Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 140. rocznica urodzin pisarki Zofii Nałkowskiej
2024-11-10, 09:00 Autor: IAR/mm//E.Porycka/dok.

140. rocznica urodzin pisarki Zofii Nałkowskiej

Zofia Nałkowska. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Zofia Nałkowska. [fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe]
140 lat temu, 10 listopada 1884 roku, urodziła się Zofia Nałkowska, pisarka, publicystka, autorka pamiętników, działaczka społeczna i tłumaczka. Stałe miejsce w historii polskiej literatury zapewniły jej zbiór opowiadań "Medaliony" i powieść "Granica". W 1933 roku jako jedyna kobieta została członkinią Polskiej Akademii Literatury. Jej imieniem w latach 90. XX wieku nazwano krater na powierzchni Wenus.
Studiowała historię, geografię, ekonomię i językoznawstwo na tajnym Uniwersytecie Latającym. Były to konspiracyjne kursy, organizowane na przełomie XIX i XX wieku, głównie dla kobiet. Nałkowska poświęciła też wiele lat życia samodzielnej edukacji. W literaturze debiutowała w 1898 roku, mając 14 lat, wierszem "Pamiętam" opublikowanym w "Przeglądzie Tygodniowym". Jej pierwsze opowiadanie zatytułowane "Orlica", ukazało się w 1903 w naukowo-społeczno-literackim tygodniku "Ogniwo". Współpracowała z grupą literacką "Przedmieście", skupiającą lewicujących prozaików dwudziestolecia międzywojennego.

Szczyt jej kariery literackiej przypadł na lata 30. XX wieku. Znany dramat "Dom kobiet" został wystawiony w 1930 roku, zaś pięć lat później na rynku pojawiła się najsłynniejsza powieść pisarki "Granica". Nałkowska była też autorką między innymi utworów: "Rówieśnice", "Romans Teresy Hennert", "Niedobra miłość", autobiograficznej powieści "Dom nad łąkami", zbiorów nowel, opowiadań i szkiców, jak "Małżeństwo" czy "Charaktery", a także dramatów - "Dzień jego powrotu".

Za dzieło literackie uznawane są "Dzienniki" Zofii Nałkowskiej, obejmujące 55 lat jej życia, to jest okres od 1899 do 1954 roku, a odnalezione po śmierci autorki. Stanowią jednocześnie obraz całej epoki. Zdaniem Hanny Kirchner, krytyk literackiej i badaczki życia pisarki, w tych "intymnych zapiskach realizowało się to samo, co było istotą literackiej twórczości Nałkowskiej - poszukiwanie istoty, esencji człowieczeństwa". Od 2024 rękopis "Dzienników" jest prezentowany na wystawie stałej Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie.

Zofia Nałkowska działała w stowarzyszeniach kobiecych, Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, polskim PEN Clubie. Miała mandat posłanki do Krajowej Rady Narodowej, na Sejm Ustawodawczy i Sejm PRL I kadencji.

Zmarła w 17 grudnia 1954 roku. Została pochowana w Alei Zasłużonych na Wojskowych Powązkach w Warszawie. Jej pogrzeb miał charakter państwowy.

(więcej)

Zofia Nałkowska urodziła się w Warszawie 10 listopada 1884 roku. Mieszkała między innymi w Wołominie, Kielcach, Krakowie i Grodnie, a od połowy lat 20. XX wieku w Warszawie. W 1906 roku wydała swą pierwszą powieść "Kobiety".

Publikowała w "Tygodniku Ilustrowanym", "Kobiecie współczesnej", "Wiadomościach Literackich" i "Głosie Prawdy". Prowadziła też salon literacki, którego opisy zachowały się we wspomnieniach Witolda Gombrowicza, Jana Kotta czy Tadeusza Brezy. Zajmowała się tłumaczeniami z francuskiego i rosyjskiego.

Od 1915 roku wykładała w Warszawie historię literatury polskiej na kursie przygotowawczym na uniwersytet. Po wojnie, od 1920 współorganizowała Związek Zawodowy Literatów Polskich, potem zasiadała w jego Zarządzie i kierowała związkiem. W 1926 roku została wiceprezes, a następnie prezes Polskiego PEN Clubu. W 20-leciu międzywojennym brała udział w protestach przeciw represjonowaniu opozycji, mniejszości narodowych i działaczy lewicowych. W 1935 roku została nagrodzona Państwową Nagrodą Literacką za powieść "Granica".

W czasie II wojny światowej pisarka prowadziła sklep z tytoniem w Warszawie i współpracowała z podziemiem literackim. Po 1945 roku zaakceptowała nową władzę i przyjęła mandat Krajowej Rady Narodowej. Brała udział w pracach Sejmu Ustawodawczego, weszła w skład Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Efektem pracy Zofii Nałkowskiej był zbiór opowiadań "Medaliony", które w oszczędnej, ale wstrząsającej formie ukazywały niemieckie zbrodnie.

W 1949 roku pisarka była delegatką Krajowej Rady Obrońców Pokoju na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu. Weszła też w skład Ogólnokrajowego Komitetu Obchodu 70-lecia urodzin Józefa Stalina.

Zofia Nałkowska dwukrotnie wychodziła za mąż. W 1904 roku za publicystę i pedagoga Leona Rygiera, a w 1922 - za polityka i żołnierza Jana Jur-Gorzechowskiego.
Zmarła w 1954 roku. Czterdzieści lat później, w 1994 roku, decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej, imieniem Zofii Nałkowskiej został nazwany krater na Wenus.

Zobacz także

2024-12-05, godz. 19:58 "Rzadko się zdarzają takie odkrycia". Biblia Brzeska przekazana konserwatorom Po odnalezieniu i zgłoszeniu odpowiednim służbom, przyszedł czas na przekazanie badaczom. Mowa o dwóch księgach, które mogą być egzemplarzami Biblii Brzeskiej… » więcej 2024-12-06, godz. 12:04 "To jawny brak poszanowania dla miejsca pamięci". Dewastacje w Łambinowicach Bezprecedensowe akty wandalizmu w gminie Łambinowice. Na Cmentarzu Jeńców Radzieckich w Łambinowicach zniszczono i skradziono fragmenty ogrodzenia i bramy… » więcej 2024-12-03, godz. 10:11 Ambasador Bodnar: rozwiązanie problemów polsko-ukraińskich wymaga uwzględnienia interesów obu państw Nowy ambasador Ukrainy w Polsce Wasyl Bodnar powiedział w poniedziałek, że do rozwiązania problemów polsko-ukraińskich konieczna jest stanowczość i uwzględnienie… » więcej 2024-12-03, godz. 08:39 Wzruszająca opowieść o patriotyzmie w dokumencie opolskiej fundacji Przy pełnej sali odbyła się opolska kinowa premiera dokumentu Grzegorza Kubaszki "Z pacynką i w pasiaku". Fundacja Filmowa Polscy Wychodźcy realizowała zdjęcia… » więcej 2024-12-02, godz. 14:35 Nagroda Historyczna m.st. Warszawy za książkę o akcji "Wisła" Prof. Grzegorz Motyka otrzymał w niedzielę Nagrodę Historyczną m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego. Jury przyznało ją mu za książkę „Akcja »Wisła«… » więcej 2024-11-18, godz. 10:54 Muzeum Auschwitz: ukazały się wspomnienia byłego więźnia Jana Kupca Wspomnienia Jana Kupca, które przybliżają losy jego i pięciorga braci, żołnierzy ruchu oporu z Podhala aresztowanych przez Niemców i osadzonych w Auschwitz… » więcej 2024-11-17, godz. 10:48 Rosja: Zamknięto Muzeum Historii GUŁagu, powołując się na przepisy przeciwpożarowe Państwowi inspektorzy zdecydowali o czasowym zamknięciu moskiewskiego Muzeum Historii GUŁagu, twierdząc, że nie przestrzega ono przepisów przeciwpożarowych… » więcej 2024-11-16, godz. 11:32 Prof. Żaryn w sądzie: SB prowadząc akcję wobec ks. Popiełuszki czuła się bezkarnie Prowokacja na Chłodnej była dziełem SB, której funkcjonariusze mieli poczucie bezkarności - podkreślił historyk prof. Jan Żaryn, który w piątek zeznawał… » więcej 2024-11-16, godz. 10:44 Gdańsk: Pamiątka po rodzinie Ulmów trafiła do MIIWŚ Książka z odręcznym podpisem Józefa Ulmy trafiła do Muzeum II Wojny Światowej. Wcześniej pamiątka po rodzinie zamordowanej przez Niemców za ukrywanie… » więcej 2024-11-15, godz. 16:34 Wałęsa dostał owację już po dwóch słowach. 35 lat od historycznej mowy w Kongresie USA 15 listopada 1989 r. Lech Wałęsa wygłosił mowę w amerykańskim Kongresie. Owację na stojąco dostał już po pierwszych dwóch słowach "My, naród”. Zaczerpnął… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »