach 1947-1952 oraz 1954-1969 był korespondentem zagranicznym Polskiego Radia. Od 1969 roku zajmował się działalnością publicystyczną oraz pracą naukową. W latach 1979-1980 był członkiem Rady Państwa, następnie zasiadał w prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. W latach 1983-1988 pełnił funkcję prezesa Stowarzyszenia Autorów ZAiKS.

Jego "Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych" została wydana w języku hiszpańskim i angielskim. Najciekawsze mowy sejmowe Osmańczyka pochodzą z lat 1981-1983, czyli z okresu, kiedy komunistyczne władze wprowadziły w Polsce stan wojenny. Zostały opublikowane w 1983 roku pod tytułem "Kraj i emigracja (...)".

Pisarz otrzymał doktorat honoris causa uniwersytetów - Śląskiego oraz Wrocławskiego. Imieniem Edmunda Osmańczyka nazwano ulice w Opolu i w Warszawie.