Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu Niemcy rozstrzelali 530 więźniów …
2023-05-29, 12:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Leo/K.Koziełł

80 lat temu Niemcy rozstrzelali 530 więźniów Pawiaka

Fragment ruin muru Pawiaka w Warszawie. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Fragment ruin muru Pawiaka w Warszawie. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
80 lat temu, 29 maja 1943 roku, Niemcy rozstrzelali w ruinach warszawskiego getta około 530 więźniów Pawiaka. Była to jedna z największych masowych egzekucji po klęsce powstania w getcie i jego likwidacji.
Od października 1943 roku egzekucje przeprowadzano publicznie na ulicach miasta, czasami nawet kilka razy w ciągu jednego dnia. Szacuje się, że między styczniem 1943 a lipcem 1944 roku Niemcy zamordowali w Warszawie około 20 tysięcy ludzi.

Miejscem straceń więźniów Pawiaka - głównego więzienia śledczego gestapo - były początkowo Palmiry oraz lasy w okolicach Warszawy. Wymagało to jednak transportu setek więźniów, co było dla Niemców niewygodne i ryzykowne. Po informacjach okolicznych mieszkańców Polskie Państwo Podziemne niejednokrotnie odkrywało masowe groby i publikowało wiadomości o nich w prasie konspiracyjnej.

Dlatego po likwidacji getta, w obrębie którego znajdowało się więzienie, niemieccy oprawcy zaczęli wykorzystywać jego teren do masowych egzekucji. Miały one na celu także zastraszanie mieszkańców stolicy.

Gdy Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji getta, napotkali na silny opór. Świadomi nadchodzącej zagłady Żydzi rozpoczęli powstanie. W getcie było wtedy kilkadziesiąt tysięcy, według hitlerowskich danych - około 56 tysięcy, mieszkańców.

Nierówna i mordercza walka trwała cztery tygodnie - od 19 kwietnia do 16 maja 1943 roku. Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu. Żydzi ginęli w walce, na skutek pożarów, w egzekucjach, byli też wywożeni do obozów zagłady.
Do pierwszego mordu na terenie getta doszło 7 maja 1943 roku, kiedy trwały tam jeszcze powstańcze walki. Niemcy rozstrzelali blisko stu więźniów Pawiaka. Potem egzekucje odbywały się niemal codziennie.

Ta z 29 maja 1943 roku była największą jednorazową zbrodnią popełnioną przez Niemców na terenie Warszawy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Zginęło około 530 osób. Imienna lista ofiar liczy ponad 250 nazwisk. Są tam urzędnicy, naukowcy, działacze polityczni, żołnierze i oficerowie Armii Krajowej, artyści, przedwojenni policjanci. Wśród nich było wiele kobiet.

Egzekucja przeprowadzona 29 maja odbiła się szerokim echem w okupowanej Warszawie, a członkowie polskiego ruchu oporu zaczęli na masową skalę umieszczać na murach miasta napisy "Pawiak pomścimy". Działacze PPP wydrukowali i rozrzucili kilkadziesiąt tysięcy ulotek informujących o zbrodni.

Rozstrzelania nieopodal Pawiaka trwały w kolejnych miesiącach aż do likwidacji więzienia. Do ostatnich zbrodni doszło już podczas Powstania Warszawskiego - 13 i 18 sierpnia 1944 roku. Liczba ofiar tych mordów jest szacowana nawet na 20 tysięcy osób.
Więzienie na Pawiaku funkcjonowało do 21 sierpnia 1944 roku, kiedy to Niemcy wysadzili je w powietrze wraz z sąsiadującymi budynkami. Została po nim jedynie frontowa brama przy ulicy Dzielnej.

W odbudowanym po wojnie przyziemiu więzienia dziś znajduje się Muzeum Więzienia Pawiak. Placówka została otwarta 28 listopada 1965 roku. Mury, które przetrwały wykorzystano, aby przedstawić w nich historię zarówno więzienia, jak i więźniów. W środku znajduje się kilka sal, gdzie można zobaczyć między innymi makietę więzienia czy pamiątki po osadzonych.

Zobacz także

2023-09-29, godz. 08:00 Na Festiwalu NNW pokaz filmu o historii matki Matyldy Getter, ratującej żydowskie dzieci przed Zagładą Dzięki jej pomocy Holokaust przeżyło ponad pół tysiąca żydowskich dzieci. Historię matki Matyldy Getter przybliża pokazany na Festiwalu NNW w Gdyni film… » więcej 2023-09-29, godz. 07:00 Kalendarium historyczne na dziś 29 września » więcej 2023-09-28, godz. 16:00 45 lat temu zmarł papież Jan Paweł I 45 lat temu - 28 września 1978 roku - po 33 dniach sprawowania urzędu zmarł papież Jan Paweł I, poprzednik Jana Pawła II na papieskim urzędzie, nazywany… » więcej 2023-09-28, godz. 14:00 Muzeum Historii Polski już otwarte Transmisja z uroczystego otwarcia nowego gmachu Muzeum Historii Polski z udziałem Prezydenta RP Andrzeja Dudy, Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego… » więcej 2023-09-28, godz. 12:00 Niepodległość wyśpiewana Jesteś nauczycielem muzyki lub prowadzisz chór i chcesz pochwalić się umiejętnościami swoich podopiecznych? A może jesteś rodzicem umuzykalnionego dziecka?… » więcej 2023-09-28, godz. 10:00 84 lata temu skapitulowała Warszawa 84 lata temu, 28 września 1939 roku, skapitulowała Warszawa. O godzinie 13.15 w budynku fabryki Skody na Rakowcu generał Tadeusz Kutrzeba i generał Johannes… » więcej 2023-09-28, godz. 08:00 Na Festiwalu "Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci" debata o wojennych losach kobiet 15. Festiwal Filmowy "Niepokorni, Niezłomni, Wyklęci" oficjalnie otwarty. Uroczysta gala rozpoczynająca Festiwal NNW odbyła się w Gdyńskim Centrum Filmowym… » więcej 2023-09-28, godz. 07:00 Kalendarium historyczne na dziś 28 września » więcej 2023-09-27, godz. 16:00 W Jastkowie odkryto pozostałości wczesnosłowiańskiej osady W miejscowości Józefów Pociecha koło Jastkowa w Lubelskiem odnaleziono pozostałości wczesnosłowiańskiej osady. Odkryto je w miejscu realizowanej inwestycji… » więcej 2023-09-27, godz. 14:00 I Festiwal Historyczny Już w najbliższą sobotę 30 września 2023 r. w Szklarskiej Porębie odbędzie się I Festiwal Historyczny. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »