W mieszkaniu na pierwszym piętrze kamienicy przy ul. Wschodniej 19 Józef Piłsudski i jego żona Maria zamieszkali jesienią 1899 r. Zorganizowali w nim tajną drukarnię Polskiej Partii Socjalistycznej i wydawali jej pismo "Robotnik". W historycznych wnętrzach po przeprowadzeniu prac remontowo-konserwatorskich powstała "Bibuła" – Tajna Drukarnia Józefa i Marii Piłsudskich będąca oddziałem Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

"Ten okres PPS, socjalizmu niepodległościowego jest obecnie najsłabiej znany z biografii Józefa Piłsudskiego i jest też najsłabiej rozumiany. Z tego względu, że w szczególności młodemu pokoleniu, socjalizm najczęściej automatycznie kojarzy się z komunizmem, totalitaryzmem, a my tutaj chcemy opowiedzieć historię wolności, historię walki słowem. Bo socjalizm niepodległościowy wyrósł z tradycji demokratycznej" – powiedział w niedzielę na konferencji prasowej w Łodzi Dyrektor Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku dr Robert Andrzejczyk.

Zaznaczył, że tę historię najlepiej opowiadać w dawnym mieszkaniu Piłsudskiego - jedynym miejscu w obecnych granicach Polski, w którym drukowano "Robotnika". "To gwarantuje autentyczność, niepowtarzalności i sukces w dotarciu do obiorców. Dzięki temu Łódź zyskuje nie tylko nową placówkę i atrakcję turystyczną, ale wplatamy się w narrację o historii Łodzi" – dodał.

Konferencję zorganizowano w przeddzień udostępnienia mieszkania Piłsudskich zwiedzającym. W ostatnich latach dzięki dotacjom z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrekonstruowano historyczne wnętrza i urządzono w nich wystawę. Rekonstrukcję przeprowadzono na podstawie zachowanych opisów, dokumentów, fotografii, a nawet przechowywanych w archiwach próbek tapet. Dzięki temu w pomieszczeniach można dostrzec techniki budowlane i modę dekoratorską, zarówno z czasów, gdy żyli tam Piłsudscy oraz z okresu funkcjonowania w tym miejscu muzeum w okresie międzywojennym.

Jak wskazali pracownicy muzeum, osią zwiedzania jest wystawa stała, zatytułowana "Walka słowem". Ekspozycja nawiązuje do działającego w tym miejscu w latach 1938-1939 muzeum. Została ona wzbogacona o warstwę przekazu, bazującą na rozszerzonej rzeczywistości (AR).

"Niektóre eksponaty i elementy scenograficzne pełnią funkcję multimedialnych markerów, czyli punktów wyzwalających animacje widoczne na tabletach udostępnianych na czas wizyty w muzeum. Dzięki temu rozwiązaniu zwiedzający mogą samodzielnie odkrywać opowieść o Józefie i Marii Piłsudskich: ich działalności, ideach oraz celach, które im przyświecały. Będzie można także poczuć ducha ówczesnej Łodzi, zobaczyć rzeczywistość zaborów czy usłyszeć o faktycznym ryzyku związanym z działalnością konspiracyjną" – wyjaśniła pełnomocniczka ds. utworzenia oferty oddziału w Łodzi Anna Łagodzińska-Pietras.

W ramach inauguracji łódzkiego oddziału Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, w niedzielę zaplanowano widowisko plenerowe, które zostanie wystawione na balkonie "Bibuły". W poniedziałek mieszkanie można zwiedzić w godz. 10-19, ale jak poinformował dyrektor, nie ma już wejściówek na ten dzień.

Marszałek do Łodzi przybył jesienią 1899 r. Razem z żoną Marią zamieszkał w mieszkaniu na pierwszym piętrze w kamienicy przy ulicy Wschodniej 19. Tam zorganizowali tajną drukarnię PPS i wydawali jej pismo "Robotnik". Konspiratorzy funkcjonowali pod przybranym nazwiskiem – jako państwo Dąbrowscy. Redagowali, składali i drukowali nielegalne pismo, a także inne broszury i ulotki wydawane przez PPS. Mimo zachowania najwyższej ostrożności, tajna drukarnia w Łodzi funkcjonowała zaledwie kilka miesięcy. W nocy z 21 na 22 lutego 1900 r. Piłsudscy zostali aresztowani. Wydarzenie to przeszło do historii jako katastrofa łódzka i odegrało istotną rolę w kształtowaniu legendy Piłsudskiego. Finałem tego fragmentu życia późniejszego marszałka stała się słynna ucieczka z petersburskiego szpitala psychiatrycznego.

W latach 1938–1939 w pomieszczeniach przy ul. Wschodniej 19 funkcjonowało Muzeum Pamiątek po Pierwszym Marszałku i Wodzu Narodu Józefie Piłsudskim. Działało ono od 11 listopada 1938 r. do wybuchu II wojny światowej. Po 1939 r. mieszkanie, jako własność miasta, służyło celom komunalnym. Jedyną pamiątką po historii kamienicy była tablica pamiątkowa umieszczona na budynku. W 2021 r. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku podjęło działania mające na celu utworzenie oddziału w Łodzi. Zakupiono wówczas pomieszczenia składające się na dawne mieszkanie Piłsudskich w kamienicy, a następnie przeprowadzono prace remontowo-konserwatorskie. (PAP)

autor: Bartłomiej Pawlak

bap/ dki/