Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2023-05-23, godz. 14:15 140 lat temu zmarł Cyprian Kamil Norwid 140 lat temu - 23 maja 1883 roku - zmarł Cyprian Kamil Norwid, poeta, prozaik, rzeźbiarz, malarz i filozof. Autor między innymi wiersza „Bema pamięci żałobny… » więcej 2023-05-23, godz. 12:00 39 lat temu sąd wojskowy skazał płk. Ryszarda Kuklińskiego na karę śmierci 39 lat temu, 23 maja 1984 roku, Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego zaocznie skazał pułkownika Ryszarda Kuklińskiego na karę śmierci i konfiskatę majątku… » więcej 2023-05-23, godz. 10:00 Minęła 104. rocznica zakończenia obrony Lwowa 104 lata temu, w maju 1919 roku, zakończyła się obrona Lwowa, nazywana też "bitwą o Lwów". Po półrocznym oblężeniu miasta siły ukraińskie wycofały… » więcej 2023-05-23, godz. 08:00 Przy Pomniku Ponarskim na wojskowych Powązkach upamiętniono ofiary zbrodni Na cmentarzu Powązki Wojskowe przy Krzyżu - Pomniku Ponarskim upamiętniono ofiary zbrodni. W latach 1941-1944 Niemcy przy udziale litewskich formacji kolaboracyjnych… » więcej 2023-05-23, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 23 maja » więcej 2023-05-22, godz. 08:00 231 lat temu został otwarty Cmentarz Powązkowski w Warszawie 231 lat temu, w maju 1792 roku, został uroczyście otwarty i poświęcony Cmentarz Powązkowski. Nekropolię założono niecałe dwa lata wcześniej, 4 listopada… » więcej 2023-05-22, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 22 maja » więcej 2023-05-21, godz. 18:30 Mija 82. rocznica czwartej deportacji Polaków do Związku Sowieckiego 82 lata temu, w nocy z 21 na 22 maja 1941 roku, rozpoczęła się czwarta deportacja Polaków do Związku Sowieckiego. Była to ostatnia wielka wywózka polskich… » więcej 2023-05-21, godz. 18:15 480 lat temu zmarł Mikołaj Kopernik, astronom, twórca teorii heliocentrycznej 480 lat temu, 21 maja 1543 roku, zmarł Mikołaj Kopernik, wybitny astronom, matematyk i lekarz. Był twórcą heliocentrycznej teorii Układu Słonecznego, zgodnie… » więcej
198199200201202
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »