11 września

-----------

1799 - W Berezówce na Wołyniu zmarł Marek Jandołowicz, karmelita, przywódca duchowy konfederatów barskich, więziony przez władze carskie; był pierwowzorem tytułowej postaci z dramatu Juliusza Słowackiego "Ksiądz Marek" z 1843.

1833 – Ogłoszono nową Konstytucję Wolnego Miasta Krakowa, która ograniczała autonomię tego państwa i wzmacniała pozycję mocarstw Świętego Przymierza.

1838 - W Kaliszu urodził się Adam Asnyk, poeta, dramatopisarz, członek Rządu Narodowego w czasie Powstania Styczniowego.

1865 - Król pruski Wilhelm I Hohenzollern nadał prawa miejskie Katowicom.

1869 - W Warszawie założona została firma cukiernicza Blikle.

1877 - W Oziembłowie na Wileńszczyźnie w polskiej rodzinie szlacheckiej urodził się Feliks Dzierżyński, współpracownik Lenina, jeden z przywódców rewolucji bolszewickiej w 1917 r., współtwórca totalitarnego reżimu sowieckiej Rosji.

1883 - W Krakowie w Muzeum Narodowym w Sukiennicach udostępniono publiczności pierwszą wystawę, która poświęcona była 200. rocznicy odsieczy wiedeńskiej.

1886 - W Krakowie urodził się Jerzy Kossak, malarz i przedstawiciel realizmu, syn Wojciecha Kossaka.

1894 - W Słupie na Mazowszu urodziła się Maria Kownacka, pisarka, autorka utworów dla dzieci, m.in. "Plastusiowego pamiętnika".

1904 - W Siedlcach urodził się Jacek Woszczerowicz, aktor, reżyser teatralny.

1906 - W Wilnie urodził się Antoni Bohdziewicz, reżyser, scenarzysta filmowy.

1908 - W Jelizawietgradzie na Zaporożu urodził się Michał Choromański, pisarz i dramaturg, autor powieści m.in. "Zazdrość i Medycyna", "Słowacki wysp tropikalnych".

1920 - Założono masońską Wielką Lożę Narodową Polski.

1926 - W Kaliszu urodził się Jan Tarasin, malarz, grafik, fotograf, autor esejów o sztuce.

1930 - W Warszawie urodził się Adam Strzembosz, prawnik, profesor KUL; w latach 1990-1998 I prezes Sądu Najwyższego i przewodniczący Trybunału Stanu; przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa (1994-1998).

1930 - W Warszawie urodził się Tomasz Strzembosz, historyk, badacz II wojny światowej; profesor KUL i Instytutu Studiów Politycznych PAN; przewodniczący Rady Naczelnej ZHR (1989-1990; 1991-1992).

1932 - W katastrofie lotniczej pod Cierlickiem Górnym na Zaolziu zginęli Franciszek Żwirko i Stanisław Wigura; kilkanaście dni wcześniej zwyciężyli w największej międzywojennej imprezie lotnictwa sportowego - Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge 1932 w Berlinie.

1932 - W Wilnie urodził się Jerzy Afanasjew, poeta, reżyser, współzałożyciel teatru studenckiego Bim-Bom w Gdańsku.

1940 - W Tarnobrzegu urodził się Andrzej Mencwel, historyk, antropolog kultury, profesor Instytutu Kultury Polskiej UW.

1942 - W Warszawie zmarł abp Stanisław Gall, pierwszy biskup polowy Wojska Polskiego (1919-1933).

1942 - W Starachowicach urodził się Marek Bargiełowski, aktor, wystąpił w filmach "Gniazdo", "Pokój z widokiem na morze", "Jeszcze tylko ten las", a także w serialach "Królewskie sny" i "Modrzejewska".

1943 - Likwidacja getta w Przemyślu; żyjących tam Żydów wysłano do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau.

1949 - W Warszawie urodziła się Ewa Szykulska, aktorka, wystąpiła w filmach "Człowiek z M-3", "Hydrozagadka", "Dziewczyny do wzięcia", "Vabank", a także w serialach "Samochodzik i templariusze", "Kariera Nikodema Dyzmy", "Jan Serce" i "Lokatorzy".

1960 - Na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku odsłonięto Pomnik Walki i Męczeństwa; spośród prawdopodobnie 150 tys. więźniów z ok. 30 krajów, którzy przeszli przez Majdanek, na skutek głodu, chorób, pracy ponad siły, a także w egzekucjach i komorach gazowych, życie straciło około 80 tys. osób, z czego 60 tys. to Żydzi przywożeni do obozu z całej Europy.

1960 - W Rzymie zakończyły się XVII Letnie Igrzyska Olimpijskie; reprezentacja Polski zdobyła na nich 21 medali, w tym cztery złote.

1969 - Premiera serialu telewizyjnego "Do przerwy 0:1" w reżyserii Stanisława Jędryki.

1971 - W Moskwie zmarł Nikita Chruszczow, działacz komunistyczny, współodpowiedzialny za zbrodnie stalinowskie, m.in. za represje wobec ludności polskiej w latach 1939-41. Po śmierci Stalina I sekretarz KC KPZR (1953-64) i premier ZSRS (1958-64).

1972 - W Monachium zakończyły się XX Letnie Igrzyska Olimpijskie; reprezentanci Polski zdobyli na nich 21 medali, w tym siedem złotych.

1976 – Antoni Macierewicz, Piotr Naimski i Wojciech Onyszkiewicz opracowali wstępną wersję dokumentu powołującego Komitet Obrony Robotników.

1980 - W Hucie Katowice Międzyzakładowy Komitet Robotniczy podpisał porozumienie z komisją rządową.

1986 - Minister spraw wewnętrznych gen. Czesław Kiszczak zapowiedział zwolnienie w krótkim czasie wszystkich więźniów politycznych.

2001 - Terroryści Al-Kaidy porwali w USA cztery samoloty, z których dwa uderzyły w budynki WTC w Nowym Jorku, trzeci w gmach Pentagonu w Waszyngtonie; czwarty (który miał uderzyć w waszyngtoński Kapitol) rozbił się w Pensylwanii po akcji pasażerów, którzy podjęli walkę z porywaczami. W wyniku ataku zginęło prawie trzy tysiące osób, wśród nich sześcioro Polaków.

2005 - W Warszawie zmarł Henryk Tomaszewski, grafik, ilustrator, współtwórca polskiej szkoły plakatu.

2013 - Polska premiera filmu "Ida" w reż. Pawła Pawlikowskiego na 38. Festiwalu Filmowym w Gdyni, gdzie zdobył on główną nagrodę - Złote Lwy; w 2015 r. film zdobył Oscara dla najlepszego filmu nieangielskojęzycznego.

2021 – W Krakowie zmarł Józef Korpanty, filolog klasyczny, znawca literatury i kultury starożytnego Rzymu, autor małego słownika polsko-łacińskiego.(PAP)

szuk/ skp/