Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu Niemcy rozstrzelali 530 więźniów …
2023-05-29, 12:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Leo/K.Koziełł

80 lat temu Niemcy rozstrzelali 530 więźniów Pawiaka

Fragment ruin muru Pawiaka w Warszawie. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Fragment ruin muru Pawiaka w Warszawie. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
80 lat temu, 29 maja 1943 roku, Niemcy rozstrzelali w ruinach warszawskiego getta około 530 więźniów Pawiaka. Była to jedna z największych masowych egzekucji po klęsce powstania w getcie i jego likwidacji.
Od października 1943 roku egzekucje przeprowadzano publicznie na ulicach miasta, czasami nawet kilka razy w ciągu jednego dnia. Szacuje się, że między styczniem 1943 a lipcem 1944 roku Niemcy zamordowali w Warszawie około 20 tysięcy ludzi.

Miejscem straceń więźniów Pawiaka - głównego więzienia śledczego gestapo - były początkowo Palmiry oraz lasy w okolicach Warszawy. Wymagało to jednak transportu setek więźniów, co było dla Niemców niewygodne i ryzykowne. Po informacjach okolicznych mieszkańców Polskie Państwo Podziemne niejednokrotnie odkrywało masowe groby i publikowało wiadomości o nich w prasie konspiracyjnej.

Dlatego po likwidacji getta, w obrębie którego znajdowało się więzienie, niemieccy oprawcy zaczęli wykorzystywać jego teren do masowych egzekucji. Miały one na celu także zastraszanie mieszkańców stolicy.

Gdy Niemcy przystąpili do ostatecznej likwidacji getta, napotkali na silny opór. Świadomi nadchodzącej zagłady Żydzi rozpoczęli powstanie. W getcie było wtedy kilkadziesiąt tysięcy, według hitlerowskich danych - około 56 tysięcy, mieszkańców.

Nierówna i mordercza walka trwała cztery tygodnie - od 19 kwietnia do 16 maja 1943 roku. Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu. Żydzi ginęli w walce, na skutek pożarów, w egzekucjach, byli też wywożeni do obozów zagłady.
Do pierwszego mordu na terenie getta doszło 7 maja 1943 roku, kiedy trwały tam jeszcze powstańcze walki. Niemcy rozstrzelali blisko stu więźniów Pawiaka. Potem egzekucje odbywały się niemal codziennie.

Ta z 29 maja 1943 roku była największą jednorazową zbrodnią popełnioną przez Niemców na terenie Warszawy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Zginęło około 530 osób. Imienna lista ofiar liczy ponad 250 nazwisk. Są tam urzędnicy, naukowcy, działacze polityczni, żołnierze i oficerowie Armii Krajowej, artyści, przedwojenni policjanci. Wśród nich było wiele kobiet.

Egzekucja przeprowadzona 29 maja odbiła się szerokim echem w okupowanej Warszawie, a członkowie polskiego ruchu oporu zaczęli na masową skalę umieszczać na murach miasta napisy "Pawiak pomścimy". Działacze PPP wydrukowali i rozrzucili kilkadziesiąt tysięcy ulotek informujących o zbrodni.

Rozstrzelania nieopodal Pawiaka trwały w kolejnych miesiącach aż do likwidacji więzienia. Do ostatnich zbrodni doszło już podczas Powstania Warszawskiego - 13 i 18 sierpnia 1944 roku. Liczba ofiar tych mordów jest szacowana nawet na 20 tysięcy osób.
Więzienie na Pawiaku funkcjonowało do 21 sierpnia 1944 roku, kiedy to Niemcy wysadzili je w powietrze wraz z sąsiadującymi budynkami. Została po nim jedynie frontowa brama przy ulicy Dzielnej.

W odbudowanym po wojnie przyziemiu więzienia dziś znajduje się Muzeum Więzienia Pawiak. Placówka została otwarta 28 listopada 1965 roku. Mury, które przetrwały wykorzystano, aby przedstawić w nich historię zarówno więzienia, jak i więźniów. W środku znajduje się kilka sal, gdzie można zobaczyć między innymi makietę więzienia czy pamiątki po osadzonych.

Zobacz także

2023-10-02, godz. 14:00 20 książek w dwóch kategoriach nominowanych w konkursie Konkursie „Książka Historyczna Roku” Jury 14. Konkursu „Książka Historyczna Roku” o Nagrodę im. Oskara Haleckiego nominowało 20 książek w dwóch kategoriach: „Najlepsza książka naukowa… » więcej 2023-10-02, godz. 12:00 79 lat temu upadło Powstanie Warszawskie 79 lat temu, w nocy z 2 na 3 października 1944 roku, po dwóch miesiącach krwawych walk upadło Powstanie Warszawskie. Był to największy zryw niepodległościowy… » więcej 2023-10-02, godz. 10:00 83 lata temu Niemcy utworzyli getto warszawskie 83 lata temu, 2 października 1940 roku, Niemcy utworzyli getto warszawskie, największą w okupowanej Europie zamkniętą dzielnicę żydowską. Na otoczony murem… » więcej 2023-10-02, godz. 08:00 84 lata temu zakończyła się bohaterska obrona Helu 84 lata temu, 2 października 1939 roku, kapitulacją polskiej załogi, zakończyła się bohaterska obrona Helu. Od pierwszego dnia wojny polski półwysep stawiał… » więcej 2023-10-02, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 2 października » więcej 2023-10-01, godz. 10:00 Niemiecki film "Ostatnia egzekucja" najlepszą fabułą na Festiwalu NNW w Gdyni Niemiecki film "Ostatnia egzekucja" najlepszą produkcją fabularną na Festiwalu NNW w Gdyni. W tamtejszym Teatrze Muzycznym odbyła się gala, podczas której… » więcej 2023-10-01, godz. 07:30 Ostatni dzień festiwalu otwarcia w Muzeum Historii Polski Dziś (1.10) ostatni dzień festiwalu otwarcia w Muzeum Historii Polski. Od 10.00 będzie można indywidualnie zwiedzać budynek i wystawę czasową. Również… » więcej 2023-10-01, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 1 października » więcej 2023-09-30, godz. 15:00 I Opolski Bieg Rotmistrza Pileckiego Uczczenie pamięci rotmistrza Witolda Pileckiego, popularyzacja i upowszechnianie biegania oraz propagowanie zdrowego i aktywnego stylu życia – to cele I Opolskiego… » więcej 2023-09-30, godz. 08:00 250 lat temu Sejm rozbiorowy ratyfikował traktaty I rozbioru Polski 250 lat temu, 30 września 1773 roku, Sejm rozbiorowy ratyfikował traktaty I rozbioru Polski. Umowy dotyczące podziału ziem Rzeczypospolitej przez Rosję, Prusy… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »